عمل صالح در قران

[ویکی فقه] عمل صالح در قرآن. عنایت قرآن به مساله «عمل صالح» و تاثیر آن در «پرورش نسل صالح» بسیار مشهود و چشم گیر است و این مساله در قرآن برای خود، ابعاد گسترده ای دارد که برخی را ترسیم می کنیم.
نشانه عنایت کتاب آسمانی ما به این موضوع بسیار روشن است زیرا تنها «عمل صالح» هشتاد و هفت بار به صورت های گوناگون مانند «العمل الصالح» «عمل صالحا» و «عملوا الصالحات» و «یعلمون الصالحات» و نظایر اینها وارد شده است و این خود می رساند که عنایت اسلام به مساله «عمل صالح» کمتر از عنایت آن بر «ایمان» نیست.زیرا عمل صالح، نه تنها نشانه وجود ایمان در دل ها و مایه تجلی و درخشش آن در قلمرو زندگی است، و ایمان بدون «عمل» و انجام مسئولیت، بسان درخت بی بر است که فقط به درد سوختن می خورد نه برای تربیت و پرورش.آری نه تنها چنین است، بلکه عمل صالح نسبت به ایمان، به منزله تنه و شاخه، به ریشه آن است، که هر یک در دیگری اثر متقابل دارد و وجود هر یک مایه تکامل دیگری است و آسیب پذیری یکی موجب آسایش پذیری دیگری نیز هست. برخی از مباحثی که پیرامون عمل صالح از منظر قرآن قابل طرح است در این مقاله مورد بحث قرار می گیرد.
مفهوم عمل صالح
عمل صالح مفهوم واضح و روشنی دارد که چندان نیاز به توضیح ندارد و ما در زبان فارسی به آن «عمل نیک» می گوئیم و قرآن در مواردی آن را در مقابل «عمل سوء» قرار داده و از این طریق تفسیر آن را به «عمل نیک» تایید کرده مثلا در سوره «فصلت » آیه ۴۹ و سوره «جاثیه » آیه ۱۵ چنین می فرماید:«هر کس کار نیک انجام دهد به سود خود و هر کس کار بد انجام دهد به زیان خود، انجام داده است.»نه تنها در این دو آیه، عمل صالح در برابر «عمل سوء» قرار گرفته، بلکه در سوره های نساء آیه های ۱۲۳-۱۲۴ و انعام آیه ۵۴ و جاثیه آیه ۲۱، چنین تقابلی مطرح شده است و برای انسان جای شک باقی نمی ماند که عمل صالح همان عمل نیک است که ضد «عمل بد» می باشد.اگر قرار در این آیات از اعمال نیک و بد به «عمل صالح و عمل سوء» تعبیر آورده، در آیات دیگر به جای این دو لفظ، الفاظ «حسنات» و «سیئات» را به کار برده و می فرماید:«کارهای نیک، اثر کارهای بد را از بین می برد، این برای یادآوران وسیله یادآوری است». حتی به این اندازه اکتفا نکرده و در مواردی انگشت روی مصادیق عمل صالح نهاده و از این طریق نمونه هایی را نیز ارائه داده است که بعدا یادآور می شویم.
ریشه های عمل صالح
قرآن در بسیاری از موارد «عمل صالح» را همراه ایمان به خدا و ایمان به سرای دیگر و یا چیزی که بالملازمه مفید ایمان به آنها باشد، یادآور شده و از این طریق ریشه این شجره پربار را معرفی کرده است.قرآن در معرفی مبدا و ریشه عمل صالح از جمله های یاد شده در زیر و مانند آنها بهره گرفته و می فرماید:۱ـ آن کس که به خدا و سرای دیگر ایمان بیاورد و عمل نیک انجامد دهد. ۲ـ هر کس از زن و مرد عمل نیک انجام دهد در حالی که او (به خدا) ایمان دارد. ۳ـ کیست نیکو گفتار از آن شخص که به خدا دعوت کند و عمل نیک انجام بدهد. ۴ـ هر کس به ملاقات پروردگار خود امیدمند است، حتما عمل نیک انجام دهد. ۵ـ هر کس کفر ورزد و بر ضرر او است، هر کس عمل صالح انجام دهد برای خود ذخیره می کند. در هر موردی که قرآن، از عمل سخن گفته به طور صریح و یا کنایه ایمان به خدا را نیز مطرح کرده و یادآور شده است که عمل صالح در صورتی پذیرفته می شود که درخت عمل از آب زلال ایمان به «الله» سیراب گردد. نه از آب های آلوده مانند «عجب» و «ریا» و تظاهر، منت گذاری و جلب آراء مردم در موقع خاص و مانند اینها. تنها در دو آیه عمل صالح به طور مجرد از ایمان مطرح شده است آنجا که فرموده: «من عمل صالحا فلنفسه ومن اساء فعلیها» هر کس عمل نیک انجام دهد به نفع خود و هر کس کار و عمل بد کند، به ضرر خود انجام داده است.تجرید عمل صالح از «ایمان به خدا» در این دو آیه نه برای این است که در پذیرش آن، «ایمان به خدا» شرط نیست، بلکه از آنجا که این دو آیه در صدد بیان تمام خصوصیات پذیرش نیست و هدف آن دو، این است که: نیکی ها و بدی های هر کس مربوط به خود او است و به پای خود او نوشته می شود، دیگر از ریشه های عمل صالح و مبادی آن و این که عمل صالح در چه شرایطی پذیرفته می شود سخن به میان نیاورده است.
← رابطه عمل صالح و ایمان به خدا
...