على بن ریان بن صلت قمى

[ویکی اهل البیت] کلید واژه: علی بن ریان بن صلت قمی، اثر علی بن ریان بن صلت قمی،
علی بن ریّان بن صلت اشعری قمی (حدود 200 - حدود 270 ق) محدّث مورد اعتماد شیعی و از نمایندگان امام هادی علیه السلام و از اصحاب امام عسکری علیه السلام است.
تاریخ تولد وی چندان روشن نیست و دانشمندانِ دانش تراجم کمتر به آن پرداخته اند. ولی مطابق با پاره ای از شواهد در اوائل سده سوم متولد گردیده است.
پدرش، ابوعلی ریّان بن صلت (م. حدود 265 ق) از راویان بلندپایه شیعه بود که در پی وداع غمگینش با امام رضا علیه السلام عازم بغداد و کوفه شد و پس از آن به قم آمد و با سلسله جلیل القدر اشعریان قم رابطه نزدیکی یافت و لقب «اشعری» گرفت. احتمالاً هنگامی که پدرش پیش از وفات امام رضا علیه السلام (م 203 ق) از مرو عازم بغداد بود، وی کودکی بیش نبود.
در منابع معتبر، هرچند گزارش دقیقی از دخالت پدرش در تربیت او دیده نمی شود، اما در موارد اندکی دیده شده که وی از پدرش نقل حدیث کرده است. همچنین به دلیل اینکه برخی از شاگردان پدرش نزد او نیز شاگردی نموده اند، گمان می رود که عامل اصلی در پرورش او، اشارات و راهنمایی های پدرش بوده است.
وی بخش عمده ای از تحصیلات خود را در بغداد و کوفه گذراند و در فقه و حدیث به حدّ کمال رسید. با اینکه وی در عصر امام هادی علیه السلام فردی میان سال بود، اما موفقیت های علمی و صداقت او در گفتار سبب شدند تا مورد توجه آن امام علیه السلام قرار گیرد و به عنوان وکیل آن حضرت برگزیده شود. وی در مسائل فقهی، مکاتبات متعددی با امام هادی علیه السلام انجام داده و گاهی به سبب فشارهای سیاسی، نام آن امام را به صراحت در مکاتباتش ذکر نمی کرده و تنها به جمله «کتبتُ الی الماضی الاخیر» اکتفا نموده است. ممکن است وی در مدت وکالتش، سفرهایی به سامرّاء داشته و از نزدیک با امام هادی علیه السلام ملاقات نموده باشد، اما در این باره گزارشی نرسیده است. همچنین درباره مکاتبه او با امام حسن عسکری علیه السلام نیز گزارشی دیده نشده است.
وی ظاهرا در اواخر سده دوم یا در آغاز سده سوم حدود 270 ه در قم وفات یافت.
شیخ طوسی می نویسد: «محمد بن ریان از محدثان مورد اطمینان شیعه است».