عقلانیت محدود

عقلانیت محدود ( به انگلیسی: Bounded Rationality ) در شرایطی مطرح می شود که افراد در زمان تصمیم گیری با محدودیت اطلاعاتی، گستردگی مسئله، محدودیت های شناختی ذهن، و محدودیت زمانی مواجه هستند. در این حالات، تصمیم گیرنده به جای راه حل بهینه، در پی دست یابی به راه حلی رضایت بخش می باشد. هربرت اِی سیمون مفهوم عقلانیت محدود را ارائه داده است و به عنوانی راهکاری جایگزین برای مدل سازی ریاضی تصمیم گیری، در علم اقتصاد، علوم سیاسی و رشته های مربوطه استفاده می شود. در مقابل «عقلانیت کامل به عنوان بهینگی»، اشاره به تصمیم گیری کاملاً مبتنی بر فرایند عقلایی به منظور پیدا کردن راهکاری بهینه با استفاده از اطلاعات موجود دارد. سیمون برای ارائهٔ این مفهوم از مثال تیغه های قیچی استفاده می کند، که یکی از تیغه های آن بیانگر «محدودیت های شناختی» است که انسان ها در عالم واقع با آن مواجه هستند و تیغهٔ دیگر «ساختار محیط» است که بیانگر چگونگی استخراج ساختارهایی قانونمند در محیط، توسط ذهن انسان است. برخی از الگوهای رفتاری انسان در علوم اجتماعی فرض می کنند که انسان به طور تقریبی عقلایی رفتار می نماید. بسیاری از الگوهای موجود در علم اقتصاد نیز، فرض را بر این می گذارند که افراد به طور متوسط عقلایی رفتار می نمایند. مفهوم عقلانیت محدود، در واقع اقدام به بازنگری این پیش فرض می نماید که در عالم واقع، اتخاذ تصمیمات کاملاً عقلایی غالباً غیرممکن است؛ زیرا در تصمیمات خود در شرایط واقعی با گستردگی مسئله و نیز محدود بودن منابع اطلاعاتی در دسترس مواجه هستند.
مبدأ اصلی پیدایش عقلانیت محدود را می توان در ناتوانی مدل های ارائه شده بر پایهٔ دیدگاه «انسان کاملاً عقلایی» دانست. این نا کارامدی در مقایسهٔ فروضی که توسط اقتصاددانان در مورد «عقلانیت کامل» مقرر می گردد، با مشاهدات به دست آمده از رفتار انسان ها معلوم می شود. اگر می توانستیم به انسان ها به شکل «ماشینهای معجزه آسا» که پارامترهای اقتصادی را به هم مرتبط می کنند بنگریم، مسئله تا این اندازه پیچیده نبود. بدیهی است که این فرض منطقی نیست. این دیدگاه که، هدف اصلی علم اقتصاد توضیح دادن روابط جالب توجه بین مفاهیمی که در استدلال انسان ها در مواقع تعامل به وجود می آیند است، منطقی تر به نظر می رسد. با قبول این دیدگاه علاوه بر آزمون کردن نتایج، نیاز به بررسی در مورد واقعی بودن فرایض نیز وجود دارد. [ ۱]