[ویکی فقه] در احادیث اهل بیت (علیهم السّلام) نسبت به ثواب گریه و عزاداری برای حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) و دیگر معصومان، تاکید فراوانی شده است. سوالی که در اینجا برای برخی مطرح شده، آیا عزاداری و گریه تنها برای امام حسین (علیه السّلام) ثواب دارد یا شامل عزاداری اهل بیت غیرمعصوم ایشان نیز می شود. در این جا برای رفع این شبهه، دلایل گریه و عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم را بررسی خواهیم کرد.
در احادیث اهل بیت (علیهم السّلام) نسبت به ثواب گریه و عزاداری برای حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) و دیگر معصومان، تاکید فراوانی شده است. از جمله مرحوم صدوق در کتاب ثواب الاعمال از حضرت امام سجاد (علیه السّلام) روایت می کند:«ایما مؤمن من دمعت عیناه لقتل الحسین (علیه السّلام) حتی تسیل علی خده بواه الله تعالی بها فی الجنة غرفا یسکنها احقابا وایما مؤمن دمعت عیناه حتی تسیل علی خدیه فیما مسنا من الاذی من عدونا فی الدنیا بواه الله منزل صدق، وایما مؤمن مسه اذی فینا فدمعت عیناه حتی تسیل علی خده من مضاضة او اذی فینا صرف الله من وجهه الاذی وآمنه یوم القیامة من سخط النار.» «هر مؤمنی که بخاطر شهادت امام حسین (علیه السّلام) چشمانش اشک آلود شود، تا اینکه اشکش بر گونه اش جاری شود، خدای تعالی در بهشت جایگاهی عنایت می کند که مدت های طولانی در آن ساکن خواهد بود. و هر مؤمنی که بخاطر اذیت هایی که از جانب دشمنان ما به ما رسیده، از چشمانش بر گونه هایش اشکی جاری گردد، خداوند جایگاه مناسب و نیکو به او عنایت می کند و هر مومنی که در راه ما (اهل بیت) آزاری ببیند و چشمانش اشک آلود شود و اشک هایش بر گونه هایش جاری شود، خداوند اذیت را از او برطرف می کند و در قیامت او را از عذاب آتش در امان می دارد».
صدوق، محمد بن علی ابن بابویة، متوفای ۳۸۱ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۸۳، قم، منشورات رضی، دوم، ۱۳۶۸ش.
از سوی دیگر در خصوص گریه و عزاداری امام معصوم برای غیرمعصوم، مرحوم کلینی در کتاب کافی شریف روایت معتبری را نقل می کند که در آن امام حسن عسکری در عزای برادر خود جناب سیدمحمد، گریبان چاک داده اند:«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی و غَیْرُه عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّه عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ مِنْهُمُ الْحَسَنُ بْنُ الْحَسَنِ الاَفْطَسُ اَنَّهُمْ حَضَرُوا یَوْمَ تُوُفِّیَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ بَابَ اَبِی الْحَسَنِ یُعَزُّونَه و قَدْ بُسِطَ لَه فِی صَحْنِ دَارِه والنَّاسُ جُلُوسٌ حَوْلَه فَقَالُوا قَدَّرْنَا اَنْ یَکُونَ حَوْلَه مِنْ آلِ اَبِی طَالِبٍ وبَنِی هَاشِمٍ و قُرَیْشٍ مِائَةٌ و خَمْسُونَ رَجُلاً سِوَی مَوَالِیه و سَائِرِ النَّاسِ اِذْ نَظَرَ اِلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ قَدْ جَاءَ مَشْقُوقَ الْجَیْبِ حَتَّی قَامَ عَنْ یَمِینِه ونَحْنُ لَا نَعْرِفُه فَنَظَرَ اِلَیْه اَبُو الْحَسَنِ ع بَعْدَ سَاعَةٍ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اَحْدِثْ لِلَّه عَزَّ وجَلَّ شُکْراً فَقَدْ اَحْدَثَ فِیکَ اَمْراً فَبَکَی الْفَتَی و حَمِدَ اللَّه و اسْتَرْجَعَ و قَالَ الْحَمْدُ لِلَّه رَبِّ الْعَالَمِینَ واَنَا اَسْاَلُ اللَّه تَمَامَ نِعَمِه لَنَا فِیکَ و اِنَّا لِلَّه و اِنَّا اِلَیْه رَاجِعُونَ فَسَاَلْنَا عَنْه فَقِیلَ هَذَا الْحَسَنُ ابْنُه و قَدَّرْنَا لَه فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ عِشْرِینَ سَنَةً اَوْ اَرْجَحَ فَیَوْمَئِذٍ عَرَفْنَاه و عَلِمْنَا اَنَّه قَدْ اَشَارَ اِلَیْه بِالاِمَامَةِ و اَقَامَه مَقَامَه». «محمد بن یحیی و دیگران از سعد بن عبدالله از گروهی از بنی هاشم از جمله حسن بن حسن افطس نقل کرده اند که آنها در روز وفات محمد بن علی (فرزند دیگر امام هادی (علیه السّلام)) برای عرض تسلیت به آن حضرت به حضورش شرفیاب شدند درحالیکه در حیات خانه فرشی برایشان گسترده شده بود. مردم اطراف ایشان نشسته بودند. ما تعداد آنها را که از آل ابوطالب و بنی هاشم و قریش بودند را شمردیم که غیر از خدمتکاران و دیگر مردم صد و پنجاه نفر بودند. در این هنگام امام هادی (علیه السّلام) به حسن بن علی (علیه السّلام) نگاه کرد درحالیکه با گریبان چاک خورده آمد و در سمت راست او ایستاد ولی ما او را نمی شناختیم. بعد از لحظاتی امام هادی (علیه السّلام) به او نگاهی انداخت و فرمود: پسرم ! شکر خدا را بجا آور که خدا امر مهمی را در وجود تو قرار داده است. پس آن جوان (امام عسکری (علیه السّلام)) گریست و حمد خدا را بجا آورد و سپس آیه شریفه «انّا لله و انّا الیه راجعون» را تلاوت نمود و به پدر عرض کرد: «سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است و من از خدا تمام نعماتش را برای خودمان در وجود شما می خواهم. و قطعا ما از آن خدا هستیم و بسوی او باز می گردیم». ما از دیگر افراد (حاضر در جلسه) پرسیدیم که آن جوان کیست؟ به ما گفتند: او حسن فرزند امام هادی (علیهما السّلام) است. ما در آن وقت سنّ او را حدود بیست سال یا بیشتر تخمین زدیم و در آن روز او را شناختیم و دانستیم که قطعا امام هادی (علیه السّلام) در فرمایش خود به امامت و جانشینی فرزندش حسن پس از خود اشاره فرموده است».
کلینی، محمد بن یعقوب، متوفای ۳۲۹ق، الکافی، ج۱، ص۳۲۷، تصحیح و تعلیق:علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، سوم، ۱۳۳۸ق.
اما در مورد گریه و عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم امام حسین (علیه السّلام) مانند حضرت زینب، حضرت اباالفضل و حضرت علی اکبر (علیهم السّلام) نیز مواردی در تاریخ ذکر شده که در ادامه در ضمن دو دلیل به آن می پردازیم:
← سیره اهل بیت در عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم
...
در احادیث اهل بیت (علیهم السّلام) نسبت به ثواب گریه و عزاداری برای حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) و دیگر معصومان، تاکید فراوانی شده است. از جمله مرحوم صدوق در کتاب ثواب الاعمال از حضرت امام سجاد (علیه السّلام) روایت می کند:«ایما مؤمن من دمعت عیناه لقتل الحسین (علیه السّلام) حتی تسیل علی خده بواه الله تعالی بها فی الجنة غرفا یسکنها احقابا وایما مؤمن دمعت عیناه حتی تسیل علی خدیه فیما مسنا من الاذی من عدونا فی الدنیا بواه الله منزل صدق، وایما مؤمن مسه اذی فینا فدمعت عیناه حتی تسیل علی خده من مضاضة او اذی فینا صرف الله من وجهه الاذی وآمنه یوم القیامة من سخط النار.» «هر مؤمنی که بخاطر شهادت امام حسین (علیه السّلام) چشمانش اشک آلود شود، تا اینکه اشکش بر گونه اش جاری شود، خدای تعالی در بهشت جایگاهی عنایت می کند که مدت های طولانی در آن ساکن خواهد بود. و هر مؤمنی که بخاطر اذیت هایی که از جانب دشمنان ما به ما رسیده، از چشمانش بر گونه هایش اشکی جاری گردد، خداوند جایگاه مناسب و نیکو به او عنایت می کند و هر مومنی که در راه ما (اهل بیت) آزاری ببیند و چشمانش اشک آلود شود و اشک هایش بر گونه هایش جاری شود، خداوند اذیت را از او برطرف می کند و در قیامت او را از عذاب آتش در امان می دارد».
صدوق، محمد بن علی ابن بابویة، متوفای ۳۸۱ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۸۳، قم، منشورات رضی، دوم، ۱۳۶۸ش.
از سوی دیگر در خصوص گریه و عزاداری امام معصوم برای غیرمعصوم، مرحوم کلینی در کتاب کافی شریف روایت معتبری را نقل می کند که در آن امام حسن عسکری در عزای برادر خود جناب سیدمحمد، گریبان چاک داده اند:«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی و غَیْرُه عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّه عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ مِنْهُمُ الْحَسَنُ بْنُ الْحَسَنِ الاَفْطَسُ اَنَّهُمْ حَضَرُوا یَوْمَ تُوُفِّیَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ بَابَ اَبِی الْحَسَنِ یُعَزُّونَه و قَدْ بُسِطَ لَه فِی صَحْنِ دَارِه والنَّاسُ جُلُوسٌ حَوْلَه فَقَالُوا قَدَّرْنَا اَنْ یَکُونَ حَوْلَه مِنْ آلِ اَبِی طَالِبٍ وبَنِی هَاشِمٍ و قُرَیْشٍ مِائَةٌ و خَمْسُونَ رَجُلاً سِوَی مَوَالِیه و سَائِرِ النَّاسِ اِذْ نَظَرَ اِلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ قَدْ جَاءَ مَشْقُوقَ الْجَیْبِ حَتَّی قَامَ عَنْ یَمِینِه ونَحْنُ لَا نَعْرِفُه فَنَظَرَ اِلَیْه اَبُو الْحَسَنِ ع بَعْدَ سَاعَةٍ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اَحْدِثْ لِلَّه عَزَّ وجَلَّ شُکْراً فَقَدْ اَحْدَثَ فِیکَ اَمْراً فَبَکَی الْفَتَی و حَمِدَ اللَّه و اسْتَرْجَعَ و قَالَ الْحَمْدُ لِلَّه رَبِّ الْعَالَمِینَ واَنَا اَسْاَلُ اللَّه تَمَامَ نِعَمِه لَنَا فِیکَ و اِنَّا لِلَّه و اِنَّا اِلَیْه رَاجِعُونَ فَسَاَلْنَا عَنْه فَقِیلَ هَذَا الْحَسَنُ ابْنُه و قَدَّرْنَا لَه فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ عِشْرِینَ سَنَةً اَوْ اَرْجَحَ فَیَوْمَئِذٍ عَرَفْنَاه و عَلِمْنَا اَنَّه قَدْ اَشَارَ اِلَیْه بِالاِمَامَةِ و اَقَامَه مَقَامَه». «محمد بن یحیی و دیگران از سعد بن عبدالله از گروهی از بنی هاشم از جمله حسن بن حسن افطس نقل کرده اند که آنها در روز وفات محمد بن علی (فرزند دیگر امام هادی (علیه السّلام)) برای عرض تسلیت به آن حضرت به حضورش شرفیاب شدند درحالیکه در حیات خانه فرشی برایشان گسترده شده بود. مردم اطراف ایشان نشسته بودند. ما تعداد آنها را که از آل ابوطالب و بنی هاشم و قریش بودند را شمردیم که غیر از خدمتکاران و دیگر مردم صد و پنجاه نفر بودند. در این هنگام امام هادی (علیه السّلام) به حسن بن علی (علیه السّلام) نگاه کرد درحالیکه با گریبان چاک خورده آمد و در سمت راست او ایستاد ولی ما او را نمی شناختیم. بعد از لحظاتی امام هادی (علیه السّلام) به او نگاهی انداخت و فرمود: پسرم ! شکر خدا را بجا آور که خدا امر مهمی را در وجود تو قرار داده است. پس آن جوان (امام عسکری (علیه السّلام)) گریست و حمد خدا را بجا آورد و سپس آیه شریفه «انّا لله و انّا الیه راجعون» را تلاوت نمود و به پدر عرض کرد: «سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است و من از خدا تمام نعماتش را برای خودمان در وجود شما می خواهم. و قطعا ما از آن خدا هستیم و بسوی او باز می گردیم». ما از دیگر افراد (حاضر در جلسه) پرسیدیم که آن جوان کیست؟ به ما گفتند: او حسن فرزند امام هادی (علیهما السّلام) است. ما در آن وقت سنّ او را حدود بیست سال یا بیشتر تخمین زدیم و در آن روز او را شناختیم و دانستیم که قطعا امام هادی (علیه السّلام) در فرمایش خود به امامت و جانشینی فرزندش حسن پس از خود اشاره فرموده است».
کلینی، محمد بن یعقوب، متوفای ۳۲۹ق، الکافی، ج۱، ص۳۲۷، تصحیح و تعلیق:علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، سوم، ۱۳۳۸ق.
اما در مورد گریه و عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم امام حسین (علیه السّلام) مانند حضرت زینب، حضرت اباالفضل و حضرت علی اکبر (علیهم السّلام) نیز مواردی در تاریخ ذکر شده که در ادامه در ضمن دو دلیل به آن می پردازیم:
← سیره اهل بیت در عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم
...
wikifeqh: عزاداری_برای_اهل بیت_غیرمعصوم