عرفیه عامه با وقتیه شکل سوم

[ویکی فقه] عرفیه عامه با وقتیه شکل سوم، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل سوم است.
«قیاس مختلط»، قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل سوم عبارت است از: اختلاط قضیه عرفیه عامه (صغرا) با وقتیه (کبرا).
استخراج نتایج در شکل سوم
بعضی از منطق دانان شیوه های استخراج نتایج قضایای موجهه شکل سوم را در چهار قاعده منضبط کرده اند: ۱. قاعده اول: هر گاه کبرا یکی از قضایای غیر وصفیه، یعنی غیر از دو مشروطه عامه و خاصه و دو عرفیه عامه و خاصه باشد، نتیجه از لحاظ جهت تابع کبراست. ۲. قاعده دوم: هر گاه کبرا یکی از قضایای وصفیه چهارگانه (مشروطه عامه و خاصه و عرفیه عامه و خاصه) باشد و عکس صغرا به لادوام مقیّد نباشد جهتی که در عکس صغرا موجود است عیناً به نتیجه منتقل می شود. ۳. قاعده سوم: هر گاه کبرا یکی از قضایای وصفیه چهارگانه (مشروطه عامه و خاصه و عرفیه عامه و خاصه) باشد و عکس صغرا به لادوام مقیّد باشد قید لادوام از عکس صغرا حذف و بقیه جهت به نتیجه منتقل می شود. ۴. قاعده چهارم: هر گاه کبرا یکی از وصفیات و با قید لادوام باشد؛ یعنی مشروطه خاصه و یا عرفیه خاصه باشد، جهتی که در عکس صغرا موجود است با قید لادوام کبرا ترکیب می یابد و مجموع آن به عنوان جهت در نتیجه قیاس خواهد آمد. البته موارد مذکور گاهی با یکدیگر تداخل می کنند، به طوری که باید دو قاعده از قواعد فوق در یک مورد اجرا شود. با این توضیحات، نتیجه قیاس مرکب از عرفیه عامه با وقتیه، طبق قاعده اول، قضیه وقتیه خواهد بود. مثال: همواره هر موجودی تا زمانی که انسان است حیوان است و بالضروره هر موجودی تا زمانی که انسان است در وقت نویسندگی انگشتانش در حرکت است، نه همیشه؛ پس بالضروره بعضی حیوانات در وقت نویسندگی انگشتانشان در حرکت است، نه همیشه.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
...