عرضه اعمال بر پیامبر و امامان

[ویکی فقه] طبق آیه قرآن کریم، خداوند متعال، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) و مؤمنان از اعمال و کردار بندگان، آگاه هستند: «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ اِلی عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛
عرضه اعمال به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، از مباحث مورد اتفاق شیعه و اهل سنت است و طبق روایات شیعه، اعمال بندگان بر ائمه معصومین (علیهم السّلام) نیز عرضه می شود؛ اما در روایات اهل سنت بحث عرضه اعمال بر اهل قبور و اموات نزدیک بازماندگان نیز مطرح شده است. در این نوشتار به صورت اختصار این بحث را ابتدا از دیدگاه روایات شیعه بررسی می نماییم.در اصول کافی باب (عرض الاعمال علی النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) والائمة (علیهم السّلام) ) حدود شش روایت در این زمینه آمده که برخی از روایات آن معتبر هستند. و در منابع روایی دیگر نیز نظیر این روایات نقل شده که در مجموع به حد تواتر می رسند. این روایات به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول: عرضه اعمال به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) و دسته دوم: عرضه اعمال بر ائمه طاهرین (علیهم السّلام).
← دسته اول روایات عرضه اعمال بر پیامبر
تا این جا روایات صحیح شیعه درباره عرض اعمال به رسول خدا و ائمه (علیهم السّلام) روشن شد اکنون در این قسمت روایات اهل سنت را بررسی می نماییم. روایات آنها نیز به دو دسته تقسیم می شود:دسته ای از روایات بیانگر این نکته هستند که اعمال امت، بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بعد از شهادت ایشان عرضه می شود.دسته دیگر می گویند، اعمال امت بر غیر رسول خدا همانند اموات اقارب و اقوام و بستگان نیز عرضه می شود. جهت پرهیز از اطاله کلام به ذکر سه روایت اکتفا می کنیم:
← دسته اول روایات عرضه اعمال بر پیامبر
۱. عرضه اعمال امت به رسول خدا و ائمه طاهرین (علیهم السّلام) از دیدگاه روایات صحیح شیعه امر قطعی است؛ هرچند در روایات اهل سنت عرض اعمال به ائمه (علیهم السّلام) تصریح نشده، اما در روایات صحیح آنها و نظرات علمای شان علاوه بر رسول خدا، مؤمنان و اموات نزدیک بازماندگان نیز بر اعمال بندگان آگاه هستند.سؤال این است: اگر اعمال بندگان را مؤمنان زنده و مردگان می دانند، چرا ائمه طاهرین (علیهم السّلام) از احوال آنها خبر نداشته باشند؟۲. طبق روایاتی که از منابع شیعه و اهل سنت نقل شد، عرضه اعمال بر رسول خدا و ائمه طاهرین (علیهم السّلام) منحصر به زمان حیات آنها نیست؛ بلکه بعد از رحلت نیز اعمال زنده ها به آنها تا روز قیامت عرضه خواهد شد.