[ویکی فقه] عبیدالله بن احمد جیهانی از افراد مشهور خاندان جیهانی و از صاحب منصبان دوران سامانیان بود.
ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی ، احمد بن اسماعیل سامانی در ۲۹۸، ضمن لشکرکشی به سیستان ، بُست را گرفت و حکومت آن جا را به حاتم بن عبداللّه شاشی داد. چندی بعد، ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی به عنوان عامل سامانیان ، حکومتِ بست و رُخَّج را به دست گرفت . به دنبال شورش سیستان در آغاز امارت نصر بن احمد سامانی در ۳۰۱، ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی گریخت (از این جیهانی تنها با کنیه بومنصور یاد شده است ). برخی محققان او را برادر ابوعبداللّه محمد بن احمد جیهانی دانسته اند هنری جورج راورتی ابومنصور جیهانی را فردی غیر از عبیداللّه بن احمد جیهانی فرض کرده ، اما سعید نفیسی گفته که احتمالاً ابومنصور کنیه عبیداللّه بن احمد بوده است . در ۳۸۸، وزارت دولت سامانیان به ابوالفضل محمد بن احمد خُنامَتی رسید. برخی نویسندگان خنامتی را جیهانی خوانده و احتمال داده اند که وی پسر ابوعبداللّه احمد بن محمد جیهانی باشد.
تألیفات جیهانی
جیهانی دارای آثار و تألیفات متعددی است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:المسالک و الممالک. کتاب معروفی است که اصل آن در دسترس نیست؛ اما بسیاری از آن نقل کرده اند. حاجی خلیفه می نویسد: احمد بن محمد بن نصر جیهانی در کتاب مفصل «مسالک و ممالک» عالم را به هفت اقلیم تقسیم کرده و برای هر اقلیم ستاره ای قرار داده. او در کتابش به وصف شهرها نپرداخته و تنها راه های شرق و غرب و شمال و جنوب را ذکر کرده است. این کتاب احتمالاً همان کتابی است که مسعودی در مورد آن می نویسد: جیهانی وزیر نصر بن احمد سامانی کتابی در وصف جهان و اخبار و عجایب آن و شهرها و دریاها و امت های عالم تصنیف کرده است. کتاب المسالک و الممالک جیهانی هرچند امروزه در دسترس نیست، اما برخی اشاره دارند جغرافی نویسان پس از جیهانی اطلاعات خود را در باب سرزمین های غیراسلامی شمال و شرق از آن گرفته اند. او با نوشتن این کتاب به جهانگردان مشهوری چون بودلف و ابن فضلان یاری رسانده است.
← آثار دیگر
"اشکال العالم" آقا بزرگ تهرانی در مورد این کتاب می نویسد: «در کابل نسخه ای از اشکال العالم وجود دارد که سعید نفیسی از روی آن برای خویش نسخه برداری کرده است و در آن جا بیان کرده که مؤلف کتاب معاصر با سامانیان در قرن چهارم هجری است. آقا بزرگ سپس می نویسد: شاید مولف آن ابوعبدالله احمد بن محمد بن نصر جیهانی از وزرای سامانیان باشد».
ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی ، احمد بن اسماعیل سامانی در ۲۹۸، ضمن لشکرکشی به سیستان ، بُست را گرفت و حکومت آن جا را به حاتم بن عبداللّه شاشی داد. چندی بعد، ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی به عنوان عامل سامانیان ، حکومتِ بست و رُخَّج را به دست گرفت . به دنبال شورش سیستان در آغاز امارت نصر بن احمد سامانی در ۳۰۱، ابومنصور عبیداللّه بن احمد جیهانی گریخت (از این جیهانی تنها با کنیه بومنصور یاد شده است ). برخی محققان او را برادر ابوعبداللّه محمد بن احمد جیهانی دانسته اند هنری جورج راورتی ابومنصور جیهانی را فردی غیر از عبیداللّه بن احمد جیهانی فرض کرده ، اما سعید نفیسی گفته که احتمالاً ابومنصور کنیه عبیداللّه بن احمد بوده است . در ۳۸۸، وزارت دولت سامانیان به ابوالفضل محمد بن احمد خُنامَتی رسید. برخی نویسندگان خنامتی را جیهانی خوانده و احتمال داده اند که وی پسر ابوعبداللّه احمد بن محمد جیهانی باشد.
تألیفات جیهانی
جیهانی دارای آثار و تألیفات متعددی است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:المسالک و الممالک. کتاب معروفی است که اصل آن در دسترس نیست؛ اما بسیاری از آن نقل کرده اند. حاجی خلیفه می نویسد: احمد بن محمد بن نصر جیهانی در کتاب مفصل «مسالک و ممالک» عالم را به هفت اقلیم تقسیم کرده و برای هر اقلیم ستاره ای قرار داده. او در کتابش به وصف شهرها نپرداخته و تنها راه های شرق و غرب و شمال و جنوب را ذکر کرده است. این کتاب احتمالاً همان کتابی است که مسعودی در مورد آن می نویسد: جیهانی وزیر نصر بن احمد سامانی کتابی در وصف جهان و اخبار و عجایب آن و شهرها و دریاها و امت های عالم تصنیف کرده است. کتاب المسالک و الممالک جیهانی هرچند امروزه در دسترس نیست، اما برخی اشاره دارند جغرافی نویسان پس از جیهانی اطلاعات خود را در باب سرزمین های غیراسلامی شمال و شرق از آن گرفته اند. او با نوشتن این کتاب به جهانگردان مشهوری چون بودلف و ابن فضلان یاری رسانده است.
← آثار دیگر
"اشکال العالم" آقا بزرگ تهرانی در مورد این کتاب می نویسد: «در کابل نسخه ای از اشکال العالم وجود دارد که سعید نفیسی از روی آن برای خویش نسخه برداری کرده است و در آن جا بیان کرده که مؤلف کتاب معاصر با سامانیان در قرن چهارم هجری است. آقا بزرگ سپس می نویسد: شاید مولف آن ابوعبدالله احمد بن محمد بن نصر جیهانی از وزرای سامانیان باشد».
wikifeqh: عبیدالله_بن_احمد_جیهانی