عبهر العاشقین

[ویکی نور] «عبهر العاشقین»، به زبان فارسی، تألیف شیخ روزبهان بقلی شیرازی، در موضوع عشق و عاشقی از دید عرفانی است.
کتاب، شامل یک مقدمه و 32 فصل است.
«عبهر العاشقین»، کتابی است صوفیانه، مبتنی بر عشق و به عبارت دیگر داستانی است از عشق صوفیانه. روزبهان، در حالات و مقامات خاصّ عرفانی، این کتاب را نوشته است. وی، همان گونه که می اندیشیده، سخن گفته و شاید موفق نشده است که بار دیگر در آن تجدید نظر کند. در چنین حالی، آشکار است که لفظ فدای معنی می شود، قواعد دستور زبان و فصاحت و بلاغت مهمل می ماند؛ این است سرّ خرده هایی که ممکن است از لحاظ فنون ادبی بر مندرجات این کتاب گرفت.
جمله ها و عبارت ها تاب معانی لطیف و نغز و دل کش روزبهان نمی آورد. گفتار او همچون گلی است که تا در دست بگیرید، پرپر می شود و یا چون ماده ای کیمیاوی است که به مجرد رسیدن اندک حرارت بخار گردد. زبان او، زبان احساسات است؛ زیبا و زیبایی را می ستاید و به هر دو عشق می ورزد.
در عبهر العاشقین، آیات قرآن(گاه تمام آیه و گاه بخشی از آن) مکرّر به کار رفته است. احادیث قدسی و نبوی، مخصوصا احادیثی که مورد استفاده و علاقه صوفیان است، در این کتاب بسیار آمده است و حتی بعضی از آنها مکرّر شده است. امثال و حکم و کلمات بزرگان صوفیه(به عربی و فارسی) در این کتاب فراوان است. اشعار عربی و فارسی نیز مکرّر، مخصوصا در پایان هر فصل، به شاهد آورده شده. به نظر می رسد که غالب رباعیات، در پایان هر فصل، از خود روزبهان باشد.

[ویکی فقه] عبهر العاشقین (کتاب). «عبهر العاشقین»، به زبان فارسی ، تالیف شیخ روزبهان بقلی شیرازی ، در موضوع عشق و عاشقی از دید عرفانی است.
کتاب، شامل یک مقدمه و ۳۲ فصل است. «عبهر العاشقین»، کتابی است صوفیانه، مبتنی بر عشق و به عبارت دیگر داستانی است از عشق صوفیانه. روزبهان، در حالات و مقامات خاص عرفانی، این کتاب را نوشته است. وی، همان گونه که می اندیشیده، سخن گفته و شاید موفق نشده است که بار دیگر در آن تجدید نظر کند. در چنین حالی، آشکار است که لفظ فدای معنی می شود، قواعد دستور زبان و فصاحت و بلاغت مهمل می ماند؛ این است سر خرده هایی که ممکن است از لحاظ فنون ادبی بر مندرجات این کتاب گرفت. جمله ها و عبارت ها تاب معانی لطیف و نغز و دل کش روزبهان نمی آورد. گفتار او همچون گلی است که تا در دست بگیرید، پرپر می شود و یا چون ماده ای کیمیاوی است که به مجرد رسیدن اندک حرارت بخار گردد. زبان او، زبان احساسات است؛ زیبا و زیبایی را می ستاید و به هر دو عشق می ورزد. در عبهر العاشقین، آیات قرآن (گاه تمام آیه و گاه بخشی از آن) مکرر به کار رفته است. احادیث قدسی و نبوی ، مخصوصا احادیثی که مورد استفاده و علاقه صوفیان است، در این کتاب بسیار آمده است و حتی بعضی از آنها مکرر شده است. امثال و حکم و کلمات بزرگان صوفیه (به عربی و فارسی) در این کتاب فراوان است. اشعار عربی و فارسی نیز مکرر، مخصوصا در پایان هر فصل، به شاهد آورده شده. به نظر می رسد که غالب رباعیات، در پایان هر فصل، از خود روزبهان باشد. فصل و عنوان آن را به عربی آورده؛ مثلا گوید: «الفصل الرابع، فی فضیلة المحبین الذی یالفون الحسن و المستحسن و المحبوبین المستحسنین». آوردن جمله ها و عبارت های مسجع ، از خصایص این کتاب است. بنابراین، اصولا نثر عبهر العاشقین، نثری است مرسل؛ مع هذا روزبهان، می کوشد که مطالب بسیار را در عبارات اندک بگنجاند و به تعبیر ادبی، وی، در «ایجاز» کوشاست.
گزارش محتوا
مؤلف، در مقدمه کتاب، به زبان عربی با تعبیراتی متناسب با محتوای کتاب، به حمد و تسبیح خدا و صلوات بر اولیاء و محبین او پرداخته است؛ تعبیراتی همچون «الحمد لله الذی استاثر لنفسه المحبة و العشق فی ازلیته»، «فسبحان الذی استحق المجد و الثناء و الحمد و البقاء فی قدمه و دوام دیمومیته فشکر نفسه بنفسه اظهار عجائب صنایعه و غرائب بدایعه فالبسها انوار جماله و جلاله لارواح عشاق حضرته و...» و «صلی الله علی خلیفته آدم بدیع فطرته و سراج نور جماله... و علی رئیس مملکته محمد المجتبی بخلته... و علی عشاق امته...» این کتاب، مشتمل است بر سی و دو فصل که فهرست آنها در صفحات ۱۲- ۱۴ متن کتاب مندرج است.
وجه تسمیه
«عبهر» را به معنی نرگس آورده اند، مؤلف «غیاث اللغات» نوشته: «عبهر، به فتح اول و ثالث، نرگس که در میان آن زرد باشد؛ به خلاف شهلا که سیاه باشد.» مصنف، کتاب را به نرگسی تشبیه کرده که مشام جان عاشقان را عطرآگین می سازد، خود گوید: «فصنفت کتابا فی بیان العشق الانسانی و العشق الربانی... لیکون للمحبین و العاشقین نزهة الانس و الریحان من حظیرة القدس و سمیته عبهر العاشقین.» در پایان کتاب گوید: «این بود که گفتیم قصه عاشقان روحانی و ربانی، ای عبهر صفت چشم تو، سر افعال در روی تو، سحر غمزه جادوت عاشقان موحد را هاروت و ماروت ، عشق تو مرکز فلک لایزالی است، اگرچه در آن عشق عاشقان را از حدثان هزار ناله و زاری است.»
مزایای کتاب
...

عَبْهَرُالعاشِقین
(عنوان اصلی: عبهرالعاشقین فی احوال العشق) تألیف روزبهان بقلی شیرازی، کتابی به فارسی، در تفسیر عرفانی عشق. اهمیت این کتاب در آن است که از متونِ فارسیِ دورۀ پیش از حملۀ مغول و از نخستین کتاب های فارسی در موضوع عشق و جمال پرستی است. روزبهان پس از مقدمه، در ۳۲ فصل از مفاهیمی همچون محبت مقدمۀ عشق، آغاز عشق، نزول عشق، مقامات عشق ربانی و نظایر آن سخن گفته است. عبهرالعاشقین به کوشش محمد معین و هانری کربن به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۷ش).