عامل اخلاقی

[ویکی فقه] مبحث عامل اخلاقی به بیان شرایط و اوضاع و احوال روحی روانی ای می پردازد،که در آن شرایط و اوضاع و احوال عمل فاعل (عامل) اخلاقی خواهد بود.
برخی از مهمترین این شرایط عبارتند از:آزادی عامل اخلاقی، نیت، مسئولیت اخلاقی، عقلانیت و بی طرفی اخلاقی. در این نوشتار تلاش خواهیم کرد تا هریک از موارد فوق را به طور مختصر توضیح دهیم و پس از آن به بیان برخی از شرایط عامل اخلاقی از منظر تفکر اسلامی بپردازیم.
← آزادی
یکی از این نظام های اخلاقی تکلیف نگر، نظام اخلاقی کانت می باشد. به زعم او یگانه چیزی که در عالم به نحوی قید و شرط خیر می باشد و معطوف به نتیجه ای در وارای خود نیست، اراده نیک است. مفهوم اراده نیک به انگیزه و نیّت نیکو بر می گردد. در واقع از نظر کانت تنها زمانی اعمال یک عامل اخلاقی دارای ارزش اخلاقی می باشد که با انگیزه و نیّتی نیکو صورت گرفته باشد. انگیزه از نظر کانت به جای آوردن چیزی است که او تکلیف می نامد. کانت بر این باور است که عمل تنها در صورتی با انگیزه نیکو صورت گرفته که در ادای تکلیف باشد نه مطابق تکلیف. در ادای تکلیف یا از سر وظیفه عمل کردن بدین معناست که انسان کار درست را تنها به این دلیل که درست است انجام دهد، اما اگر شخصی عملی انجام دهد و ذهن او معطوف به نتایجی باشد که در پی آن عمل خواهد آمد، عملش مطابق با تکلیف است. (البته اگر عملی درست باشد مثل راستگویی)، اما در ادای تکلیف نیست.
عامل اخلاقی در تفکر اسلامی
عالمان اسلامی نیز توجه ویژه ای به مبحث عامل اخلاقی و شرایط عمل اخلاقی او داشته اند. شرایط عامل اخلاقی از منظر اسلامی فراوان است که ما در این بخش به برخی از مهترین آنها اشاره می کنیم:
← حسن فاعلی
...