طریق عکس

[ویکی فقه] طریق عکس، به معنای شیوه اثبات صحت نتایج اشکال اربعه قیاس، و مباحث عکس و عکس نقیض است.
طریق عکس، یکی از راه هایی است که در اثبات صحت انتاج ضرب های اَشکال اربعه قیاس و همچنین اثبات صحت عکس و عکس نقیض قضایای موجهه و غیر موجهه کاربرد دارد. طریق عکس عبارت است از: عکس کردن صغرا یا کبرا یا هر دو و یا جابه جا کردن دو مقدمه در بعضی از ضروب شکل دوم، سوم و چهارم تا قیاس به صورت شکل اول برگردد که نتیجه آن بدیهی است. اگر نتیجه به دست آمده از این شکل معکوس، با نتیجه اصل یکسان باشد دلیل بر صحت و صدق نتیجه اصل خواهد بود. مثال: قیاس «بعضی از حیوان ها خندان اند و هیچ اسبی خندان نیست» از نوع قیاس شکل دوم و نتیجه آن عبارت است از: بعضی از حیوان ها اسب نیستند. برای اثبات صحت نتیجه، کبرا را عکس می کنیم تا قیاسی به این صورت پدید آید: «بعضی از حیوان ها خندان اند و هیچ خندانی اسب نیست». این قیاس، از نوع قیاس شکل اول است که بدیهی الانتاج و بی نیاز از استدلال و نتیجه آن عبارت است از: «بعضی از حیوان ها اسب نیستند». این نتیجه با نتیجه قضیه اصل (که از نوع قیاس شکل دوم بود) یکسان، و دلیل بر صحت آن است.
نکته
این یادآوری لازم است که با عکس کردن صغرا در بعضی از ضرب های شکل چهارم، آن شکل به شکل دوم برمی گردد و با عکس کردن کبرا در بعضی از ضرب های آن، آن شکل به شکل سوم بر می گردد و این برگرداندن به شکل دوم و سوم (با اینکه این دو شکل نیز، بدیهی الانتاج نیستند و به استدلال نیاز دارند) یا به این سبب است که این دو را به این لحاظ پذیرفته اند که نتیجه صادق می دهند و یا از این لحاظ که شکل دوم و سوم به شکل اول برگردانده می شود (که بدیهی الانتاج و بی نیاز از استدلال است). طریق عکس، علاوه بر اثبات صحت نتایج اَشکال اربعه قیاس در مباحث عکس و عکس نقیض قضایای موجهه و غیر موجهه هم کاربرد دارد.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق.
...