[ویکی فقه] بُخْتی، طایفه، از طوایف قدیمی کرد می باشد. محل زندگی آنان در جنوب شرقی آناطولی نیز به این نام خوانده می شود. این واژه به صورت بُهتان /بُختان/ بوتان نیز تلفظ می شود.
در قرن های گذشته، گزارش های گوناگونی درباره تیره های طایفه بختی داده شده است. در قرن یازدهم، مهمترین تیره آن را بَراَسبی نامیده اند. در گذشته، این طایفه چهارتیره بوده است: سَنْدی با هزار مرد جنگی، محمدی با ششصد مرد جنگی، راسْنی (داسْنی) با هزار خانوار در موصل و پانصد خانوار در عَقْرَه، و دَنبکی (دَنیکی) با هزار خانوار. مردوخ نیز از همین تیره ها نام برده است، اما با سه هزار خانوار که اکنون در دیگر طوایف پراکنده اند. عزاوی هنگام صحبت از طوایف عرب، از طایفه بختی نیز نام برده، اما به موجودیت کنونی آن ها اشاره نکرده است. محل سکونت بختی ها به نام آنان بهتان خوانده می شود. این طایفه مقارن اواخر حکومت اموی در کوه های سِنجار و جزیره ابن عُمَر و حَکاری زندگی می کردند. یاقوت حموی به نقل از ابن اثیر، زَوَزان را مسکن آنان می داند و می گوید که این منطقه از موصل دو روز راه است و حدود آن از سویی به اَخلاط و از سوی دیگر به آذربایجان تا اول سلماس می رسد. به گفته او این منطقه ارتفاعات بلندی دارد، و قلاع مستحکمی، از جمله قلعه جُرْذَقیل، مرکز حکومت آن به شمار می آمد، و قلعه اِرْمِشاط، محل سکونت قبیله (تیره) براسبی، در آن جا قرار داشت. جزیره (جِزیره) پایتخت امارت بوتان بود. در بهتان رودی به همین نام جریان دارد که پس از عبور از درون سِعِرد با رود بِتْلیس و رودهای دیگر به دجله می ریزد. ویگرام، کشیش و سیاح انگلیسی، که در قرن سیزدهم /نوزدهم از منطقه بهتان دیدن کرده است، آن را سرزمین ناشناخته و زیبایی خوانده است که ساکنان آن برای وی ایجاد وحشت کردند.
دین و مذهب کردها
کردها عموماً مسلمان و شافعی مذهب اند، اما برخی از بختی ها مذهب یزیدی دارند که متأثر از ادیان باستانی سرزمین بابل و آشور و ادیان یهود و نصاری و اسلام است، در عقاید آنان آثاری از مانویت و دین زرتشتی نیز وجود دارد.
لهجه بختی ها
معلوم نیست لهجه بختی ها از کدام شاخه زبان کردی است، اما از آن جا که ادموندز لهجه بوتانی شمالی را یکی از لهجه های مردم این ناحیه دانسته و ملای جِزری (جزیری) نیز، که از عشیره کرد بختی بود، به لهجه کُرمانجی (بوتانی شمالی) شعر می سرود ( )، شاید بتوان حدس زد که گویش بختی ها به کردی کُرمانجی بوده است.
نسب طایفه بختی
...
در قرن های گذشته، گزارش های گوناگونی درباره تیره های طایفه بختی داده شده است. در قرن یازدهم، مهمترین تیره آن را بَراَسبی نامیده اند. در گذشته، این طایفه چهارتیره بوده است: سَنْدی با هزار مرد جنگی، محمدی با ششصد مرد جنگی، راسْنی (داسْنی) با هزار خانوار در موصل و پانصد خانوار در عَقْرَه، و دَنبکی (دَنیکی) با هزار خانوار. مردوخ نیز از همین تیره ها نام برده است، اما با سه هزار خانوار که اکنون در دیگر طوایف پراکنده اند. عزاوی هنگام صحبت از طوایف عرب، از طایفه بختی نیز نام برده، اما به موجودیت کنونی آن ها اشاره نکرده است. محل سکونت بختی ها به نام آنان بهتان خوانده می شود. این طایفه مقارن اواخر حکومت اموی در کوه های سِنجار و جزیره ابن عُمَر و حَکاری زندگی می کردند. یاقوت حموی به نقل از ابن اثیر، زَوَزان را مسکن آنان می داند و می گوید که این منطقه از موصل دو روز راه است و حدود آن از سویی به اَخلاط و از سوی دیگر به آذربایجان تا اول سلماس می رسد. به گفته او این منطقه ارتفاعات بلندی دارد، و قلاع مستحکمی، از جمله قلعه جُرْذَقیل، مرکز حکومت آن به شمار می آمد، و قلعه اِرْمِشاط، محل سکونت قبیله (تیره) براسبی، در آن جا قرار داشت. جزیره (جِزیره) پایتخت امارت بوتان بود. در بهتان رودی به همین نام جریان دارد که پس از عبور از درون سِعِرد با رود بِتْلیس و رودهای دیگر به دجله می ریزد. ویگرام، کشیش و سیاح انگلیسی، که در قرن سیزدهم /نوزدهم از منطقه بهتان دیدن کرده است، آن را سرزمین ناشناخته و زیبایی خوانده است که ساکنان آن برای وی ایجاد وحشت کردند.
دین و مذهب کردها
کردها عموماً مسلمان و شافعی مذهب اند، اما برخی از بختی ها مذهب یزیدی دارند که متأثر از ادیان باستانی سرزمین بابل و آشور و ادیان یهود و نصاری و اسلام است، در عقاید آنان آثاری از مانویت و دین زرتشتی نیز وجود دارد.
لهجه بختی ها
معلوم نیست لهجه بختی ها از کدام شاخه زبان کردی است، اما از آن جا که ادموندز لهجه بوتانی شمالی را یکی از لهجه های مردم این ناحیه دانسته و ملای جِزری (جزیری) نیز، که از عشیره کرد بختی بود، به لهجه کُرمانجی (بوتانی شمالی) شعر می سرود ( )، شاید بتوان حدس زد که گویش بختی ها به کردی کُرمانجی بوده است.
نسب طایفه بختی
...
wikifeqh: قبیله_بختی