طاق

طاق (دامغان). طاق ( تاق ) روستایی در دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان دامغان استان سمنان ایران است. دهکده طاق یکی از روستاهای قدیمی بخش مرکزی شهرستان دامغان می باشد، این روستا در فاصله - 12 - کیلومتری شرق این شهرستان، در موقعیت جغرافیایی  :«  54 درجه و بیست پنج دقیقه و پنجاه و سه ثانیه شرقی و 36 درجه و 13 دقیقه و 36 ثانیه شمالی  » در مسیر جاده دامغان شاهرود واقع گردیده است در وبلاگ طاق روستایی در دامنکوه دامغان و کتابی به همین نام نوشته علی ربیع زاده نشر حبله رود 1389 اطلاعات کامل و جامعی درباره این روستا آورده شده است.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۲۰۴ نفر ( در ۷۴ خانوار ) بوده است. [ ۱]
طاق در زبان فارسی معانی متعددی دارد از ان جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
به معنی سقف محدب–آسمانه–درونسو یا جانب داخلی سقف
به یک دست ایوان یکی طاق دید/زدیده بلندی او ناپدید. ( فردوسی )
به معنی جامه ای پوشیدنی و چادرسر
تغییر یافته کلمه تاگ=تاک=تاغ=تاج
به معنی دست مانند یک طاق ( دست ) پارچه
به معنی تک–مقابل جفت–یکتا و بی همانند–جدا و تنها
طاق با جفت هردوان جفتند/زانکه توحید نیست زیر بیان. ( ناصر خسرو )
نام درختی به نام سایه خوش که هیزمش را می سوزانند و نام محله ای است در بغداد .
همچنین احتمال می رود که کلمه طاق بر خلاف صورت عربی آن کلمه ای فارسی وتغییر یافته کلمه تاگ باشد چرا که مورخین یونانی از وجود تونلی به نام تاگه آ در کنار روستایی به همین نام در شرق هکاتم پلیس یاد کرده اند که اسکندر شبی را درانجا منزل کرده است.
متأسفانه دربارهٔ پیشینه تاریخی این منطقه تحقیقات نوینی انجام نگرفته است و در منابع تاریخی نیز جز اشاراتی مبهم ذکری از این منطقه نشده است یاقوت حموی در معجم البلدان از حصاری به نام طاق نام می برد که در کوه های طبرستان واقع شده است و مسیر ان از ایالت قومس میگذرد . وی نوشته است که در این موضع غاری وجود داشته است که ورودی ان بسیار تنگ بوده و در داخل گشاد می شده است این غار خزانه پادشاهان پیش ازاسلام بوده و در ان اسلحه و مایحتاج لشگر نگهداری میشده است ( پس از سقوط ساسانیان این قلعه و غار ان به وسیلهٔ عمال خلیفه عباسی غارت شد ) .
ابن فقیه از سلیمان ابن عبدالله نقل می کند که در نزدیکی روستای طاق محلی است که اگر کسی انجا را به کثافت الوده کند بادی تند می وزد و بارانی سخت می بارد تا ان کثافت را پاک کند . احتمال میرود قلعه ای را که یاقوت حموی در کتاب خود جزو بلاد طبرستان ذکر کرده طاق دامغان باشد زیرا در کتب تاریخی گذشته گاه روستاهای دامنکوه و حتی خود دامغان را جزو بلاد طبرستان می نامیدند و غاری که یاقوت از ان نام برده است می تواند غار شیر بند و یا غار چاه دیو باشد که نزدیک این روستا قرار دارد وگفته می شود غار چاه دیو به وسیلهٔ تونلی در زیر زمین به قلعه طاق متصل می باشد و مشخصات ان با نقل یاقوت نزدیکتر است و محلی که ابن فقیه نقل کرده است که با الوده کردن آن باد بر میخیزد می تواند چشمه بادخوان کلاته باشد که مردم دامغان معتقدند هر کس انرا الوده کند باد سختی به طرف دامغان می وزد برای همین اهالی در ان مکان همیشه نگهبانی می گذاشته اند تا کسی انرا آلوده نکند . مورخین یونانی در سفر نامه اسکندر مقدونی از تونلی به نام تاگه آ نام برده اند که در نزدیکی روستائی به همین نام و در یک منزلی دامغان واقع شده است و پس از اینکه داریوش در بستجان ( حاجی اباد کنونی ) به دست یکی از سربازانش ( بسوس ) در کنار نهر ابی به قتل می رسد اسکندر او را با احترام دفن کرده و شب را در قلعه تاگه آ گذرانده و روز بعد به راه خود ادامه میدهد احتمال می رود قلعه تا گه ا همین طاق امروزی باشد زیرا در یک منزلی دامغان و نزدیک بستجان روستائی دیگر به این نام شناخته نشده است دربارهٔ سیر گذر تاریخی این روستا متأسفانه منبع موثقی وجود ندارد ( مگر پاره ای روایات غیر مطمئن ) از آنجمله گفته می شود در کاروانسرای شرقی این روستا درخت سنجدی بوده است که محمد حنفیه فرزند حضرت علی ( ع ) پس از اتراق در این کاروانسرا اسب خود را پای ان درخت بسته است از این رو آن مکان وان درخت ( امروزوجود ندارد ) نزد اهالی تقدسی خاص داشته است .   در قبرستان این روستا سنگ قبری به نام سید کمال الدین ابن قربان طاقی وجود دارد که روی ان سال 1000 هجری قمری حک شده است و مصادف با عصر صفویه در ایران می باشد صاحب این قبر خود بانی مقبره پیر نعما ( یکی از خادمان امام رضا ) در روستای بق می باشد . مقبره سید کمال الدین در سال1380 شمسی به وسیلهٔ یکی از اهالی خیر تعمیر شده و گنبدی اجری بر روی ان ساخته شده است.

طاق (vault)
در معماری، قوسی پیوسته از آجر، سنگ، یا بتون، که سقفی خوداتکا را روی بنا یا بخشی از بنا شکل می دهد؛ نیز سازه ای طاق دار، همچون زیرگذر خیابان. طاق از نظر شکل شناسی هندسی، حاصلِ تکثیر و تکرار یک رگۀ قوس، یا یک سطح منحنی است. از میان انواع بسیار متفاوت طاق، طاق گهواره ای یا طاق دورتمام، ساده ترین نوع سقف نیم استوانه ای به شمار می رود، که از خط پیوسته ای از طاق های نیم دایره ای یا تیزه دار تشکیل می شود. دیوارهای حمّالِ طاق، معمولاً پشت بند لازم دارند تا بتوانند نیروی جانبی آن را تحمل کنند. طاق بادبزنی از عناصر معماری گوتیک است و از چندین مقطع مخروطی متقاطع تشکیل می شود که غالباً بسیار مزین اند. طاق چهارترک از تقاطع طاق های گهواره ای عمود برهم تشکیل می شود.تاریخچۀ اولیه. بابلیها و مصری ها از ۶هزار سال پیش اصول ساخت طاق را می دانستند، لیکن این فن به وسیلۀ رومی ها که بتون به کار می بردند، و ساسانیان در ایران در قرون ۶ و ۷م که با آجر کار می کردند، و سازندگان اروپایی در قرون وسطا تکمیل شد. رومی ها از طاق دورتمام استفاده می کردند و این نوع طاق را از بتون، و بسیار ضخیم می ساختند.
طاق بندی رومانسک (رومی وار) و گوتیک آغازین. در طی دورۀ رومانسک (رومی وار)، طاق ها را با مصالح بنّایی و بدون استفاده از بتون می ساختند، که به همین سبب ضخامت کمتری داشتند. بعدها با استفاده از تویزههای سنگی آن ها را سبک تر کردند؛ این تویزه ها «شبکه» های طاق بودند، و مانند میله های فلزیِ چتر عمل می کردند که تکیه گاه روکش آن به شمار می روند. طاقِ حاصل نیز شکل محدّب چتر را پیدا می کرد. دشواری های مختلف، به ویژه در جایی پدید می آمد که عرض شبستانِ کلیسا دوبرابر عرض راهه بود و قوس گرد عریض روی شبستان، از قوس های باریک روی راهه ها بسیار مرتفع تر می شد. اما در دورۀ گوتیک آغازین، با به کارگیری قوس های تیزه دار، این مشکل حل شد؛ این قوس ها را می توانستند کم وبیش نوک تیز بسازند تا با عرض های متفاوت شبستان و راهه جور در بیایند، و سقفی طاق پوش بسازند که در ناحیۀ تیزه هم سطح باشند.
طاق بندی گوتیک متأخر. در دورۀ گوتیک متأخر طاق بندی به تدریج پیچیده تر شد، زیرا تویزه های میانی را به طاق افزودند و ضخامت «رشته»های سنگی تا حدود پانزده سانتی متر کاهش یافت، اما استفاده از پشت بندهای حجیم، این امکان را فراهم آورد که دیوارهای بین پشت بندها را نازک تر بگیرند و سطح بیشتری از دیوار را به تعبیۀ پنجره های بزرگ منقوش اختصاص دهند. بدین ترتیب بناهای طاق دار گوتیک متأخر به اسکلتی از تویزه های سنگی و پشت بندها تبدیل شد. طاق بادبزنی، در آخرین مرحلۀ گوتیک در انگلستان پدیدار شد؛ آویزهای سنگی حجاری شدۀ پرنقش، لیکن زاید، با اهداف صرفاً تزیینی به زیر طاق ها آویزان شد. سطح زیرین مخروط وار طاق را به صورت توری کاری حجاری کردند و نمایی از چتری بازشده را به آن بخشیدند که از پایین دیده شود.