[ویکی فقه] صورت جدل، به معنای نوعِ استدلال به کار رفته در صناعت جدل به حسب صورت است.
جدل مانند سایر صناعات خمس دارای ماده و صورتی است. صورت جدل می تواند به یکی از اشکالِ قیاس، استقرا و یا تمثیل باشد. علامه حلی می گوید که از لحاظ صورت، شخص جدلی، استدلالی به کار می برد که بر حسب شهرت منتج باشد (گرچه ممکن است به حسب واقع عقیم باشد؛ مثل استدلالی که در شکل دوم از دو مقدمه موجبه تشکیل می شود) و تفاوت ندارد که این استدلال به صورت قیاس باشد یا به صورت استقرا. البته از میان این دو (قیاس و استقرا)، قدرتِ الزام آوریِ قیاس بیشتر است، زیرا به عقل نزدیک تر است و طرف مقابل را به قبول، بهتر وادار می کند، ولی در مقابل، قدرت اقناع استقرا از قیاس بیشتر است، زیرا به حس نزدیک تر است که همه مردم از آن استفاده می کنند. بنابراین جدل از لحاظ ماده و صورت، اعم از برهان است؛ از لحاظ صورت اعم است، زیرا برهان فقط از قیاسات منتج در یکی از اشکال قیاس تشکیل می شود، ولی جدل، هم از قیاسات پیش گفته و هم از استقرا و قیاسات عقیم تشکیل می شود. برخی دیگر گفته اند: «مقصود از جدل، تحصیل یقین نیست، بلکه الزام است؛ به این سبب ممکن است جدل به صورت استقرا یا تمثیل باشد، چنان که ملاصدرا گفته است: تمثیل را اهل جدل به کار می برند».
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
۱. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۳۶.
...
جدل مانند سایر صناعات خمس دارای ماده و صورتی است. صورت جدل می تواند به یکی از اشکالِ قیاس، استقرا و یا تمثیل باشد. علامه حلی می گوید که از لحاظ صورت، شخص جدلی، استدلالی به کار می برد که بر حسب شهرت منتج باشد (گرچه ممکن است به حسب واقع عقیم باشد؛ مثل استدلالی که در شکل دوم از دو مقدمه موجبه تشکیل می شود) و تفاوت ندارد که این استدلال به صورت قیاس باشد یا به صورت استقرا. البته از میان این دو (قیاس و استقرا)، قدرتِ الزام آوریِ قیاس بیشتر است، زیرا به عقل نزدیک تر است و طرف مقابل را به قبول، بهتر وادار می کند، ولی در مقابل، قدرت اقناع استقرا از قیاس بیشتر است، زیرا به حس نزدیک تر است که همه مردم از آن استفاده می کنند. بنابراین جدل از لحاظ ماده و صورت، اعم از برهان است؛ از لحاظ صورت اعم است، زیرا برهان فقط از قیاسات منتج در یکی از اشکال قیاس تشکیل می شود، ولی جدل، هم از قیاسات پیش گفته و هم از استقرا و قیاسات عقیم تشکیل می شود. برخی دیگر گفته اند: «مقصود از جدل، تحصیل یقین نیست، بلکه الزام است؛ به این سبب ممکن است جدل به صورت استقرا یا تمثیل باشد، چنان که ملاصدرا گفته است: تمثیل را اهل جدل به کار می برند».
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
۱. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۳۶.
...
wikifeqh: صورت_جدل