صفه جزیره العرب

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] صفة جزیرة العرب (کتاب). «صفة جزیرة العرب»، کتابی است به زبان عربی نوشته لسان الیمن حسن بن احمد بن یعقوب همدانی، معروف به ابن حائک (۲۸۰ تا پس از ۳۴۴ ه. ق.) که در موضوع جغرافیای جزیره العرب و نیز معرفی روستاها و قبایل موجود در آن و به ویژه معرفی قبیله حمیر نگاشته شده است. از این کتاب با عنوان «جزیرةالعرب» نیز یاد شده و برخی گمان برده اند که این کتاب همان «المسالک و الممالک» همدانی یا بخشی از آن است.
کتاب؛ مشتمل بر دو مقدمه چاپ چهارم و سوم به قلم محقق، آقای محمد بن علی الاکوع الحولی و مقدمه چاپ اول به قلم حمد الجاسر است. کتاب به توصیف جزیرةالعرب ضمن پنج باب اصلی می پردازد که عبارتند از: تهامه،حجاز ،نجد ، عروض، و یمن . چنانچه گفته البکری در «معجم ما استعجم» درباره سال نگارش «الاکلیل»؛ یعنی سال ۳۲۰ ه. ق. صحیح باشد، کتاب حاضر، می بایست پس از این سال نگارش یافته باشد.

[ویکی نور] صفة جزیرة العرب، کتابی است به زبان عربی نوشته لسان الیمن حسن بن احمد بن یعقوب همدانی، معروف به ابن حائک(280 تا پس از 344ه.ق.) که در موضوع جغرافیای جزیره العرب و نیز معرفی روستاها و قبایل موجود در آن و به ویژه معرفی قبیله حمیر نگاشته شده است.
از این کتاب با عنوان «جزیرةالعرب» نیز یاد شده و برخی گمان برده اند که این کتاب همان «المسالک و الممالک» همدانی یا بخشی از آن است.
کتاب؛ مشتمل بر دو مقدمه چاپ چهارم و سوم به قلم محقق، آقای محمد بن علی الاکوع الحولی و مقدمه چاپ اول به قلم حمد الجاسر است. کتاب به توصیف جزیرةالعرب ضمن پنج باب اصلی می پردازد که عبارتند از: تهامه، حجاز، نجد، عروض، و یمن.
چنانچه گفته البکری در «معجم ما استعجم» درباره سال نگارش «الاکلیل»؛ یعنی سال 320ه.ق. صحیح باشد، کتاب حاضر، می بایست پس از این سال نگارش یافته باشد.
این کتاب از جمله انبوه مؤلّفات رشته جغرافیا است که نگارش آن به قرن چهارم ه.ق. باز می گردد و در نوع خود منحصر به فرد است. اشپرنگر این کتاب و کتاب مقدسی را گرانبهاترین آثار جغرافیای عرب می شمارد. اروپاییان پیش از دهه آخر قرن گذشته میلادی این کتاب را نمی شناختند و هنوز هم اطّلاعات آنها درباره آن بسیار ناچیز است. مسئله دیگر اختلاف در نام مولف است که اشکال کار و بی خبری متأخّران را افزوده است. این نسبت (همدانی) باعث شده که برخی او را با ابن فقیه - که از شهر همدان ایران بوده است - اشتباه کنند، و در نیمه قرن پیش دانشورانی بزرگ دستخوش این اشتباه شده اند.گاهی نیز وی را، به نام جدّش، ابن ابی الدّمین نامیده اند که این نیز پیچیدگی را افزوده است.

[ویکی فقه] صفه جزیره العرب (کتاب). «صفة جزیرة العرب»، کتابی است به زبان عربی نوشته لسان الیمن حسن بن احمد بن یعقوب همدانی، معروف به ابن حائک (۲۸۰ تا پس از ۳۴۴ ه. ق.) که در موضوع جغرافیای جزیره العرب و نیز معرفی روستاها و قبایل موجود در آن و به ویژه معرفی قبیله حمیر نگاشته شده است. از این کتاب با عنوان «جزیرةالعرب» نیز یاد شده و برخی گمان برده اند که این کتاب همان «المسالک و الممالک» همدانی یا بخشی از آن است.
کتاب؛ مشتمل بر دو مقدمه چاپ چهارم و سوم به قلم محقق، آقای محمد بن علی الاکوع الحولی و مقدمه چاپ اول به قلم حمد الجاسر است. کتاب به توصیف جزیرةالعرب ضمن پنج باب اصلی می پردازد که عبارتند از: تهامه،حجاز ،نجد ، عروض، و یمن . چنانچه گفته البکری در «معجم ما استعجم» درباره سال نگارش «الاکلیل»؛ یعنی سال ۳۲۰ ه. ق. صحیح باشد، کتاب حاضر، می بایست پس از این سال نگارش یافته باشد.
گزارش محتوا
این کتاب از جمله انبوه مؤلفات رشته جغرافیا است که نگارش آن به قرن چهارم ه. ق. باز می گردد و در نوع خود منحصر به فرد است. اشپرنگر این کتاب و کتاب مقدسی را گرانبهاترین آثار جغرافیای عرب می شمارد. اروپاییان پیش از دهه آخر قرن گذشته میلادی این کتاب را نمی شناختند و هنوز هم اطلاعات آنها درباره آن بسیار ناچیز است. مسئله دیگر اختلاف در نام مولف است که اشکال کار و بی خبری متاخران را افزوده است. این نسبت (همدانی) باعث شده که برخی او را با ابن فقیه - که از شهر همدان ایران بوده است- اشتباه کنند، و در نیمه قرن پیش دانشورانی بزرگ دستخوش این اشتباه شده اند. گاهی نیز وی را، به نام جدش، ابن ابی الدمین نامیده اند که این نیز پیچیدگی را افزوده است. بی تردیداین کتاب را به گروه مؤلفات جغرافیایی لغوی- که خاص جزیرةالعرب است- نمی توان افزود. همدانی از مطالب جغرافیایی لغت شناسان قرن نهم به خوبی اطلاع داشته و جغرافیای نجومی و ریاضی را نیز می شناخته و هر دو موضوع را می توان در کتاب وی دنبال کرد، هر چند وی نتوانسته هر دو را با هم بیامیزد. نیز به دشواری می توان گفت که طرح کتاب خود را تمام کرده است. واضح است که توصیف یمن بر اساس مشاهدات شخصی انجام شده و طبعا از مطالب نوشته سابق نیز استفاده کرده است. در توصیف بقیه جزیرةالعرب، به مسافران و زائران مکه تکیه داشته و به نسبت فراوان از مطالب جغرافی نویسان لغت شناس خبره، در مسائل جزیرةالعرب بهره گرفته است؛ و گاه از منابعی شاهد می آورد که مؤلفان دیگر نمی شناخته اند. همدانی بطلمیوس را نیک می شناسد. کتاب وی با یک مقدمه مفصل نجومی و جغرافیایی آغاز می شود و از مکتب های مختلف تعیین طول و عرض و نیز از توصیف کلی مناطق زمین به ترتیب هفت اقلیم سخن می گوید. قسمت اساسی کتاب به توصیف جزیرةالعرب اختصاص دارد که به پنج باب اصلی درباره تهامه، حجاز، نجد، عروض، و یمن تقسیم می شود.
← عدم روش ثابت در توصیف
برخی عناوین کتاب عبارتند از: معرفة اصل البلاد المعموره، معرفة وضع هذه الجزیره فی المعموره من الارض، العامر من الارض، دائره الاقالیم لهرمس الحکیم، حدود الاقالیم، اختلاف الناس فی العرض و الطول، معرفه اطوال مدن العرب، صفه یمن الخضراء، مدینه صنعاء و مشاهیر علمائها و شعرائها و ادبائها، ذکر ریدة،مدینه صعده ، وادی زبید، بلد همدان، اسواق حاشد و....
وضعیت کتاب
...

دانشنامه آزاد فارسی

صِفَةُ جزیرةِ العرب
کتابی در جغرافیای شبه جزیرۀ عربستان، به عربی، نوشتۀ ابومحمدحسن بن احمد همدانی. مقدمۀ این کتاب شامل یک دسته مباحث نجومی و جغرافیایی است و پس از آن به توصیف اقالیم هفت گانه پرداخته می شود. بخش اصلی این کتاب به توصیف جزیرة العرب اختصاص دارد که مشتمل بر پنج قسمت دربارۀ پنج ناحیۀ بزرگ تهامه، حجاز، عروض، نجد، و یمن است. مؤلف به حضرموت اشاره های کوتاهی کرده و از زیستگاه قبیلۀ همدان در یمن، که خود به آنان منسوب است، به تفصیل سخن گفته و نیز به الواح و سنگ نوشته های حمیری اشاره کرده است. همدانی در این کتاب مجموعه ای از اشعار جغرافیایی شاعران پیشین را، که حاوی نام های جغرافیایی است، اضافه کرده و خود نیز ۱۲۷ بیت به آن مجموعه افزوده است. مطالب کتاب از طریق مشاهدات شخصی مؤلف، گزارش های سیاحان و زائران مکه، اخبار مکتوب جغرافیانویسان، و آرا دانشمندان لغت شناس به دست آمده است. در این کتاب بخش مربوط به جغرافیای عربستان جنوبی نسبت به عربستان شمالی تفصیل بیشتری دارد. این اثر نخستین بار به کوشش مولر در ۲ جلد چاپ شده است (لیدن، ۱۸۸۴ـ۱۸۹۱).

پیشنهاد کاربران

بپرس