صایین قلعه

صائین قلعه شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان ابهر در استان زنجان است. فاصله از مرکز شهرستان ۲۴ و مرکز استان ۶۵ کیلومتر می باشد. مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند.
از دیرباز باغ ها و زمین های کشاورزی صائین قلعه زبان زد عام و خاص بوده و بسیاری از اهالی شهرها و روستاهای اطراف برای کار در این مزارع به این شهر مهاجرت کرده اند، از باغات و زمین های زرخیز این شهر محصولاتی چون غلات و حبوبات، اکثر محصولات باغی شامل انواع سیب، انواع هلو، انواع آلو، گیلاس، آلبالو، بادام و گردو، گلابی، سنجد، انواع سبزی و سیفی جات، انواع گیاهان علوفه ای برداشت می شود خاص ترین محصول این شهر را می توان انگور دانست که در تاکستان های صائین قلعه برداشت می شوند.
شغل مردم کشاورزی، صنعت و فعالیت در بخش حمل و نقل ( کامیون داری ) و همچنین بخش خدمات است. زبان مردم این شهر ترکی آذربایجانی و مذهبشان شیعه دوازده امامی می باشد. این شهر در مشرق سلطانیه واقع شده و نام قدیمی آن قهود بوده است. در مورد وجه تسمیه یا علت تغییر نامش به صایین قلعه یک روایت تاریخی وجود دارد که گویا پس از حمله مغولان به دلیل مقاومت دلیرانه اهالی مهاجمان لقب «صایین قالا» یا قلعه استوار و مورد احترام را بر این شهر نهادند، امروزه نیز در زبان ترکی «صایین» برای بیان احترام و ارادت گوینده نسبت به شخص مقابل به کار می رود. [ ۱]
در شهر صائین قلعه در سطوح علمی بالا، دانشگاه های دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشگاه پیام نور و حوزه علمیه رضوی برای برادران و حوزه علمیه ریحانه النبی برای خواهران فعالیت دارند.
به دلیل دیرینگی صائین قلعه، محوطه و آثار باستانی متعددی در گوشه و کنار شهر به چشم می خورد که بسیاری از آنها اکتشاف نشده و از آن جمله می توان به تپه باستانی علی یورد، تپه باستانی در محوطه امامزاده یحیی، محوطه قدیمی طالیب ایوانی ( ایوان طالب ) ، حوض باستانی گاودره. همچنین بقعه های متبرکه چند امامزاده از جمله امامزاده یعقوب، امامزاده یحیی، ینگه امام ( سارا و قاسم ) و امامزاده عبدالله اشاره کرد.
محوطه باستانی تپه علی یورد در میان دشت حاصل خیز اولیاجو[ ۲] قرار داشته و حدود ۲۶ متر ارتفاع دارد و به علت شکل ظاهری آن احتمالاً به دست انسان ایجاد شده است. یورد در زبان ترکی به معنای مُلک یا زمین های علا می باشد اما از علت دقیق و تاریخ به وجود آمدن این محوطه اطلاع دقیقی در دسترس نیست. امروزه توجه چندانی به این محوطه نمی شود؛ سارقان اشیاء باستانی هر روز بخشی از آن را کنکاش می کنند. علیرغم حفاری های غیرمجاز و تخریب های فراوان ناشی از آن این اثر در تاریخ دوازدهم دی ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۴۵۱ در دفتر ثبت آثار ملی ایران به ثبت رسید. پس از ثبت این محوطه دانشجویان رشته باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر با مجوز پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و با سر پرستی دکتر امیر صادق نقشینه، این تپهٔ تاریخی را مورد نظارت قرار داده و حفاری ها و کاوش های باستانی توسط تعدادی از باستان شناسان در حال انجام است. [ ۳]