صالح بن عبدالقدوس

صالح بن عبدالقدوس ( گه گاه کوتاه تر صالح قُدّوس گفته می شود ) ( ؟ - ۷۸۳م ) شاعر، ادیب و واعظ عراقی بود. [ ۱] او در مسجد جامع بصره به بیان سرگذشت های پیشنیان و وعظ می پرادخت؛ به ویژه از دین زرتشتی مثال می زد، چیزی که آن هنگام از سوی دستگاه رسمی «زندقه» نامیده می شد. این موضوع به آگاهی خلیفه مهدی رسید و او را از بصره به بغداد فراخواند. اما صالح قدّوس توانست به دمشق بگریزد. [ ۱] او بازداشت و به بغداد بازگردانده شد؛ گویند مهدی خود حکم قتلش را انجام داد و دستور داد پیکرش را چند روز همگانی بیاویزند. صالح بن عبدالقدوس بسیار کهنسال شده بود و گویند اواخر عمر نیز نابینا بود. شعرش را نیک و در ادبیات او را فاضل دانسته اند. ابن المعتز دربارهٔ زهد و وعظ او نوشته است و همهٔ اشعارش را «امثال و حکمت ها» بیان کرده است. جاحظ نیز شعر صالح را ستوده است و گفته است که قصایدش چون همگی مَثل وار بوده، بر زبان همگان مردم شهرت نیافت. [ ۱] [ ۲]