شیر بشقابی

شیر بشقابی یا شیر کروی ( به انگلیسی: Globe valve ) گونه ای از شیرهای صنعتی هستند که در آن یک دیسک که به شکل مخروط ناقص یا نیم کره طراحی شده وظیفه کنترل جریان سیال را بر عهده دارد. این دسته از شیرها در مسیرهایی عمدتاً نصب می گردند که قرار است در این مسیر کار کنترل دبی جریان انجام پذیرد.
این شیرها بعلت حرکت غیر خطی سیال، مقاومت بیشتری را نسبت به انواع دیگر در برابر جریان از خود نشان می دهند.
این شیرها قابلیت تنظیم جریان را دارا بوده و گاهی اوقات به منظور قطع و وصل جریان ( ON - OFF ) نیز بکار برده می شوند. یک دیسک با مقطع دایره ای افقی، که به وسیلهٔ هندویل و ساقه شیر به سمت حلقه آب بندی ( seatring ) افقی، رانده شده یا از آن دور می شود، جریان سیال را کنترل می کند. بواسطه تغییر مسیر موجود در طراحی این شیر، در جریان سیال اغتشاش و تلاطم ایجاد می گردد، این تلاطم باعث مقاومت در برابر حرکت سیال و افت فشار قابل ملاحظه خواهد گردید.
در این نوع شیر حرکت سیال به طور معمول از پایین دیسک به سمت بالا می باشد. به همین دلیل بر روی بدنه آن یک جهت نما ( فلش ) وجود دارد که جهت نصب را معین می نماید. تحت فشار نبودن محفظه STUFFING BOX هنگام بسته بودن شیر مزیت و انقباض استم پس از بسته شدن شیر در سرویس سیالات داغ و ایجاد نشتی از محدودیت های آنهاست.
در اکثر موارد به صورت آببندی فلز به فلز ساخته می شوند در حقیقت دیسک و حلقه آب بند فولادی می باشند.
استاندارد ساخت این شیرها BS 1873 است و بر اساس API 598 تست می شوند.
این شیرها دارای طراحی های متنوعی هستند.
شیر زاویه ای ( ANGLE VALVE ) : این شیر دارای یک زاویه ۹۰ درجه بین ورودی و خروجی می باشد. در فضاهای محدود ضمن کنترل جریان وظیفه یک زانویی را هم بر عهده می گیرد. این نوع شیر مقاومت به جریان بسیار پایینی داشته در هزینه نصب یک زانویی ( ELBOW ) صرفه جویی می گردد.
شیر سوزنی ( NEEDLE VALVE ) : در مواردیکه تنظیم جریان را با دقت خاصی مورد نیاز باشداز شیرهای سوزنی استفاده می شود، دیسک این نوع شیر سوزنی شکل بوده و به همین دلیل نامگذاری گردیده است. شیرهای سوزنی در سایزهای پایین ( غالباً ۱⁄۲ تا ۳⁄۴ اینچ ) ، و معمولاً برای مصارف ابزار دقیق و نمونه گیری بکار برده می شوند.