شکل پذیری

کِشایی یا شکل پذیری ( به انگلیسی: Ductility ) یک خاصیت ذاتی و کیفی ماده است، مقیاسی برای اندازه گیری و قابلیت مواد برای تغییر شکل پلاستیکی قابل توجهی پیش از گسیختگی، که ممکن است به صورت درصد افزایش طول یا درصد میزان کاهش به دست آمده از یک آزمون کشش نیز بیان شود. [ ۱] شکل پذیری معیاری برای اندازه گیری میزان تغییر شکل پلاستیک قبل از وقوع شکست می باشد. [ ۲]
مواد شکل پذیر می توانند کرنش های بزرگ را حتی پس از رسیدن به نقطه تسلیم تحمل کند. در طرف مقابل، مواد شکننده، مقاومت کمی در برابر کرنش های پلاستیک دارند و در برخی از موارد، هیچ کرنش پلاستیکی را تحمل نمی کنند. در واقع هر چه فاصله بین استحکام تسلیم و گسیختگی در نمودار تنش کرنش ماده بیشتر باشد، ماده شکل پذیر تر است. [ ۳] در مواد شکننده که چدن، شیشه، و سنگ را شامل می شود، گسیختگی آن ها بدون تغییر قابل توجهی در آهنگ افزایش طول اتفاق می افتد، یعنی در مواد شکننده، تفاوتی میان استحکام نهایی و استحکام شکست وجود ندارد. همچنین، کرنش مواد شکننده در لحظهٔ گسیختگی بسیار کوچکتر از مواد شکل پذیر است. با توجه به نمودار تنش کرنش، سطح شکست مواد شکل پذیر نیز با مواد شکننده متفاوت خواهد بود.
به طور کلی، یک ماده شکل پذیر باید دارای مقاومت تسلیم قابل اندازه گیری باشد، که در آن نقطه تغییر شکل پلاستیکی غیرقابل بازگشت آغاز می شود و همچنین باید یکی از شرایط زیر را نیز در این حالت برآورده سازد:
• یا افزایش طولی آن حداقل در ۵٪ دچار شکست و اختلال گردد، یا کاهش منطقه آن حداقل در ۲۰٪ افزایش طول منجر به پارگی و گسستگی گردد.
• کرنش واقعی آن حداقل در ۱۰٪ منجر به گسیختگی گردد. [ ۴]
خاصیت چکش خواری، خصوصیت مشابهی است که قابلیت یک ماده برای تغییر شکل تحت تأثیر تنش های فشردگی می باشد؛ این خاصیت اغلب توسط قابلیت مواد برای ایجاد یک صفحه نازک در اثر چکش خوری یا نورد مشخص می شود. هر دوی این خصوصیات مکانیکی جنبه هایی از پلاستیسیته ی مواد هستند، به این معنا که یک ماده جامد می تواند به صورت نرم و با قابلیت چکش خواری بدون شکستگی و ترک تغییر شکل یابد. همچنین این نوع خصوصیات مواد به دما و فشار نیز وابستگی دارند. شکل پذیری و خاصیت چکش خواری همیشه هم راستا با یکدیگر نیستند، به عنوان مثال، درحالی که طلا دارای قابلیت شکل پذیری و چکش خواری بالایی می باشد، سرب دارای شکل پذیری پائین بوده اما دارای قابلیت چکش خواری بالایی می باشد؛ درحالی که یک اونس طلا را می توان به صفحه ای که ۹ متر مربع و به ضخامت ۰٫۰۰۰۰۱۸ سانتی متر را می پوشاند، مورد چکش خواری قرار داد. کلمه شکل پذیری را گاهی می توان برای بیان هر دو نوع حالت های پلاستیکی به کار برد.