شهر بسطام

[ویکی فقه] شهر بسطام، مرکز بخش بسطام (جمعیت طبق نتایج آمارگیری ۱۳۷۰ ش، ۲۷۲، ۷ تن)، شهر قدیمی و تاریخی ایران، در جنوب بخش بسطام در شش کیلومتری شمال شهر شاهرود، در دشت فلاتی شکلی در ارتفاع ۴۲۰، ۱ متری، در دامنه کوه های مشرف به شهر قرار گرفته است. ارتفاعات رشته کوه البرز در پانزده کیلومتری مغرب شهر امتداد دارد.
دمای آن گاهی در تابستان به ۳۵ درجه و در زمستان به ۱۵ درجه سانتیگراد می رسد. میانگین بارش سالانه آن تقریباً ۱۲۰ میلیمتر است. کوه منفرد بسطام در حدود سه کیلومتری جنوب شرقی شهر (امروز با گسترش شهر در مشرق آن) واقع است. زمین های پیرامون شهر در مشرق تا شعاع سه کیلومتر و در مغرب تا شعاع هشت کیلومتر و در شمال تا شعاع دو کیلومتر قابل کشت است.تعدادی قنات در پیرامون شهر، و ویرانه های برج و باروی قلعه قدیمی (شهر قدیمی) در مشرق شهر بسطام دیده می شود.بسطام دارای یک مسجد جامع، نُه مسجد و هشت حسینیه و یک امامزاده است. آبادی قدیمی بدشت• در جانب جنوب شرقی آن است.
راه های مواصلاتی
راه اصلی شاهرود ـ گنبد قابوس از مشرق آن می گذرد. شهر بسطام از طریق شاهرود به راه آهن تهران ـ مشهد متصل است.
آثار باستانی
تپه باستانی چخماق در دو کیلومتری شمال شهر واقع است. از آثار باستانی و تاریخی شهر بسطام، که به صورت مجموعه است، آرامگاه بایزید بسطامی در مرکز شهر (با کتیبه بالای درِ ورودی از ۷۰۲) ، صومعه بایزید در مغرب آرامگاه بایزید و مسجد بایزید (از ۵۱۴)، بقعه امامزاده محمد نزدیک مزار بایزید، منار بسطام (به ارتفاع ۲۵ ذرع) در کنار مسجد متصل به مسجد امروزی، دالان ورودی صحن امامزاده محمد، مسجد جامع بسطام در جنوب مزار (با تاریخ سر درِ آن ۱۳۲۴)، برج ۲۴ متری کاشانه بسطام متصل به آن، و آرامگاه شاهزاده افغانی نزدیک مزار بایزید شایان ذکر است.بنابر مطالب مطلع الشمس ، در دوره ناصرالدین شاه، یکی از بزرگان افغانی در آن جا به خاک سپرده شده است. زاویه نزدیک مزار، در ۱۳۳۵ ش، زواری از داخل و خارج داشت که چند روزی در آن ساکن می شدند. پیرامون شهر نیز آثار باستانی دارد، از جمله در مشرقِ رودی موسمی که از مغرب اراضی شهر می گذرد؛ درست در جایی که ابودلف از کاخهای آن جا سخن می گوید. از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ ش، هیئت حفاری باستانشناسی ژاپن، به سرپرستی ماسودا، در تپه چخماق (یا چخماقی)، هشت کیلومتری شمال شاهرود، به حفاری پرداخت و آثاری از دوره اسلامی در دو تپه شمالی و جنوبی، و در تپه های شرقی و غربی آثاری از دوره های نئولیتیک و کالگولیتیک به دست آورد و قدمت تپه ها را به حدود هزاره ششم پیش از میلاد رساند.
مردان بزرگ بسطام
...