شنقار

شُنقار ( نام علمی: Falco rusticolus ) یا باز سیاه چشم بزرگترین گونه از سرده شاهین است. این پرنده از دیرباز محبوب ترین یا دست کم یکی از محبوب ترین پرندگان شکاری در بازداری بوده است. بین وایکینگ ها از اعتبار خاصی برخوردار بود و اکنون نیز این پرنده نماد ملی ایسلند است. نام چرخ ( Gyro ) که هم برای این پرنده و هم برای نزدیکترین خویشاوندش بالابان به کار می رود، به عادت آن در پرواز در مسیرهای دایره ای در قلمرو خود برای جستجوی شکار اشاره دارد.
شنقار بومی مناطق شمالی اوراسیا و آمریکای شمالی در قطب شمال است اما برخی از آنها به طور اتفاقی در فصل زمستان به مناطق جنوبی تر هم می آیند. این شنقارهای آواره حتی ممکن است با گونه های نزدیک به خود ( به خصوص بالابان ) جفت گیری کرده ودورگه های کاملاً بارور بدهند.
این پرنده در کنار لاچین، بالابان و شاهین بلوچی در زیرسرده شاهین های مقدس ( Hierofalco ) قرار می گیرد. این چهار گونه در زمانی حدود ۱۱۵ تا ۱۳۰ هزار سال قبل از هم جدا شدند اما دورگه شدن های مکرر آنها موجب شده تا تعیین تبار و بررسی ژنتیکی آنها بسیار دشوار شود. این چهار گونه اکنون نیز در اسارت به راحتی با یکدیگر ( و حتی با شاهین معمولی ) دورگه می دهند و به ویژه دورگه های شنقار و بالابان معمولتر هستند. ممکن است بالابان آلتایی نیز از دورگه های طبیعی بالابان و شنقار ایجاد شده باشد.
شنقار شاهینی بسیار بزرگ ( بزرگتر از بالابان ) است. نرها ۴۸ تا ۶۱ سانتیمتر طول، ۸۰۵ تا ۱۳۵۰ گرم وزن و فاصلهٔ دو سر بال ۱۱۰ تا ۱۳۰ سانتیمتر دارند. ماده ها بزرگترند و ۴۱ تا ۶۵ سانتیمتر طول، ۱۲۴ تا ۱۶۰ سانتیمتر فاصلهٔ دو سر بال و ۱۱۸۰ تا ۲۱۰۰ گرم وزن دارند.
شنقار تنوع رنگی بسیار زیادی شامل سفید، سیاه، نقره ای و قهوه ای دارد. پرنده های بومی شمال گرینلند اغلب سفیدرنگ هستند و پرنده های بومی ایسلند هم بیشتر رنگ های روشن دارند در حالیکه در مناطق دیگر رنگ های تیره تر معمول تر است.
شنقارها هم مثل دیگر پرندگان شکاری با توجه به شیوه زندگی خود به ندرت ممکن است با عوامل بیماری زا برخورد کنند و در نتیجه سیستم ایمنی ضعیفی دارند. سیستم ایمنی شنقار حتی در مقایسه با شاهین های دیگر هم بسیار ضعیفتر است چون در محیطی سردسیر با کمترین آلودگی ها زندگی می کنند. به همین دلیل در مقابل میکروب های رایج در محیط های انسانی ( مثل آنفلوآنزای پرندگان ) بسیار آسیب پذیر هستند و بسیاری از شنقارها بلافاصله پس از زنده گیری بیمار شده و می میرند.