شَمشی - اَداد پنجم ( Shamshi - Adad V ) یا شَمشی - اَدَد پنجم، از سال ۸۲۴ تا ۸۱۱ پیش از میلاد پادشاه آشور بود. [ ۱] [ ۲]
در سال ۸۲۷ پ. م در آشور جنگ خانگی جدّی آغاز شد و فقط در سال ۸۲۳ پ. م شمشی - ادد پنجم پادشاه جدید آشور موفق شد مجدداً قدرت حکومتی واحد را در سراسر خاک پادشاهی مستقر سازد. در لوح نبشتهٔ وی گفته شده است که مرز شرقی آشور در عهد او از شوردیرا و آریدو می گذشته است، یعنی ظاهراً از دامنه های شرقی جبالی که از سمت مغرب ماننا و پارسوا را محدود می کرده، ممتد بوده است.
ایشپوعینی پادشاه اورارتو به هنگام جنگ های خانگی آشور به کرانه های دریاچهٔ ارومیه آمد و پادشاهی گیلزان را به اورارتو منضم ساخت[ ۳] و ظاهراً شکست سختی به پادشاه ماننا وارد کرد، زیرا که در دههٔ دوم قرن نهم - ۸۵۰ - پ. م به جای پادشاه ماننا، شارسینا پسر مکتیارا[ ۴] فرمانروای اراضی پیرامون دریاچه ارومیه بوده است.
شمشی - آداد پنجم به محض تثبیت وضع آشور لشکرکشی به سوی زاگرس شمالی را تجدید کرد و یکی از علل این اقدام مقابله با اورارتوییان بود. لشکرکشی سال ۸۲۱ پ. م که طبق فهرست اسامی مردان سال آشوری[ ۵] علیه سیگریس بوده، به سرکردگی سپهسالار موتارّیس - آشور صورت گرفت.
این بار حریفان عمدهٔ آشوریان شارسینا و ایشپوعینی پادشاهان ماننا و اورارتو بودند. در لوح شمشی - ادد پنجم مذکور است که موتارّیس - آشور به دریای غروب خورشید رسید، معلوم نیست که منظور دریاچه ارومیه است یا دریای کاسپین. ولی احتمال اخیر به صواب نزدیکتر است. ( در متن روسی کتاب تاریخ ماد نوشته دیاکونوف - ۱۹۵۶ - ، ترجمه سنگنبشته های آشور - ۱۹۹۶ - چاپ دانشگاه تورنتو، و در متن اصلی و ترجمه فارسی تاریخ کمبریج ایران جلد ۲–۱۹۸۵ - ، دریای مورد ذکر در لوح شمشی آداد، دریای غروب خورشید/دریای غربی آورده شده ولی مشخص نیست چرا مترجم کتاب تاریخ ماد آن را به دریای برآمدن خورشید تغییر داده است )
آشوریان پنداشتند که وضع ایشان در پیرامون دریاچهٔ ارومیه به قدر کفاف استوار است و در سال ۸۲۰ پ. م لشکرکشی پردامنه ای علیه ماد به عمل آوردند. شمشی - ادد پنجم از کوه کولار[ ۶] شاه آشور گذشته، هدایای تقدیمی پادشاه خوبوشکیه در جنوب دریاچه وان و شارسینا شاه ماننا و قبایل دیگر ماننایی و سونبی یان[ ۷] و تئورلی یان[ ۸] و ساکنان پارسوآ را اخذ و از سرزمین مسیّیان عبور کرده به بخش علیای جغتو رفت. وی در این نقاط تعداد کثیری دام متعلق به مسّی یان را تصرف کرد. جزو این دام ها گذشته از دام های شاخ دار خرد و کلان و خران و اسبان، تعداد زیادی شتر دو کوهان غرب که به تازگی در خاک ماد پدید آمده بودند، وجود داشت[ ۹] دهکده ها و نقاط مسکون بسیار را آتش زدند. مسییان تلفات زیاد دادند آنگاه آشوریان به کوهستان گیزیل بوندا که ناحیهٔ مجاور دریاچه ارومیه را از سرزمین ویژهٔ ماد جدا می کرد روی آوردند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر سال ۸۲۷ پ. م در آشور جنگ خانگی جدّی آغاز شد و فقط در سال ۸۲۳ پ. م شمشی - ادد پنجم پادشاه جدید آشور موفق شد مجدداً قدرت حکومتی واحد را در سراسر خاک پادشاهی مستقر سازد. در لوح نبشتهٔ وی گفته شده است که مرز شرقی آشور در عهد او از شوردیرا و آریدو می گذشته است، یعنی ظاهراً از دامنه های شرقی جبالی که از سمت مغرب ماننا و پارسوا را محدود می کرده، ممتد بوده است.
ایشپوعینی پادشاه اورارتو به هنگام جنگ های خانگی آشور به کرانه های دریاچهٔ ارومیه آمد و پادشاهی گیلزان را به اورارتو منضم ساخت[ ۳] و ظاهراً شکست سختی به پادشاه ماننا وارد کرد، زیرا که در دههٔ دوم قرن نهم - ۸۵۰ - پ. م به جای پادشاه ماننا، شارسینا پسر مکتیارا[ ۴] فرمانروای اراضی پیرامون دریاچه ارومیه بوده است.
شمشی - آداد پنجم به محض تثبیت وضع آشور لشکرکشی به سوی زاگرس شمالی را تجدید کرد و یکی از علل این اقدام مقابله با اورارتوییان بود. لشکرکشی سال ۸۲۱ پ. م که طبق فهرست اسامی مردان سال آشوری[ ۵] علیه سیگریس بوده، به سرکردگی سپهسالار موتارّیس - آشور صورت گرفت.
این بار حریفان عمدهٔ آشوریان شارسینا و ایشپوعینی پادشاهان ماننا و اورارتو بودند. در لوح شمشی - ادد پنجم مذکور است که موتارّیس - آشور به دریای غروب خورشید رسید، معلوم نیست که منظور دریاچه ارومیه است یا دریای کاسپین. ولی احتمال اخیر به صواب نزدیکتر است. ( در متن روسی کتاب تاریخ ماد نوشته دیاکونوف - ۱۹۵۶ - ، ترجمه سنگنبشته های آشور - ۱۹۹۶ - چاپ دانشگاه تورنتو، و در متن اصلی و ترجمه فارسی تاریخ کمبریج ایران جلد ۲–۱۹۸۵ - ، دریای مورد ذکر در لوح شمشی آداد، دریای غروب خورشید/دریای غربی آورده شده ولی مشخص نیست چرا مترجم کتاب تاریخ ماد آن را به دریای برآمدن خورشید تغییر داده است )
آشوریان پنداشتند که وضع ایشان در پیرامون دریاچهٔ ارومیه به قدر کفاف استوار است و در سال ۸۲۰ پ. م لشکرکشی پردامنه ای علیه ماد به عمل آوردند. شمشی - ادد پنجم از کوه کولار[ ۶] شاه آشور گذشته، هدایای تقدیمی پادشاه خوبوشکیه در جنوب دریاچه وان و شارسینا شاه ماننا و قبایل دیگر ماننایی و سونبی یان[ ۷] و تئورلی یان[ ۸] و ساکنان پارسوآ را اخذ و از سرزمین مسیّیان عبور کرده به بخش علیای جغتو رفت. وی در این نقاط تعداد کثیری دام متعلق به مسّی یان را تصرف کرد. جزو این دام ها گذشته از دام های شاخ دار خرد و کلان و خران و اسبان، تعداد زیادی شتر دو کوهان غرب که به تازگی در خاک ماد پدید آمده بودند، وجود داشت[ ۹] دهکده ها و نقاط مسکون بسیار را آتش زدند. مسییان تلفات زیاد دادند آنگاه آشوریان به کوهستان گیزیل بوندا که ناحیهٔ مجاور دریاچه ارومیه را از سرزمین ویژهٔ ماد جدا می کرد روی آوردند.
wiki: شمشی ادد پنجم