شمس مشرقی

مولانا شمس الدین محمد قطابی مشرقی تبریزی[ ۱] ( درگذشت:۸۱۲ ه‍. ق/۱۴۰۹م ) [ ۲] از خوشنویسان صاحب نام قرن نهم هجری است. او شاگرد شیخ محمد بنددوز تبریزی یا بندگیر بوده است. می گویند بعد از عبدالله صیرفی کسی به خوش ترکیبی و پختگی او کتیبه ننوشته است. او گاهی در کتابت هایش شمس صوفی رقم می کرده. دو پسرش عبدالحی و عبدالرحیم خلوتی پس از او سرآمد خوشنویسی بوده اند. [ ۳] او و پسرش عبدالرحیم خلوتی مشرقی در تصوف مرید مغربی تبریزی بوده اند. [ ۱]
دیوان شمس مشرقی تنها اثر باقی مانده از وی است که نسخه خطی آن در کتابخانه بریتانیا در لندن به شمارۀ 3313. Or, 195 - 66. pp نگهداری می شود که شامل ۲۶۰ غزل ( شامل ۸ ملمع ) ، یک قصیده، یک ترکیب بند، ۲ ترجیع بند، ۱۴ قطعه، ۶۲ رباعی و ۱۱ تک بیت است و تاریخ کتابت آن ۹۵۳ هجری می باشد[ ۴] . این اثر با کوشش و تحقیق و بررسی دکتر سید ابوطالب میر عابدینی در سال ۱۳۸۳توسط مرکز بازشناسی اسلام و ایران و «انتشارات باز» انتشار یافته است.
در مقدمه دیوان شمس مغربی نوشته لئونارد لویسن و همچنین در دیگر مقالات و تحقیقات ایشان[ ۴] ، این اثر به اشتباه به فرزند شمس مشرقی، خواجه عبدالرحیم خلوتی نسبت داده است، دکتر میر عابدینی به تفصیل اثبات نموده اند که این اثر متعلق به شمس مشرقی می باشد.
در برنامه مشهور گلهای رنگارنگ شماره ۳۱۶ شعری منتسب به شمس مشرقی با صدای حسین قوامی ( فاخته ای ) با همراهی تار احمد عبادی با آوازی در مایه ابوعطا اجرا شده است[ ۵] . اگرچه در برنامه برگ سبز شماره ۱۰۳ این شعر با آواز احمد عبادی به مولوی نسبت داده شده است.
دردی است در این دل که هویدا نتوان کرد
سرّی است در این سینه که پیدا نتوان کرد
تا دیده ی ما را ندهد حسن تو نوری
در باغ جمال تو تماشا نتوان کرد
تا دیده نپوشیم ز روی همه اغیار
اندیشه ی آن چهره ی زیبا نتوان کرد
عالم چو همه میکده ی باده ی عشق است
مستی می و عشق به یک جا نتوان کرد
چون از دل عاشق خبری نیست کسی را
انکار دل عاشق شیدا نتوان کرد
این شعر همچنین توسط محمدرضا شجریان با همنوازی گروه آوا: همایون شجریان، مجید درخشانی، سعید فرج پوری، حسین رضایی نیا و حسین بهروزی نیا در آبان ماه سال ۱۳۸۶در کنسرت اصفهان[ ۶] و در سال ۱۳۸۹ در کنسرت سلیمانیه عراق و در ماهور اجرا شده است.