شطرنج

[ویکی فقه] شطرنج به یکی از آلات قمار گفته می شود که در فقه بر حلیت و حرمت بازی با آن بحث شده است .
شطرنج- به کسر «ش» و فتح «ر»- صفحه‏ای چهار گوش با ۶۴ خانه و ۳۲ مهره سیاه و سفید با نامهای مختلف است که با آن بازی می‏ کنند. از آن در باب تجارت نام برده ‏اند.
حکم بازی با شطرنج
شطرنج از معروف و قدیمی ترین آلات قمار می‏ باشد و در روایات متعدد از بازی با آن به شدت نهی شده است. در سه آیه قرآن کریم از «میسر» نهی شده که مصداق آن بر اساس برخی روایات شطرنج است؛

بلکه در برخی کتابهای حدیث ی، بابی مستقل تحت عنوان «نرد و شطرنج» منعقد گردیده است.
در کلمات فقها- اعم از قدما و متأخران- نیز شطرنج همواره به عنوان یکی از آلات محرّم قمار شمرده شده است.
شطرنج مطلقا حرام است یا با برد و باخت
البته در بازی با آلات قمار بحثی مطرح است که آیا بازی با این آلات مطلقا حرام است، حتی بدون شرط بندی و برد و باخت، یا تنها در صورت شرط بندی محکوم به حرمت است؟ برخی در حرمت بازی با آلات قمار بدون شرط بندی اشکال کرده‏ اند
لیکن‏ برخی از اینان شطرنج را استثنا کرده و به حرمت بازی با آن، حتی بدون شرط بندی فتوا داده‏ اند.
برخی معاصران گفته‏ اند: چنانچه شطرنج نزد عموم مردم از آلت قمار بودن خارج شود و دیگر به آن به عنوان آلت قمار نگریسته نشود، از حکم آلت قمار بودن خارج شده و بازی با آن بدون شرط بندی جایز خواهد بود.

[ویکی شیعه] شطرنج، بازی فکری دو نفره ای که در فقه، درباره حکم آن بحث می شود. این بازی از قرن بیستم میلادی، در زمره رشته های ورزشی قرار گرفته است. در کتاب های فقهی، از شطرنج در بخش مکاسب محرمه (تجارت های حرام)، بحث می شود. روایات، شطرنج را قمار و کاری باطل شمرده و از آن نهی کرد ه اند؛ از این رو بسیاری از فقیهان، این بازی را حرام دانسته اند؛ اما به باور برخی همچون امام خمینی، اگر شطرنج به عنوان آلات قمار، شناخته نشود، بازی با آن بدون شر طبندی، حرام نیست.
شطرنج، بازی باستانی است که به گفته برخی در هندوستان و به گفته برخی دیگر در ایران پدیده آمده است. این بازی از قرن بیستم میلادی در زمره رشته های ورزشی قرار گرفته است. امروزه بیشتر کشورهای جهان (از جمله کشورهای اسلامی مصر، ایران، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه) عضو فدراسیون بین المللی شطرنج هستند. شطرنج ورزشی فکری و دو نفره است و شانزده مهره سفید و شانزده مهره سیاه دارد که میان دو طرف بازی تقسیم می شوند. بازی بر روی صفحه ای مربع شکل انجام می شود که به ۶۴ مربع کوچک مساوی سفید و سیاه، تقسیم شده است.
احادیث فراوانی درباره شطرنج وجود دارد. روایات، بازی شطرنج را گونه ای قمار و کاری باطل دانسته و از آن نهی کرده اند. به نقل از کلینی، امام صادق (ع) گفته است: شطرنج و نرد از مصادیق قمار هستند. طبق حدیث دیگری، پیامبر (ص) از بازی با شطرنج و نرد، نهی کرده است.

شطرنج نوعی بازی تخته ای دونفره است که بر روی صفحه شطرنج و با استفاده از مهره های شطرنج ( شاه، وزیر، رخ، فیل، اسب و سرباز ) انجام می شود. هر یک از مهره های شطرنج به شکل مخصوصی حرکت می کنند و قادر به زدن مهره های حریف نیز هستند. هدف این بازی مات کردنِ حریف است؛ یعنی ایجاد وضعیتی که شاه حریف بعد از کیش شدن هیچ راهی برای رفع کیش نداشته باشد. همچنین بازی در صورت تسلیم اختیاریِ یکی از بازیکنان نیز به پایان می رسد؛ این اتفاق معمولاً وقتی می افتد که شکست اجتناب ناپذیر به نظر برسد. بازی شطرنج همچنین در چندین حالت ممکن است با تساوی ختم شود. بازی شطرنج به سه بخشِ شروع بازی یا گشایش، وسط بازی و آخر بازی تقسیم می شود که در هر یک از این مراحل، تاکتیک ها، استراتژی ها و سبک های متفاوتی به کار بسته می شوند. مهره های شطرنج دارای ارزش متفاوتی هستند و برای ثبتِ حرکات، با نمادهای ویژه ای نوشته می شوند. شطرنج دارای تاکتیک هایی ازجمله چنگال و آچمز و حرکات ویژه ای مانند حرکت قلعه، آن پاسان و ترفیع پیاده است.
قدمت این بازی به سدهٔ ششم میلادی در شرق هندوستان بازمی گردد. نوع اولیهٔ شطرنج با نام سانسکریتِ چاتورانگا در امپراتوری گوپتا ابداع شد و در زمان حکومت خسرو انوشیروان ساسانی به ایران معرفی شد. شطرنج در ایران، با کمی تغییر در قوانین بازی، نام چَترَنگ را بر خود گرفت و با فتح قلمرو امپراتوری ساسانیان، توسط عرب ها در سراسر جهان اسلام رایج شد و «شطرنج» نام گرفت. ایرانیان و اعراب از قرن نهم میلادی، اروپا و روسیه را با شطرنج آشنا کردند؛ به همین دلیل در اغلب زبان های اروپایی نام این بازی برگرفته از واژهٔ «شطرنج» یا «شاه» ( مهرهٔ اصلی بازی ) و نام بیشتر مهره ها هم برگرفته از نام های فارسی و عربی آن هاست. در اروپا، رفته رفته شطرنج دستخوش تغییراتی شد و با تغییر شکل حرکت برخی مهره ها پویایی و سرعت بازی افزایش یافت.
در اواخر قرن نوزدهم، رقابت قهرمانی شطرنج جهان بنیادگذاری شد. نخستین قهرمان رسمی شطرنج جهان ویلهلم اشتاینیتس، شطرنج باز یهودی اهل بوهم بود که در سال ۱۸۸۶ با غلبه بر یوهانس تسوکرتورت ِانگلیسی این عنوان را به دست آورد. ماگنوس کارلسن ِ نروژی قهرمان فعلی شطرنج جهان است که با غلبه بر ویسوآناتان آناند در سال ۲۰۱۳ صاحب این عنوان شد. در سال ۱۹۲۴، سازمان بین المللی شطرنج جهان ( فیده ) بنیادگذاری شد و به تدریج مسابقات و عناوین تازه ای به وجود آمدند. رقابت های بین المللی شطرنج در طول جنگ جهانی دوم متوقف شد و پس از جنگ جهانی دوم، فیده مسئولیت برگزاری رقابت قهرمانی شطرنج جهان را بر عهده گرفت. تاکنون ۱۷۰ فدراسیون ملی عضو فیده شده اند و این سازمان را به یکی از بزرگ ترین نهادهای ورزشی جهان تبدیل کرده اند. فیده تلاش فراوانی برای افزودن شطرنج به بازی های المپیک داشته، اما این اتفاق هرگز نیفتاده و به جای آن از سال ۱۹۲۷ المپیاد شطرنج بین تیم های ملی شطرنج کشورهای مختلف دنیا برگزار می شود. فیده همچنین درجه هایی چون استاد فیده، استاد بین المللی و استادبزرگ را به بهترین شطرنج بازان دنیا اهدا می کند. استاد بزرگ، پس از قهرمان جهان، معتبرترین عنوانی است که یک بازیکن شطرنج می تواند به دست آورَد و گفته می شود که نخستین بار نیکلای دوم، تزار روسیه، در سال ۱۹۱۴ گروهی از بهترین شطرنج بازان دنیا را استاد بزرگ نامید.

شطرنج (فیلم ۱۹۹۳). شطرنج ( به هندی: Shatranj ) فیلمی محصول سال ۱۹۹۳ و به کارگردانی عزیز سجاوال است. در این فیلم بازیگرانی همچون میتون چاکرابورتی، جکی شروف، جوهی چاولا، دیویا بهرتی، قادرخان، شاکتی کاپور، کیران کومار، سرفراز خان، عارون باکشی ایفای نقش کرده اند.

شطرنج (chess)
بازی ای فکری، ابداع شده در قرن ۲م توسط هندی ها. دو بازیکن، هریک با شانزده مهره، در صفحه ای به بازی می پردازند که ۶۴ خانۀ چهارگوش دارد. مهره های شطرنج دارای دو رنگ متفاوت اند و هر رنگ متعلق به یک بازیکن است. خانه های صفحۀ شطرنج نیز به صورت یک در میان از دو رنگ تشکیل شده اند. هر بازیکن سعی می کند حریف را در وضعیتی قرار دهد که نتواند مهرۀ اصلیِ خود (شاه) را بدون این که خطری تهدیدش کند، حرکت دهد (وضعیت کیش). در ۱۹۲۴ فدراسیون بین المللی شطرنج تأسیس شد. ارزیابی قهرمانان شطرنج، براساس سیستم اِلو انجام می گیرد، و بابی فیشر امریکایی با ۲۷۸۵ امتیاز از بزرگ ترین استادان شطرنج به شمار می رود. این ورزش از هند به کشورهای روسیه، چین، ژاپن، و ایران راه یافت. پس از حملۀ اعراب به ایران، اعراب آن را در کشورهای حوزۀ مدیترانه رواج دادند. بازی شطرنج در قرن ۱۲م از طریق اسپانیا و ایتالیا به بریتانیا راه یافت. در ۱۸۸۶ برای نخستین بار مسابقات جهانی شطرنج به رسمیت شناخته شد. در ۱۹۹۸ با تصمیم فدراسیون بین المللی شطرنج، برای نخستین بار مسابقات جهانی شطرنج به صورت یک حذفی برگزار شد و آناتولی کارپوف از روسیه به مقام قهرمانی رسید، اما عدم حضور گری کاسپاروف، قهرمان اتحادیۀ شطرنج حرفه ای جهان که رقیبی برای مسابقات جهانی شطرنج به شمار می رود، از اهمیت این مسابقات کاست.