[ویکی فقه] رعایت نکردن اصول و قواعد تفسیر، بی توجهی و استفاده نکردن از منابع معتبر تفسیر و فرانگرفتن علوم مورد نیاز مفسر، سبب خطای در تفسیر و بی اعتباری آن می شود. در این فصل در صدد بیان آنیم که علاوه بر امور یاد شده، مفسر باید دارای ویژگی ها و شرایطی باشد که رعایت آن ها نیز سبب می شود تا خطای وی در تفسیر کاهش یابد.
دانشمندان علوم قرآن، تحت عنوان «شرایط مفسر» یا «ویژگی های لازم برای مفسر» امور فراوانی را ذکر کرده اند که بخشی مربوط به «منابع تفسیر»، بخشی مربوط به «قواعد تفسیر»، بخشی مربوط به «علوم مورد نیاز» و بخشی مربوط به «شیوه تفسیر» است، البته در این میان محققانی هستند که مجموعه های یاد شده را با شرایط مفسر به هم نیامیخته اند، ولی غالبا بخشی از مجموعه های یاد شده را تحت عنوان شرایط مفسر ذکر کرده اند.این آمیختگی معلول یکی از سه امر زیر است:نخست آن که چون طرح این مباحث سابقه طولانی نداشته است، تفکیک محورهای مختلف یاد شده از یکدیگر، مورد غفلت قرار گرفته و یا به آسانی میسر نبوده است.دوم آن که گاه برخی از این مباحث با نگرش های متفاوت در قلمرو عناوین مختلف قرار می گیرند. به عنوان مثال، اگر به علوم ادبی به عنوان یک منظومه معرفتی نگریسته شود، از علوم مورد نیاز مفسر، و اگر به عنوان تخصص و تبحر مفسر در به کارگیری آن منظومه معرفتی نگریسته شود، از شرایط مفسر به شمار می آید.سوم آن که برخی از این دانشمندان از واژه «شرایط تفسیر» مفهوم گسترده ای را مدنظر داشته اند که شامل علوم مورد نیاز و رعایت قواعد تفسیر نیز می شود.در هر حال، مفهوم مورد نظر در این جا، معنای خاصی دارد و تنها در برگیرنده اموری است که حاکی از وجود نوعی توانایی و کمال برای مفسر در بعد بینش یا گرایش می باشد و شامل دیگر مجموعه های یاد شده نمی گردد.
انواع ویژگی های نفس مفسر
در فصول گذشته یادآور شدیم که رعایت نکردن اصول و قواعد تفسیر، بی توجهی و استفاده نکردن از منابع معتبر تفسیر و فرانگرفتن علوم مورد نیاز مفسر، سبب خطای در تفسیر و بی اعتباری آن می شود. در این فصل در صدد بیان آنیم که علاوه بر امور یاد شده، مفسر باید دارای ویژگی ها و شرایطی باشد که رعایت آن ها نیز سبب می شود تا خطای وی در تفسیر کاهش یابد. پیش از پرداختن به بیان شرایط و ویژگی های مفسر، ذکر دو نکته ضروری به نظر می رسد:
← ویژگی های ذاتی و غیر ذاتی
تسلط و حضور ذهن نسبت به پیش فهم های تفسیر، از شرایط مؤثر در اعتبار تفسیر است؛ چنان که قبلا اشاره شد، مفسر باید در مورد مبانی و قواعد موضع گیری مستند و مستدل داشته باشد و از علوم مؤثر در تفسیر و منابع اولیه تفسیر، آگاهی کافی داشته باشد. هرگونه تفسیر، به ویژه در بخش مهمی از معارف قرآنی، وابسته به آن موضع گیری و این آگاهی است و بدون احراز شرایط و اوصاف یاد شده، تفسیر به رونویسی و تقلید صرف از تفاسیر دیگر مبدل می شود و یا سر از تفسیر به رأی در می آورد. (از آنجا که درباره نقش و ضرورت آگاهی های یاد شده، در فصل های گذشته سخن به میان آمد، در این جا در حد یادآوری به همین مقدار بسنده می شود و بر این نکته تاکید می کنیم که مفسر باید تسلط کافی و حضور ذهن کامل نسبت به موارد یاد شده داشته باشد.)
ملکه استنباط
...
دانشمندان علوم قرآن، تحت عنوان «شرایط مفسر» یا «ویژگی های لازم برای مفسر» امور فراوانی را ذکر کرده اند که بخشی مربوط به «منابع تفسیر»، بخشی مربوط به «قواعد تفسیر»، بخشی مربوط به «علوم مورد نیاز» و بخشی مربوط به «شیوه تفسیر» است، البته در این میان محققانی هستند که مجموعه های یاد شده را با شرایط مفسر به هم نیامیخته اند، ولی غالبا بخشی از مجموعه های یاد شده را تحت عنوان شرایط مفسر ذکر کرده اند.این آمیختگی معلول یکی از سه امر زیر است:نخست آن که چون طرح این مباحث سابقه طولانی نداشته است، تفکیک محورهای مختلف یاد شده از یکدیگر، مورد غفلت قرار گرفته و یا به آسانی میسر نبوده است.دوم آن که گاه برخی از این مباحث با نگرش های متفاوت در قلمرو عناوین مختلف قرار می گیرند. به عنوان مثال، اگر به علوم ادبی به عنوان یک منظومه معرفتی نگریسته شود، از علوم مورد نیاز مفسر، و اگر به عنوان تخصص و تبحر مفسر در به کارگیری آن منظومه معرفتی نگریسته شود، از شرایط مفسر به شمار می آید.سوم آن که برخی از این دانشمندان از واژه «شرایط تفسیر» مفهوم گسترده ای را مدنظر داشته اند که شامل علوم مورد نیاز و رعایت قواعد تفسیر نیز می شود.در هر حال، مفهوم مورد نظر در این جا، معنای خاصی دارد و تنها در برگیرنده اموری است که حاکی از وجود نوعی توانایی و کمال برای مفسر در بعد بینش یا گرایش می باشد و شامل دیگر مجموعه های یاد شده نمی گردد.
انواع ویژگی های نفس مفسر
در فصول گذشته یادآور شدیم که رعایت نکردن اصول و قواعد تفسیر، بی توجهی و استفاده نکردن از منابع معتبر تفسیر و فرانگرفتن علوم مورد نیاز مفسر، سبب خطای در تفسیر و بی اعتباری آن می شود. در این فصل در صدد بیان آنیم که علاوه بر امور یاد شده، مفسر باید دارای ویژگی ها و شرایطی باشد که رعایت آن ها نیز سبب می شود تا خطای وی در تفسیر کاهش یابد. پیش از پرداختن به بیان شرایط و ویژگی های مفسر، ذکر دو نکته ضروری به نظر می رسد:
← ویژگی های ذاتی و غیر ذاتی
تسلط و حضور ذهن نسبت به پیش فهم های تفسیر، از شرایط مؤثر در اعتبار تفسیر است؛ چنان که قبلا اشاره شد، مفسر باید در مورد مبانی و قواعد موضع گیری مستند و مستدل داشته باشد و از علوم مؤثر در تفسیر و منابع اولیه تفسیر، آگاهی کافی داشته باشد. هرگونه تفسیر، به ویژه در بخش مهمی از معارف قرآنی، وابسته به آن موضع گیری و این آگاهی است و بدون احراز شرایط و اوصاف یاد شده، تفسیر به رونویسی و تقلید صرف از تفاسیر دیگر مبدل می شود و یا سر از تفسیر به رأی در می آورد. (از آنجا که درباره نقش و ضرورت آگاهی های یاد شده، در فصل های گذشته سخن به میان آمد، در این جا در حد یادآوری به همین مقدار بسنده می شود و بر این نکته تاکید می کنیم که مفسر باید تسلط کافی و حضور ذهن کامل نسبت به موارد یاد شده داشته باشد.)
ملکه استنباط
...
wikifeqh: شرایط_مفسر