شرایط انتاج قیاس استثنائی

[ویکی فقه] شرایط انتاج قیاس استثنائی، به معنای شرایط لازم برای نتیجه بخش بودن قیاس استثنائی است.
قیاس استثنائی از یک قضیه شرطیه (متصله یا منفصله) و یک قضیه حملیه تشکیل می گردد.
انتاج قیاس استثنائی
برای انتاج قیاس استثنائی رعایت شرایط ذیل لازم است: ۱. موجبه بودن قضیه شرطیه ای که در این قیاس استعمال می شود، چون بر فرض سالبه بودن، اثبات یا نفی یکی از دو جزء شرطیه مستلزم اثبات یا نفی جزء دیگر نخواهد بود، زیرا معنای شرطیه سالبه، سلب لزوم و عناد است و وقتی بین دو چیز لزوم یا عناد نباشد از وجود یا عدم یکی، وجود یا عدم دیگری لازم نمی آید. معنای این شرط در خصوص شرطیه منفصله آن است که قضیه سالبه به موجبه ای که لازمه آن است تبدیل و جای آن قرار داده می شود. ۲. لزومی بودن قضیه شرطی اگر متصله باشد و عنادی بودن آن اگر منفصله باشد، زیرا اگر قضیه شرطیه اتفاقیه باشد علم به صدق یا کذب قضیه اتفاقیه متوقف بر علم به صدق یا کذب یکی از دو طرف آن است، اکنون اگر علم به صدق یا کذب یکی از دو طرف بخواهد متوقف بر قضیه اتفاقیه باشد، مستلزم دور است. ۳. کلی بودن قضیه شرطی یا کلی بودن استثنا، چون اگر هیچ یک کلی نباشد ممکن است لزوم یا عناد بر بعضی از اوضاع و احوال باشد و استثنا بر غیر آن، از این رو از اثبات یا نفی یکی از دو جزء قضیه شرطیه اثبات یا نفی جزء دیگر لازم نمی آید.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
...