[ویکی فقه] شخصیت پیامبر (دیدگاه گلدزیهر و وات). حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله وسلّم)، از نسل حضرت ابراهیم (علیه السّلام)، آخرین پیامبر الهی، است. درباره شخصیت آن حضرت مستشرقین فراوانی قلم زده اند که در این میان، برخی منصفانه به بررسی شخصیت و زندگی ایشان پرداخته اند و برخی دیگر مغرضانه بوده و نسبت های ناروایی هم چون تاثیرپذیری از یهود، نصارا (مسیحیان) و... به پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله وسلّم) داده اند. در این مقاله بررسی می کنیم که آیا بر اساس ادعای برخی اسلام پژوهان غربی، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) از یهودیان و مسیحیان تاثیر پذیرفته است؟ و آیا خاستگاه فکری اسلام پژوهان غربی، کتاب های شش گانه اهل سنت است؟
از گذشته تاکنون، مستشرقین فراوانی پیرامون شخصیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) قلم زده اند که در این میان، برخی منصفانه به بررسی شخصیت و زندگی ایشان پرداخته اند و برخی دیگر مغرضانه، اما به طور کلی، تحقیق و بررسی پیرامون مسائلی که شرق شناسان مطرح کرده اند، بحثی نوپاست و از آن جایی که بسیاری از آثارشان به زبان اصلی نوشته شده، به تحقیق درباره مباحث، دیدگاه ها و نظریات شرق شناسان توجه چندانی نشده و مسلمانان به آثار استشراقی واکنش ویژه ای نشان نداده و کم و بیش به نقد دیدگاه ها و نظراتشان در برخی موارد خاص پرداخته اند، ولی به ریشه یابی این شبهات و سر چشمه آن نپرداخته اند.از جمله کسانی که مغرضانه به داوری پیرامون آن حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) پرداخته و نسبت های ناروایی هم چون تاثیرپذیری از یهود، نصارا (مسیحیان) و... به پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله وسلّم) داده اند، «ایگناس گلدزیهر» و «مونتگمری وات» می باشند. با توجه به مطالعه کتاب های اهل تسنن و با توجه به این که منابع مطالعاتیِ مستشرقان را نوعا کتاب های اهل تسنن تشکیل می دهند و مطالبی را که مستشرقان پیرامون پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) گفته اند یا در کتاب های شش گانه اهل سنت (صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن نسائی، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن ابن ماجه) و یا علاوه بر آن ها در دیگر منابع اهل تسنن نیز موجودند. معتقدم نسبت های قابل تاملی را که برخی مستشرقان به ساحت آن سفیر الهی وارد ساخته اند، چه بسا بازتاب دیدگاه کتاب های شش گانه فوق، پیرامون شخصیت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم)، می باشد. البته تذکر این نکته لازم است که بازتاب و تاثیرپذیری می تواند هم در جنبه های مثبت باشد و هم منفی و یا حتی ساختاری، اما هدف این مقاله، بیان تاثیرپذیری مستشرقان منتخب، از کتاب های شش گانه اهل سنت در جهات منفی است و به دو احتمال دیگر کاری نداریم و از موضوع بحث ما خارج است. از این رو در این مقاله، در سه محور زیر به بررسی این موضوع می پردازیم:۱- بررسی شبهات مستشرقان منتخب – گلدزیهر و وات - پیرامون زندگی آن حضرت۲- ریشه یابی این شبهات در کتاب های شش گانه اهل سنت۳- نقد و بررسی آن ها از دیدگاه آیات، روایات اسلامی و علم کلامامید است بتوانیم در مسیر شناخت حقیقت، گامی درست برداریم. «گلدزیهر» و «وات»، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) را، متاثر از یهود و نصارا دانسته و در جای جای کتاب هایشان، به بیان های گوناگون، این اتهام را بر ایشان روا می دارند. در ادامه، ابتدا به طور کلی نسبت های «گلدزیهر» و سپس نسبت های «وات» را، بیان کرده و سپس مصادیق این نسبت ها را به صورت دقیق بیان نموده و در گام سوم به بررسی و عدم ثبوت نسبت های مورد نظر در منابع شیعی می پردازیم و در نهایت خاستگاه اندیشه یشان را بررسی کرده و آن را، مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد.
نسبت های دو مستشرق به پیامبر
با بررسی سخنان و نوشته های این دو مستشرق، نسبت های زیر نسبت به پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله وسلّم) به دست می آید:
← اثرپذیری از اساتید مسیحی
طبیعتا نمی توان ادعا نمود که این نسبت های گلدزیهر و وات، تنها بر اساس دشمنی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است، بلکه علاوه بر آن، این گونه سخن گفتن در اثر اطلاعات نادرستی است که برخی از منابع اسلامی پیرامون پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) ارائه داده اند. البته مستشرقان مذکور، در پانوشت هایشان، به هیچ منبعی شیعی ارجاع نداده اند و شیعیان نیز بر اساس اندیشه عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، از اساس این نسبت ها را نمی پذیرند. بنابراین خاستگاه اندیشه مستشرقان مورد بحث، کتاب ها و منابع شیعه نیست، بلکه همان کتاب هایی است که در سیر مطالعاتی این دو مستشرق، جایگاه ویژه ای دارند. برای نمونه، مونتگمری وات به صحیح بخاری و صحیح مسلم، اهتمام ویژای دارد، چنان که در مقدمه کتاب «محمد فی مکة» همین مطلب را بیان کرده است:«کما یجدر بنا ان نذکر ایضا مجموعات الاحادیث او الروایات المختلفة لاقوال و افعال محمد ((صلی الله علیه و آله وسلّم)) مثل صحیح البخاری و مسلم...؛ فان هذه الکتب تحتوی مادة تهم المهتم بالتاریخ....» ترجمه شود.
مونتگمری وات، محمد فی مکة، ص۴۲، مقدمه نویسنده، مترجم:عبدالرحمن عبدالله شیخ حسین عیسی، اشراف:ا. د. سمیر سرحان ، یک جلدی، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتب ، ۲۰۰۲ م.
...
از گذشته تاکنون، مستشرقین فراوانی پیرامون شخصیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) قلم زده اند که در این میان، برخی منصفانه به بررسی شخصیت و زندگی ایشان پرداخته اند و برخی دیگر مغرضانه، اما به طور کلی، تحقیق و بررسی پیرامون مسائلی که شرق شناسان مطرح کرده اند، بحثی نوپاست و از آن جایی که بسیاری از آثارشان به زبان اصلی نوشته شده، به تحقیق درباره مباحث، دیدگاه ها و نظریات شرق شناسان توجه چندانی نشده و مسلمانان به آثار استشراقی واکنش ویژه ای نشان نداده و کم و بیش به نقد دیدگاه ها و نظراتشان در برخی موارد خاص پرداخته اند، ولی به ریشه یابی این شبهات و سر چشمه آن نپرداخته اند.از جمله کسانی که مغرضانه به داوری پیرامون آن حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) پرداخته و نسبت های ناروایی هم چون تاثیرپذیری از یهود، نصارا (مسیحیان) و... به پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله وسلّم) داده اند، «ایگناس گلدزیهر» و «مونتگمری وات» می باشند. با توجه به مطالعه کتاب های اهل تسنن و با توجه به این که منابع مطالعاتیِ مستشرقان را نوعا کتاب های اهل تسنن تشکیل می دهند و مطالبی را که مستشرقان پیرامون پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) گفته اند یا در کتاب های شش گانه اهل سنت (صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن نسائی، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن ابن ماجه) و یا علاوه بر آن ها در دیگر منابع اهل تسنن نیز موجودند. معتقدم نسبت های قابل تاملی را که برخی مستشرقان به ساحت آن سفیر الهی وارد ساخته اند، چه بسا بازتاب دیدگاه کتاب های شش گانه فوق، پیرامون شخصیت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم)، می باشد. البته تذکر این نکته لازم است که بازتاب و تاثیرپذیری می تواند هم در جنبه های مثبت باشد و هم منفی و یا حتی ساختاری، اما هدف این مقاله، بیان تاثیرپذیری مستشرقان منتخب، از کتاب های شش گانه اهل سنت در جهات منفی است و به دو احتمال دیگر کاری نداریم و از موضوع بحث ما خارج است. از این رو در این مقاله، در سه محور زیر به بررسی این موضوع می پردازیم:۱- بررسی شبهات مستشرقان منتخب – گلدزیهر و وات - پیرامون زندگی آن حضرت۲- ریشه یابی این شبهات در کتاب های شش گانه اهل سنت۳- نقد و بررسی آن ها از دیدگاه آیات، روایات اسلامی و علم کلامامید است بتوانیم در مسیر شناخت حقیقت، گامی درست برداریم. «گلدزیهر» و «وات»، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) را، متاثر از یهود و نصارا دانسته و در جای جای کتاب هایشان، به بیان های گوناگون، این اتهام را بر ایشان روا می دارند. در ادامه، ابتدا به طور کلی نسبت های «گلدزیهر» و سپس نسبت های «وات» را، بیان کرده و سپس مصادیق این نسبت ها را به صورت دقیق بیان نموده و در گام سوم به بررسی و عدم ثبوت نسبت های مورد نظر در منابع شیعی می پردازیم و در نهایت خاستگاه اندیشه یشان را بررسی کرده و آن را، مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد.
نسبت های دو مستشرق به پیامبر
با بررسی سخنان و نوشته های این دو مستشرق، نسبت های زیر نسبت به پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله وسلّم) به دست می آید:
← اثرپذیری از اساتید مسیحی
طبیعتا نمی توان ادعا نمود که این نسبت های گلدزیهر و وات، تنها بر اساس دشمنی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است، بلکه علاوه بر آن، این گونه سخن گفتن در اثر اطلاعات نادرستی است که برخی از منابع اسلامی پیرامون پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) ارائه داده اند. البته مستشرقان مذکور، در پانوشت هایشان، به هیچ منبعی شیعی ارجاع نداده اند و شیعیان نیز بر اساس اندیشه عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، از اساس این نسبت ها را نمی پذیرند. بنابراین خاستگاه اندیشه مستشرقان مورد بحث، کتاب ها و منابع شیعه نیست، بلکه همان کتاب هایی است که در سیر مطالعاتی این دو مستشرق، جایگاه ویژه ای دارند. برای نمونه، مونتگمری وات به صحیح بخاری و صحیح مسلم، اهتمام ویژای دارد، چنان که در مقدمه کتاب «محمد فی مکة» همین مطلب را بیان کرده است:«کما یجدر بنا ان نذکر ایضا مجموعات الاحادیث او الروایات المختلفة لاقوال و افعال محمد ((صلی الله علیه و آله وسلّم)) مثل صحیح البخاری و مسلم...؛ فان هذه الکتب تحتوی مادة تهم المهتم بالتاریخ....» ترجمه شود.
مونتگمری وات، محمد فی مکة، ص۴۲، مقدمه نویسنده، مترجم:عبدالرحمن عبدالله شیخ حسین عیسی، اشراف:ا. د. سمیر سرحان ، یک جلدی، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتب ، ۲۰۰۲ م.
...
wikifeqh: شخصیت_پیامبر_(دیدگاه_گلدزیهر_و_وات)