شبستان (کلیسا). شبستان ( به انگلیسی: Nave؛ تلفظ: /ˈneɪv/ ) در معماری دیرها،
کلیساهای جامع،
بازیلیکاها و کلیساهای
رمانسک و
گوتیک بدنه اصلی بنا است که دسترسی از مرکز به
محراب کلیسا را تأمین می کند.
شبستان کلیسا از ورودی، که ممکن است یک
هشتی جداگانه باشد، به جایگاه مخصوص کشیش در صدر کلیسا گسترش می یابد و گاهی در طرفین توسط راهروهای کوتاهتری احاطه می شود که با رواق هایی از شبستان جدا می شوند. [ ۱] اگر این راهروها بلند باشند و عرض آن ها قابل مقایسه با عرض شبستان مرکزی باشد ممکن است بگویند که سه شبستان دارد.
در زبان
انگلیسی اصطلاح شبستان ( Nave ) از
کشتی ( navis ) در
زبان لاتین قرون وسطی مشتق شده است. [ ۲] [ ۳] کشتی یکی از نمادهای صدر
مسیحیت بود. همچنین ممکن است این واژه از تیرهای
طاق های کلیسا، که شبیه به تیرهای حمال کف کشتی هستند، گرفته شده باشد. نوعی از کشتی را در بسیاری از کشورهای
اسکاندیناوی و
بالتیک به وفور می توان یافت که همانند شبستان یک کلیسا است. [ ۴] افزون بر این، در برخی از زبان ها یک واژه، به عنوان مثال «اسکیب» ( به دانمارکی: skib ) یا «اهِپ» ( به سوئدی: skepp ) ، برای هر دو مفهوم «شبستان» و «کشتی» بکار می رود.
اولین کلیساها زمانی ساخته شدند که سازندگان آن ها با شکل
بازلیکای رومی آشنا بودند که یک ساختمان عمومی برای انجام معاملات تجاری بود. این ساحتمان ها یک محوطه مرکزی بزرگ داشتند که با ستون هایی از راهروها جدا می شدند و از پنجره هایی در نزدیکی سقف برخوردار بودند.
کلیسای قدیمی سنت پیتر در
رم یکی از نخستین کلیساهایی است که این فرم را داراست. این کلیسا در قرن چهارم میلادی به دستور
کنستانتین بزرگ امپراتور
روم ساخته شد و در قرن شانزدهم بازسازی شد. [ ۲] [ ۵]
شبستان کلیسا بدنه اصلی ساختمان است و بخشی است که برای مردم اختصاص یافته و در مقابل جایگاه مخصوص کشیش قرار می گیرد که در آن روحانیون حضور می یابند. این دو محوطه یا جایگاه در کلیساهای قرون وسطی توسط دیواره یا پارتیشنی از هم جدا شدند. این دیواره، که آن را اغلب از چوب می ساختند و بسیار استادانه تزئین می شد، از ویژگی های قابل توجه کلیساهای اروپا از سده ۱۴ تا اواسط سده ۱۶ میلادی بشمار می رود. [ ۲] [ ۵] [ ۶]
در قرون وسطی شبستان ها به بخش هایی تقسیم شدند تا با تکرار فرم و تأکید بر عناصر عمودی طول شبستان را بیشتر نشان دهند. در دوره رنسانس، به سبب تأثیرات دراماتیک از تناسبات متعادل تری بهره جستند. [ ۵]