شب قدر

در اعتقادات مسلمانان، شب قدر در طول ماه رمضان ( ماه نهم ) واقع می شود. نه قرآن و نه احادیث جمع آوری شده از محمد روز دقیقی که شب قدر باید بزرگداشت شود را آشکار نمی کنند. طبق بسیاری از منابع مسلمان، و روایات این شب را به عنوان یکی از شب های با شماره فرد از ثلث پایانی رمضان شناخته اند. مسلمانان مخصوصاً ده شب آخر ماه رمضان را مبارک می دانند. مسلمانان معتقدند که شب قدر با نعمت و رحمت فراوان خدا فرا می رسد، گناهان آمرزیده می شود، دعاها پذیرفته می شوند و این فرمان سالانه برای فرشتگان است که آن را طبق نقشه خدا انجام می دهند، آشکار می شود.
در قرآن دربارهٔ شب قدر چنین آمده است:
• به راستی که ما آن را در شب قدر فرو فرستادیم؛ و چه تو را به شب قدر آگاه تواند کرد. شب قدر از هزار ماه برتر است. در این شب فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان از هر امر فرود می آیند. این شب تا صبحگاه «سلام» است. ( سوره قدر آیات ۱ تا ۵ )
و نیز در سوره دخان آمده است:
• سوگند به کتاب روشنگر. به راستی ما آن را در شبی مبارک فرو فرستادیم زیرا که به حقیقت هشداردهنده بودیم. در آن شبی که هر امری با حکمت معین و ممتاز و جدا می گردد. تعیین آن امر البته از سوی ما خواهد بود، که ما رسولان را فرستنده بودیم؛ و این البته از رحمت و مهربانی پروردگار توست، به راستی او شنونده داناست. ( سوره دخان آیات ۱ تا ۶ )
سابقاً، قرآن شناسان دیدگاه روایی اسلامی دربارهٔ ارتباط محتوای این سوره به نزول قرآن در یک شب بر محمد را پذیرفته بودند اما این ارتباط در تحقیقات جدیدتر زیر سؤال رفته است. مطابق یک نظر، منبع این سوره یکی از اشعار افرایم سوری دربارهٔ تولد عیسی است و مطالعه لغات مورد استفاده در آن ( مثل «شب قدر/سرنوشت» ) نشان می دهد که با عبادات مسیحی مرتبط است. شعر افرایم سوری چنین است:

و در این زمینه تفسیرهای زیادی شده، از جمله شب نوزدهم، شب بیست ویکم، شب بیست وسوم، شب بیست وهفتم و شب بیست ونهم.
روایت:
�قال اُبی فی لیلة القدر و الله إِنّی لأعلمها و أکثر علمی هی اللیلة التی أمرنا رسول الله ( ص ) بقیامها هی لیلة سبع و عشرین�
ابی بن کعب در مورد شب قدر گفت: به خدا قسم من شب قدر را می دانم و دانشم در این مورد، فراوان است.
شب قدر آن شبی است که رسول خدا ( ص ) ما را به شب زنده داری در آن امر کرد و آن شب، شب بیست وهفتم است.
در روایات، راجع به شب قدر اختلافاتی وجود دارد.
شیعه اعتقاد دارد که به احتمال قوی شب بیست و سوم، شب قدر است
و برادران اهل تسنن به بیست و هفتم اعتقاد دارند و این شب را احیا نگه می دارند و اعمال شب قدر را به جا می آورند.
شیعه هم البته شب بیست و هفتم احیا دارد؛ اما تنها در اول شب.
ختم قرآن یکی از اعمال ماه رمضان است توسط اهل سنت در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان انجام می شود و قرآن را در این شب به صورت دسته جمعی که از روز اول ماه مبارک آغاز کرده اند را ختم می کنند. در شب بیست و هفتم نماز شب قدر را به صورت جماعت برگزار می کنند و دسته جمعی نماز تراویح را می خواننند.
در مساجد برادران و خواهران اهل سنت غذا می پزند و پس از اینکه نمازها و دعاها را خواندند در همان مسجد سحری خود را می خورند، نماز صبح را خوانده و به منزل می روند. تلاوت قرآن و برپایی نماز جماعت از اعمالی است که در شب بیست و هفتم به صورت ویژه به آن می پردازند. در مجموع در نیمه سوم ماه مبارک رمضان اعتکاف در روزهای بیستم تا روز قبل از عید فطر برگزار می شود و کمک به ایتام و نیازمندان از جمله برنامه هایی است که در این شبها موقع افطار به آن می پردازند.

=======
رَسُولُ اللّه ﷺـ لَمَّا سَألَتْهُ عَائِشَةُ عَنِ الدُّعَاءِفِی لَیْلَةِ الْقَدرِـ : تَقُولِینَ : اَللّهُمَّ إنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ العَفوَ ، فَاعفُ عَنّی .
حدیث پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به سؤال عایشه از دعاى شب قدرـ فرمود : می گویی: بار خدایا! تو بخشایشگرى و گذشت و بخشش را دوست می دارى؛ پس مرا ببخش.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِیَ الله عَنْهَا قَالَتْ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَیْتَ إِنْ عَلِمْتُ أَیُّ لَیْلَةٍ لَیْلَةُ الْقَدْرِ مَا أَقُوْلُ فِیهَا؟
از عائشه ( رض ) روایت شده که به رسول اللهﷺ گفتم:ای رسول خدا! اگر شب قدر را دانستم در آن چه ( دعایی ) بگویم؟
قَالَﷺ: "قُولِی: اَللّٰهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ کَرِیْمٌ تُحِبُّ ٱلْعَفْوَ فَٱعْفُ عَنِّی
فرمود:بگو: خداوندا! تو بخشنده ای، عفو و بخشش را دوست داری؛ پس مرا مورد عفو و بخشش قرار بده
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
بیخود از شعشعه پرتو ذاتم کردند
باده از جام تجلی صفاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی
آن شب قدر که این تازه براتم دادند
منابع:
1 - اقبال الاعمال، ج1، ص133
2 - استاد مرتضی جوادی آملی/ایتا
3 - دیوان حافظ، غزل183
4 - https://nexnex. ir
5 - أخرجه الترمذی ( 5/534 ، رقم 3513 ) ، وقال : حسن صحیح. وابن ماجه ( 2/1265 ، رقم 3850 ) ، والحاکم ( 1/712 ، رقم 1942 ) . وأخرجه أیضًا : أحمد ( 6/171 ، رقم 25423 )

* ما آن را ( قرآن ) در شب قدر فرو فرستادیم.
** و تو چه دانی که شب قدر چیست؟!
*** شب قدر بهتر از هزار ماه ست.
**** در آن ( شب ) فرشتگان و جبراییل به دستور پروردگارشان برای انجام هر کاری فرود آیند.
***** ( این شب ) تا دمیدن سپیده دم آکنده از تندرستی ست.
آیات پنجگانه سوره قدر

ترین شبِ سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می کنند.

اما لحظه وقوع شب قدر برای هرکسی میتواند متفاوت با دیگران اتفاق بیوفتد . یعنی هر انسانی در هر روز از طول سال میتواند از ظلمت بسمت نور برود و قدر خود و خداوند رو پیدا کند .
به گفته مولانا
حق شب قدرست در شبها نهان
تا کند جان هر شبی را امتحان
نه همه شبها بود قدر ای جوان
نه همه شبها بود خالی از آن