[ویکی اهل البیت] تفسیر روایی مشهور شیعه منتسب به ابوالحسن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی (زنده در 307 ق).
اگر چه از چگونگی و تاریخ زندگی علی بن ابراهیم اطلاع زیادی در دست نیست، اما از راویان بزرگ و موثق شیعه به حساب می آید و علمای رجال همواره وی را تعظیم و تجلیل کرده اند و محمد بن یعقوب کلینی از وی روایت می کند. قمی، حضرت امام حسن عسکری علیه السلام و علی النقی، امام هادی علیه السلام را درک کرده است.
علی بن ابراهیم در نگارش و تألیف زبردست بوده و آثار بسیاری از خود برجای گذاشته که گویا به جز این تفسیر، آثار دیگرش در گذر زمان از بین رفته است. ابن ندیم وی را در زمره عالمان و فقیهان نگاشته و فضل بن حسن طبرسی وی را از بزرگترین عالمان اصحاب تلقی کرده است.
برخی از تالیفات ذکر شده برای او عبارتند از:
اختیار القرآن، الانبیاء التفسیر، التوحید و الشرک، الشرایع فضایل امیرالمؤمنین، قرب الاسناد، المغازی، المناقب، الناسخ والمنسوخ.
تفسیر قمی از تفاسیر کهن و از معروفترین مصادر تفسیری امامیه بشمار می آید که به روش تفسیر مأثور، روایات تفسیری را جمع آوری کرده است. کلینی در کافی و دیگران در برخی از مجامع روایی، از این کتاب روایت کرده اند؛ اما طبق تحقیقات جدیدی که پس از حاج آقا بزرگ تهرانی در الذریعه انجام شد، کتاب موجود نمی تواند تماماً از آن علی بن ابراهیم قمی باشد و مانند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام تألیف دیگری است؛ با اعتراف به این که بخش بسیاری از روایات این کتاب از تفسیر علی بن ابراهیم گرفته شده است.
دلایل و شواهد بر این که این کتاب از علی بن ابراهیم نیست، فراوان است؛ از جمله مقدمه این کتاب که مؤلف به گونه ای مباحث را طرح می کند که گویی کسی دیگر سخن می گوید و گاه حتی از علی بن ابراهیم هم نقل قول می کند.
خط کلی تفسیر، نقل اخبار تفسیری از اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است و احیاناً نکات تفسیری هم از علی بن ابراهیم نقل شده و بخشی از روایات بر اساس تأویل، انطباق، جرح و تطبیق است.
اگر چه از چگونگی و تاریخ زندگی علی بن ابراهیم اطلاع زیادی در دست نیست، اما از راویان بزرگ و موثق شیعه به حساب می آید و علمای رجال همواره وی را تعظیم و تجلیل کرده اند و محمد بن یعقوب کلینی از وی روایت می کند. قمی، حضرت امام حسن عسکری علیه السلام و علی النقی، امام هادی علیه السلام را درک کرده است.
علی بن ابراهیم در نگارش و تألیف زبردست بوده و آثار بسیاری از خود برجای گذاشته که گویا به جز این تفسیر، آثار دیگرش در گذر زمان از بین رفته است. ابن ندیم وی را در زمره عالمان و فقیهان نگاشته و فضل بن حسن طبرسی وی را از بزرگترین عالمان اصحاب تلقی کرده است.
برخی از تالیفات ذکر شده برای او عبارتند از:
اختیار القرآن، الانبیاء التفسیر، التوحید و الشرک، الشرایع فضایل امیرالمؤمنین، قرب الاسناد، المغازی، المناقب، الناسخ والمنسوخ.
تفسیر قمی از تفاسیر کهن و از معروفترین مصادر تفسیری امامیه بشمار می آید که به روش تفسیر مأثور، روایات تفسیری را جمع آوری کرده است. کلینی در کافی و دیگران در برخی از مجامع روایی، از این کتاب روایت کرده اند؛ اما طبق تحقیقات جدیدی که پس از حاج آقا بزرگ تهرانی در الذریعه انجام شد، کتاب موجود نمی تواند تماماً از آن علی بن ابراهیم قمی باشد و مانند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام تألیف دیگری است؛ با اعتراف به این که بخش بسیاری از روایات این کتاب از تفسیر علی بن ابراهیم گرفته شده است.
دلایل و شواهد بر این که این کتاب از علی بن ابراهیم نیست، فراوان است؛ از جمله مقدمه این کتاب که مؤلف به گونه ای مباحث را طرح می کند که گویی کسی دیگر سخن می گوید و گاه حتی از علی بن ابراهیم هم نقل قول می کند.
خط کلی تفسیر، نقل اخبار تفسیری از اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است و احیاناً نکات تفسیری هم از علی بن ابراهیم نقل شده و بخشی از روایات بر اساس تأویل، انطباق، جرح و تطبیق است.
wikiahlb: تفسیر_قمی