شاگردان امام صادق علیه السلام

[ویکی اهل البیت] امام صادق علیه السلام در سال های آخر حکومت امویان و اوایل حکومت عباسیان، با استفاده از درگیری بنی امیه و بنی عباس و مشغولیت آنان به مسایل خود که موجب تخفیف خفقان شده بود، نهضت علمی و مذهبی خود را گسترش داده و عملا مدینه را حوزه درسی قرار دادند که در آن هزاران پژوهنده مشتاق، در رشته های گوناگون از محضر آن امام بهره می گرفتند.
شهرت علمی امام در بلاد اسلامی آن چنان چشم گیر و زبانزد خاص و عام بود که از نقاط بسیار دور سرزمین های اسلامی برای کسب فیض به مدینه و حوزه درس او می آمدند و از دریای بی کران علوم الهی او بهره می بردند. حتی بسیاری از متفکران غیرمسلمان نیز برای مذاکره علمی با امام به خدمتش می رسیدند و حضرت به میزان سطح درک و علمشان پاسخ می گفتند.
محدثان، نام راویان موثق آن امام را گرد آورده اند که شمار آنان، با وجود اختلاف در آرا و گفتار به چهارهزار تن می رسد. تنها ابن عقده زیدی در کتاب رجال خود چهار هزار راوی برای آن حضرت برشمرده و کتاب های آنان را یاد کرده است تا چه رسد به دیگران و تنها یکی از راویان آن حضرت به نام ابان بن تغلب سی هزار حدیث از آن امام نقل کرده است.
حسن بن علی وشا گوید: در این مسجد، (مسجد کوفه) نهصد تن از مشایخ حدیث را درک کردم که همگی می گفتند جعفر بن محمد چنین حدیث کرد.
بسیاری از پرورش یافتگان مکتب امام صادق علیه السلام خود از دانشمندان و بزرگان فقهای زمان خود بوده اند. ذیلاً من باب نمونه به تعدادی از این افراد اشاره می نماییم:
از این عده می توان به کسانی همچون زرارة بن اعین و دو برادرش بکر و حمران، جمیل بن صالح و جمیل بن دراج و محمد بن مسلم طائفی و برید بن معاویه و هشام بن حکم و هشام بن سالم و ابوبصیر و عبیدالله و محمد و عمران حلبی و عبدالله بن سنان و ابوالصباح کنانی و بسیاری دیگر از فضلا اشاره کرد.
علاوه از کسانی که در حال اعتقاد و ارادت کامل به آن حضرت از خرمن علم او بهره می بردند و مذهب شیعه را به پیروی از آن حضرت اختیار نموده بودند، شمار بسیاری از دانشمندان برجسته و پیشوایان مذاهب اهل سنت نیز از آن حضرت حدیث نقل کرده و از بهره وران دانش آن حضرت محسوب می شده اند. ابن حجر عسقلانی در صواعق کسانی مانند یحیی بن سعید، ابن جریح، مالک، سفیان عینیه، سفیان ثوری، ابوحنیفه، شعبه و ایوب سختیانی را روایت کنندگان از آن حضرت دانسته است.