شاپور ساسانی اول

شاهنشاه ایران (۲۴۱ ـ ۲۷۲ م)، پسر اَردَشیر بابَکان. اردشیر بابکان در ۲۴۱ م به نفع شاپور از قدرت کنار رفت. شاپور اول، ساسانیان را به اوج قدرت رسانید. از ۲۴۱ تا ۲۴۴ م به فتح بِینُ النَّهرِین و شامات پرداخت؛ اما از گُردیانوس امپراتور روم شکست خورد. با قتل گردیانوس، از فیلیپ عرب برای رسیدن به تخت امپراتوری روم حمایت کرد. فیلیپ عرب نیز در مقابل اَرمَنیه و بِین ُ النَّهرِین را به ایران داد. در ۲۵۸ م اَنطاکیه را فتح کرد و سپس در نبرد اِدِس، والِریانوس امپراتور روم را با ۷۰ هزار سرباز رومی اسیر کرد. در ۲۶۰م اوُدِناتوس حاکم پالمیر توانست سپاه شاپور اول را به سختی شکست دهد؛ از پی این پیروزی که سنای روم آن را انتقامِ شکست و اسارت والریانوس می دانست، به اودناتوس لقب گایوس داد؛ به معنی سپهسالار بزرگ. به نظر می رسد سلسلۀ کوشانیان و نیز اِلیماییان را شاپور اول برچیده باشد. شاپور در کتیبۀ کعبۀ زردشت خود را شاه ایران و انیران نامیده است. آثاری که از وی برجای مانده اند: شهر بیشاپور، چند نقش برجسته در تنگ چوگان، تندیس وی در غار مُدان و بند و پل شوشتَر.