شاخص قیمت

شاخص قیمت یا شاخص بها ( به انگلیسی: Price index ) متغیری در اقتصاد است که تحولات قیمت را بر مبنای یک سال پایه نشان می دهد.
شاخص قیمت به طریق گوناگون محاسبه می گردد که بسته به طریقه محاسبه آن به دسته های زیر تقسیم می گردد:
• شاخص بهای مصرف کننده ( CPI )
• شاخص بهای تولیدکننده ( PPI )
• شاخص بهای کالاهای صادراتی ( XPI )
• شاخص بهای کالاهای وارداتی ( MPI )
• شاخص بهای خرده فروشی ( RPI )
• شاخص بهای عمده فروشی ( WPI )
• شاخص بهای هسته ای ( COPI ) : با کنار گذاشتن قیمت کالاهایی که تغییرات بسیار شدید دارند محاسبه می شود
جمع آوری قیمت خرده فروشی کالاها و خدمات مورد مصرف خانوارها به منظور محاسبه شاخص قیمت کالا و خدمات مصرفی خانوارها ( CPI ) انجام می گیرد. شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که به مصرف خانوارها می رسد و مهم ترین ابزار اندازه گیری میزان تورم قیمت ها در اقتصاد کشور می باشد. . این کالاها و خدمات، علاوه بر پوشش اقلام مصرفی، مهم ترین اقلام غیر مصرفی سبد هزینه خانوار را نیز در بر می گیرد. CPI کاربردهای گوناگونی از جمله در برآورد قدرت خرید پول کشور، اندازه گیری روند درآمد و هزینه واقعی خانوارها، تعدیل مزد و حقوق ها، برآورد حساب های ملی به قیمت ثابت و … را دارد. اجرای برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توسط دولت و گسترش فعالیت سازمان های تحقیقاتی و پژوهشی در کشور، نیاز شدید برنامه ریزان و پژوهشگران را به ابزارهای ارزیابی و برنامه ریزی پدیدآورده و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به عنوان یکی از ابزارهای مورد لزوم شناسایی، برنامه ریزی و ارزیابی مسائل اقتصادی کشور اهمیت روزافزونی را پیدا نموده است. [ ۱]
شاخص بهای تولیدکننده یا شاخص PPI ( Producer Price Index ) مانند شاخص بهای مصرف کننده ( CPI ) از جمله شاخص های قیمتی است که در بررسی روند سطح قیمت ها مورد بررسی قرار می گیرد. شاخص بهای تولیدکننده یکی از معیارهایی است که به منظور سنجش عملکرد اقتصادی، از سطح عمومی قیمت ها محاسبه و منتشر می شود. از این رو، تأثیر قابل توجهی بر تصمیم گیری صاحبان صنایع، سرمایه گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه گیری تغییرات قیمت هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می کنند. به عبارت دیگر می توان عنوان کرد که این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبدأ تولید را در نظر می گیرد. این شاخص به صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده فروشی کالاها یا قیمت های تولیدکننده محاسبه می شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می کند. اما اهمیت این شاخص در اقتصاد چیست؟ در ادبیات اقتصادی از این شاخص به عنوان یک شاخص پیش نگر ( Leading Indicator ) یاد می شود؛ به این معنی که با بررسی این شاخص می توان از سطح تغییر قیمت ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم اطلاع کسب کرد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف کننده نیز مشاهده می شود. از این رو از تغییرات شاخص بهای تولیدکننده به عنوان پیشگویی برای تورم عنوان می کنند. علاوه بر این، شاخص بهای تولیدکننده روند تغییرات قیمت ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش های مختلف اقتصادی ( کشاورزی، صنعت و خدمات ) نشان می دهد.