شاخص جی

تعیین کیفیت پژوهشهای علمی همواره موضوعی بحث برانگیز و حائز اهمیت بوده است. یکی از شاخص های جدید علم سنجی شاخص هرش یا h است که تأثیر علمی یک پژوهشگر یا دانشمند را با اندازه گیری کمیت و کیفیت برونداد علمی آنان مشخص میکند. این شاخص در واقع محققان تأثیرگذار را از آنهایی که صرفاً تعداد زیادی مقاله منتشر می کنند متمایز می نماید. شاخص هرش می تواند برای تعیین بهره وری و تأثیر برونداد علمی گروهی از پژوهشگران و دانشمندان به کار گرفته شود همچون یک گروه آموزشی، دانشگاه یا در کل یک کشور و غیره.
شاخص های g و m هر دو برمبنای شاخص اچ یا همان شاخص هرش شکل گرفته اند. شاخص هرش، شاخصی بالنسبه جدید برای ارزیابی مقاله های محققان است که در سال ۲۰۰۵ میلادی جرج هرش فیزیکدان [ ۱] آن را پیشنهاد کرده است [ ۲] . در واقع شاخص هرش شاخصی است که هم قدرت تولید علمی یک محقق و هم تأثیر علمی او را با عدد نشان می دهد. به عبارت دیگر، این شاخص نتیجه تناسب بین تعداد مدارک منتشر شده و تعداد استنادهای هر مدرک است. این شاخص، علاوه بر سنجش قدرت تولید و تأثیر علمی یک محقق، برای سنجش قدرت تولید و تأثیر علمی گروهی از محققان، مثلاً محققان یک گروه دانشگاهی، مجلات، یا حتی یک کشور نیز به کار می رود. شاخص هرش محققان مؤثر را از آن هایی که صرفاً مقاله های زیادی منتشر می کنند، متمایز میکند. همچنین، تحت تأثیر مقاله های موردی که استنادهای بسیار دارند، قرار نمی گیرد. این شاخص، به طور معقول و صحیح، فقط برای مقایسه دانشمندانی به کار می رود که در یک زمینه موضوعی فعالیت می کنند. هرش تعریف شاخص h را به صورت زیر ارائه کرد[ ۳] : "محققی با شاخص h، تعداد h مقاله از کل مقاله هایی که در طول n سال منتشر کرده است، حداقل h استناد دریافت کرده و مقاله های دیگر او بیشتر از h استناد ندارند. " برای مثال فرض کنیم نویسنده ای ۵ مقاله از ابتدای شروع فعالیت علمی خود منتشر کرده است و هر کدام از این مقالات به ترتیب ۶، ۴، ۳، ۲ و ۱ استناد از سایر مقالات دریافت کرده اند. در این صورت با توجه به جدول زیر شاخص اچ این نویسنده برابر خواهد بود با:
برای محاسبه دستی شاخص اچ این نویسنده ابتدا جدولی مطابق جدول زیر تهیه می کنیم و در آن مقالات را بر اساس تعداد استنادهای دریافتی به صورت نزولی مرتب می کنیم:
در این صورت شاخص اچ این نویسنده ۳ خواهد بود و این به این معنا است که ایشان حداقل سه مقاله منتشر کرده اند که هیچ کدام کمتر از ۳ استناد دریافت نکرده اند. در اینجا می بینیم که این پژوهشگر ۵ مقاله منتشر کرده است اما شاخص اچ ۳ دارد و این به نوعی نشان دهنده این است که تنها سه مقاله از پنج مقاله بیشتر مورد توجه بوده و در دیگر پژوهش ها از آن ها استفاده شده و به آن ها استناد داده شده است.