سید محمد صادق روحانی

[ویکی اهل البیت] منبع: سایت آیت الله العظمی محمد صادق روحانی
حضرت آیت الله العظمی آقای سید محمدصادق حسینی روحانی مدظله العالی مردی از تبار مرزبانان دین، فقیه اصولی، برج بلند مرجعیت و زعامت حوزه های علمیه، صدای رسای آزادی و عدالت خواهی، مجاهد و مبارزه خستگی ناپذیر در ماه شهادت جد غریبش آقا ابا عبدالله الحسین علیه السلام محرم الحرام سال 1345 هـ.ق، 1305 هـ.ش، تابستان 1926 میلادی در شهر دیرپای علم و تمدن و اندیشه و فرهنگ اسلامی - قم - در خاندانی حسینی تبار، با پیشینه ای از علم و تقوی و فضیلت دیده به جهان گشود.
والدشان مرحوم حضرت آیت الله آقای حاج میرزا محمود روحانی قدس سره از مفاخر روحانیت و حوزه علمیه قم است که در سال 1307 (هـ.ق) در قم به دنیا آمد. در سال 1330 (هـ.ق) وارد نجف اشرف شد و از محضر حضرات آیات عظام آسید ابوالحسن اصفهانی و میرزای نائینی بهره ها برد. مدتی در مشهد مقدس از شاگردان مرحوم آیت الله العظمی حاج آقا حسین طباطبایی قمی بود. بعد از آن به حوزه علمیه قم آمدند. با تلاش، کوشش و پایمردی های ایشان، حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری به قم آمدند و تدریس علوم حوزوی را شروع کردند.
ایشان از شاگردان خاص و مخصوص و مورد عنایت آیت الله حایری بودند. این عالم متقی و زاهدِ متعبدِ بانفوذ، سالیان سال بعد از فوت پدر بزرگوارشان مرحوم آیت الله العظمی آقای آسید صادق روحانی در مسجد آقا ضمن اقامه نماز جماعت، پاسخگوی مسائل شرعی و گره گشای مشکلات مردم بودند. از اقدامات ایشان می توان به همکاری با آیت الله کاشانی در قضیه ملی شدن نفت، مبارزه جدی با رضاخان در مورد کشف حجاب و دین زدایی از مملکت، دعوت و تلاش برای ورود آیت الله العظمی حایری به قم، زمینه سازی برای تدریس ایشان و همکاری، همفکری و یاری جهت تأسیس حوزه علمیه قم و... را نام برد.
این مجتهدِ عابد در 18 شعبان 1381 (هـ.ق) بعد از یک بیماری طولانی وفات یافت. با پخش خبر فوت این مرد بزرگ، شهرستان قم متلاطم، بازار، درس ها و اداره جات تعطیل گردید. در تشییع جنازه بسیار باشکوه ایشان، علاوه بر حضور تمامی مراجع تقلید، بزرگان و مدرسین حوزه، طلاب، بازاریان، کسبه و اداره جات با افراشتن پرچم عزا به صورت هیأت های سینه زنی و زنجیرزنی شرکت کردند و پس از اقامه نماز میت توسط فرزند برومندشان حضرت آیت الله العظمی آقای سید محمدصادق روحانی دام ظله، در مسجد بالای سر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شدند. والده شان از سادات حسنی و فرزند آیت الله آقای حاج سید احمد طباطبایی قمی است که ایشان سالیان متمادی در صحن حضرت معصومه سلام الله علیها اقامه نماز جماعت داشتند.
حضرت آیت الله دروس پایه ادبیات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فراگرفتند. سپس در سال 1355 (هـ.ق) در سن 10 سالگی به همراه برادر بزرگترشان برای استفاده از اساتید بزرگ و نام آور حوزه علمیه کهنِ نجف اشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند!!! به دلیل هوش و استعداد فوق العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یک سال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت الله العظمی خویی در سن 11 سالگی وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود یک نوجوان 11 ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم همدوش طلاب باسابقه و بزرگسال حوزه علمیه کهنِ نجف، برای همگان حیرت آور و شوق آفرین بود.
آیت الله زاده میلانی نقل می کند که: آیت الله العظمی خویی به پدرم آیت الله العظمی میلانی فرمودند: افتخار می کنم به حوزه ای که در آن نوجوان یازده ساله در کنار شاگردان بزرگسال و علمای بزرگ و همراه با آنان «مکاسب» را می خواند و مطالب مکاسب را بهتر از دیگران می فهمد و تحلیل می کند. علاقمندان به علوم اسلامی و حوزوی می دانند که کتاب ارزشمند مکاسب از تألیفات مرحوم شیخ انصاری است که در حوزه های علمیه تدریس می شود و یکی از کتاب های مهم و سنگین حوزوی است که فهمیدن و درک مطالب آن نیاز به شاگردان باکفایت و پراستعداد دارد.

[ویکی شیعه] سید محمدصادق حسینی روحانی (متولد ۱۳۰۵ش) از مراجع تقلید شیعه و استاد درس خارج فقه و اصول در قم. مجموعه ۴۱ جلدی فقه الصادق به عنوان دایرة المعارفی از مباحث فقهی شیعه، از آثار اوست. سید ابوالحسن اصفهانی، سید ابوالقاسم خویی و محمدحسین غروی اصفهانی از اساتید وی بوده اند.
روحانی تدریس درس خارج فقه و اصول را در سال ۱۳۳۰ش آغاز کرده است.مرجعیت او پس از درگذشت آیت الله بروجردی رسمی شده و رساله عملیه وی در سال ۱۳۴۰ش منتشر گردید. نظرات سید محمدصادق روحانی در مواردی همچون تقلید از میت، اجازه پدر دختر در ازدواج و قمه زنی، با دیدگاه مشهور فقیهان شیعه تفاوت دارد.
روحانی در دهه ۱۳۴۰ش، مواضع و بیانیه هایی علیه حکومت پهلوی در قضایای مانند: تصویب لایحه کاپیتولاسیون و حمله نظامیان پهلوی به مدرسه فیضیه داشته و قبل از انقلاب به فعالان انقلاب کمک می کرد.