سید مرتضی پسندیده

[ویکی شیعه] سید مرتضی پسندیده (۱۲۷۴-۱۳۷۵ش)، برادر بزرگتر امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و از فعالان سیاسی حوزه علمیه قم بود. او نزد بزرگان شهر اصفهان زانوی شاگردی زد و در زادگاهش، خمین، به تدریس دروس اسلامی پرداخت. او در فعالیت های سیاسی قبل و بعد از انقلاب ایران شرکت داشته است.
پدرش سید مصطفی و جدش سید احمد، از علما و شخصیت های محترم منطقه بودند. سید احمد، فرزند سید دینعلی شاه کشمیری، در عراق تحصیل و به دعوت برخی از اهالی خمین به این منطقه مهاجرت کرده بود.
سید مصطفی در خمین به دنیا آمد و بعد از تحصیل مقدمات، در حوزه های اصفهان و نجف درس خواند و به زادگاهش بازگشت. مقابله او با اشرار منطقه سبب شد که در ۱۳۲۰ش به دست آنها کشته شود. در این زمان سید مرتضی هشت ساله و فرزند دیگرش روح الله (امام خمینی) چهار ماهه بودند؛ بدین سبب می توان گفت سید مرتضی در دوران کودکی برادرش، امام خمینی، سمت سرپرستی و تعلیم وی را داشته است.

[ویکی اهل البیت] سید مرتضی پسندیده از عالمان و شخصیت های سیاسی برادر بزرگ امام خمینی(ره) است.
جد اعلای ایشان «سید دین علی شاه» نام داشت. وی اصالتاً نیشابوری و از احفاد میر حامد حسین، صاحب کتاب «عبقات الانوار» بود؛ اما پس از مدتی به ایالت کشمیر از توابع هندوستان مهاجرت نمود. فرزند وی (جد آقای پسندیده) سید احمد نام داشت. او در بین سال های 1240 تا 1250 ق. در سفری که به عتبات عالیات (نجف و کربلا) داشت، با یوسف خان، که از اهالی روستای فرفهان خمین بود، آشنا می شود. یوسف خان که به مقامات علمی و اخلاقی وی پی برده بود، از او دعوت می کند به خمین بیاید و به هدایت و ارشاد مردم آن دیار بپردازد. از این رو، سید احمد راهی خمین می شود و پس از ازدواج با سکینه، خواهر یوسف خان، در همین شهر ماندگار می شود. ثمره این ازدواج مبارک فرزندانی است که سید مصطفی یکی از آنان است. سید احمد در اواخر سال 1285 یا اوایل سال 1286 ق. در خمین درگذشت و بنابر وصیت خودش در کربلا به خاک سپرده شد.
سید مصطفی در طلوع آفتاب روز پنجشنبه 29 رجب سال 1278 ق. چشم به جهان گشود. هفت یا هشت سال بیشتر نداشت که پدر را از دست داد. تحصیلات اولیه را در مکتب خانه خمین سپری نمود و کتب عربی را نزد مرحوم آقا میرزا احمد آموخت. در اوان جوانی با دختر استاد خود آقا میرزا احمد مجتهد خوانساری معروف به «آقا آخوند» ازدواج نمود. پس از آن، به همراه همسرش به نجف مهاجرت کرد و سال ها از محضر عالمانی چون شیخ انصاری بهره برد و به درجه اجتهاد رسید. در سال 1312 ق. به خمین بازگشت. او که مشاهده می کرد خان های ظالم آن منطقه، حق مردم را غصب می کنند، اسلحه به دست گرفته، به مبارزه با آنان برخاست و در همین راه در روز دوازدهم ذی القعده سال 1325 ق. در بین راه خمین و اراک، به دست دو نفر از اشرار در سن 47 سالگی شربت شهادت نوشید.
سید مرتضی در روز 17 شوال سال 1313 ق. (1274 ش) در شهر خمین و در منزلی که هم اکنون نیز پابرجاست، چشم به جهان گشود. و در سال 1315 ق. به فاصله دو سال، برادرش نورالدین دیده به دنیا گشود و در سال 1320 ق. به فاصله هفت سال، روح الله (امام خمینی قدس سره) در همان خانه به دنیا آمد.
مهمترین حادثه دوران کودکی سید مرتضی، شهادت پدر بزرگوارش بود که به طور ناجوانمردانه ای به وسیله دو تن از خان های اطراف خمین صورت گرفت. وی ده ساله بود که به همراه خانواده به تهران سفر کرد و مجازات اعدام قاتلین پدر خود را در میدان بهارستان تهران مشاهده کرد.
پس از بازگشت از سفر تهران، با برادرش نورالدین شروع به درس خواندن کرد. ابتدا به مکتب ملا ابوالقاسم، سپس به درس آقا میرزا محمود افتخارالعلماء، که هر دو از عالمان محلی بودند، رفتند. آقا میرزا محمود هر سال یک بار به اصفهان می رفت؛ در این مدت، مادرش به سید مرتضی و نورالدین علم هیئت، نجوم و حساب را درس می داد. سید مرتضی چهارده ساله بود که در سال 1327 ق. به اصفهان رفت و پس از استقرار در مدرسه «ملا عبدالله»، مدت هفت یا هشت سال به تحصیل علوم دینی پرداخت. وی پس از اتمام دروس، به خمین بازگشت.
ایشان در اصفهان درس شرایع را از حاج رضای نجفی ملایری (شوهرخواهرش) فراگرفت. برای فراگیری درس مطول و صرف در محضر آقا میرزا علی یزدی زانوی شاگردی زد. به گفته آیت الله پسندیده، آقا میرزا علی یزدی از حافظه عجیبی برخوردار بود. سید مرتضی در محضر مرحوم محمدعلی تویسرکانی (متوفای 1329 ق) که از مدرسین مدرسه «نیم آورد» اصفهان بود، دروس سطح فقه و اصول را تلمذ نمود و سال ها درس خارج فقه و اصول را در محضر حاج محمدصادق خاتون آبادی، که از عالمان بزرگ آن عصر بود، ادامه داد. مدت زیادی نیز در درس حاج میرزا رحیم ارباب شرکت جست و نزد وی حساب، منطق و... خواند.
هنگامی که شهید مدرس در ایوان زیر ساعت مدرسه «سپهسالار» (مطهری کنونی) درس خود را آغاز نمود و فقه و اصول را با عالی ترین درجه تدریس می کرد، سید مرتضی نیز در این کلاس ها شرکت جست.

[ویکی فقه] پسندیده، سیدمرتضی، روحانی معاصر و از فعالان سیاسی حوزه علمیه قم  است.
در ۱۳۱۳/ ۱۲۷۴ ش، در خمین به دنیا آمد.
پدرش سیدمصطفی و جدش سیداحمد از علما و شخصیت های محترم منطقه بودند.
سیداحمد، فرزند سیددین علی شاه کشمیری ، در عتبات عراق تحصیل و سپس به دعوت برخی از اهالی خمین به این منطقه مهاجرت کرده بود.
سیدمصطفی در خمین به دنیا آمد و بعد از تحصیل مقدمات، در حوزه های اصفهان و نجف درس خواند و به زادگاهش بازگشت.
مقابله او با اشرار منطقه سبب شد که در ۱۳۲۰ به دست همان اشرار کشته شود.
در این زمان فرزندش سیدمرتضی هشت ساله و فرزند دیگرش روح الله
«نگاهی به زندگینامه آیه الله پسندیده»، حضور، ش ۱۷ (پاییز ۱۳۷۵).
پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در آنجا، مدت نزدیک به هشت سال در اصفهان نزد عالمانی چون حاج شیخ محمدرضا نجفی ، میرزاعلی یزدی ، حاج آقارحیم ارباب و حاج صادق آقاخاتون آبادی به تحصیل علوم دینی پرداخت.
سیدمرتضی پسندیده، خاطرات آیت الله پسندیده، ج۱، ص۴۴، چاپ محمدجواد مرادی نیا، تهران ۱۳۷۴ ش.
وی در سالهای پیش از ۱۳۴۲ش، در جریانهای سیاسی و اجتماعی شهر خمین و گاه تهران حضور داشت و پس از آن نیز، به دلیل نسبت نزدیک با امام خمینی، در معرض تهدید و تنگناهای سیاسی بود، به گونه ای که چند بار بازداشت و به شهرهای خمین، انارک و دارانِ اصفهان تبعید شد.
سیدحسن خمینی، «نگاهی به زندگینامه آیه الله پسندیده»، ج۱، ص۳۴۰ـ۳۴۲، حضور، ش ۱۷ (پاییز ۱۳۷۵).
...