سید محمد طباطبایی سنگلجی

[ویکی شیعه] سید محمد طباطبائی (۱۲۵۷- ۱۳۳۹ق) معروف به سنگلجی، فقیه ساکن تهران و از رهبران جنبش مشروطه ایران. او اولین بار خواستار برپایی مجلس عدالت یا عدالتخانه شد.
سید محمد طباطبایی، ۱۹ ذی حجه ۱۲۵۷ق در کربلا متولد شد. پدرش سید صادق از علمای تهران بود. در یک سالگی، به همدان منتقل شد و حدود شش سال نزد جدش سید مهدی طباطبایی گذراند و آن گاه به تهران رفت و نزد پدرش پرورش یافت. سید محمد پس از تحصیل ادبیات و مقدمات علوم دینی، فقه و اصول را نزد پدرش سید محمد صادق طباطبایی آموخت و حکمت و علوم عقلی را در مکتب میرزا ابوالحسن جلوه گذراند. همچنین مدتی از مباحث اخلاقی شیخ هادی نجم آبادی استفاده کرد.
طباطبایی در ۱۵ شوال ۱۲۹۹ق به قصد سفر مکه، تهران را ترک کرد و از راه دریای خزر به سمت آسیای صغیر و به استامبول رفت و از آنجا به مکه و مدینه رفت. سپس راهی نجف، کربلا، سامرا و کاظمین شده و در سامرا، بیش از یک دهه در درس میرزا محمد حسن شیرازی حاضر شد و از یاران و نزدیکان میرزای بزرگ به شمار می رفت. آیت الله طباطبایی خود در این باره می گوید: «۱۲ سال در سامرا خدمت جنت مکان میرزای شیرازی ماندم.»

[ویکی اهل البیت] میرزا سید محمد معروف به میرزا سید محمد (سنگلجی) از رهبران بزرگ مشروطه و از روحانیان بزرگ و بانفوذ دوره ناصرالدین شاه و فرزند عالم بزرگ سید صادق طباطبائی بود.
سید محمد طباطبایی در 19 ذی الحجه سال 1257 ق. در کربلای معلا دیده به دنیا گشود. وی در یک سالگی به همدان منتقل شد و در حدود شش سال را نزد جدش سید مهدی طباطبایی گذراند و آنگاه به تهران آمد و نزد پدرش پرورش یافت.
سید محمد پس از تحصیل ادبیات و مقدمات علوم دینی، فقه و اصول را نزد پدرش سید محمدصادق طباطبایی آموخت و حکمت و علوم عقلی را در مکتب میرزا ابوالحسن جلوه، حکیم نامور آن عصر فراگرفت. او همچنین مدتی نیز نزد شیخ هادی نجم آبادی به کسب تعالیم اخلاقی پرداخت و آماده عزیمت به حوزه گرانسنگ سامرا شد.
طباطبایی در 15 شوال 1299 به عزم سفر مکه مکرمه، تهران را ترک کرد و از راه دریای خزر به سمت آسیای صغیر و آنگاه به اسلامبول رفت و از آنجا به مکه و مدینه مشرف شد؛ سپس راهی نجف، کربلا، سامرا و کاظمین شد و در سامرا به حضور پیشوای بزرگ جهان تشیع، میرزا محمدحسن شیرازی رسید و برای تحصیل سطح عالی در آن حوزه، رحل اقامت افکند.
طباطبایی بیشترین بهره علمی را در مکتب سامرا، نزد میرزای شیرازی بدست آورد و بیش از یک دهه در آن سامان به شاگردی گذرانید و از یاران و نزدیکان میرزای بزرگ به شمار می رفت.
آیت الله طباطبایی خود در این باره می گوید: «دوازده سال در سامرا خدمت جنت مکانت، میرزای شیرازی ماندم».
ناصرالدین شاه چون از محبوبیت و نفوذ فوق العاده میرزای آشتیانی سخت به هراس افتاده بود، برای تضعیف موقعیت و تخفیف منزلت او در پی مطرح کردن یکی از عالمان در مقابل وی بود. از این رو از میرزای شیرازی درخواست کرد تا یکی از عالمان مورد اعتماد خویش را به پایتخت اعزام دارد. میرزا نیز سید محمد را فرستاد.
سید محمد طباطبایی در جمادی الاول 1311 ق. وارد تهران شد و به جای پدر در مسجد و محراب به وظایف دینی و اجتماعی قیام نمود. با آمدن سید و درایت او، صف یک پارچه و متحد عالمان تهران، مانعی بزرگ برای درخواست ناصواب شاه شد.