سیتوپلاسم

میان یاخته یا سیتوپلاسم ( به انگلیسی: Cytoplasm ) ( تلفظ سایتوپلازِم ) در زیست شناسی سلولی عبارت است از تمامی محتویات داخل یک سلول یوکاریوتی به جز هسته آن سلول. سیتوپلاسم در یک غشای سلولی محصور شده است. مجموع محتویات هسته سلول که در پوشش هسته ای محصور است، نوکلئوپلاسم یا درون هسته نام دارد. [ ۱] بخش زیادی از سیتوپلاسم را ماده ای ژل مانند با نام سیتوزول تشکیل می دهد. اندامک ها و اجسام درون سلولی، اجزاء دیگر سیتوپلاسم هستند. ترکیب اصلی سیتوپلاسم، آب و پروتئین های محلول در آب است. سیتوپلاسم، به طور کلی بی رنگ است و حدود ۸۰ درصد از آن، متشکل از آب است، و مواد در آن حل شده اند. [ ۲] [ ۳]
بسیاری از واکنش های شیمیایی زیستی در سیتوپلاسم یا اندامک های آن صورت می گیرد. شبکه ای از رشته ها و لوله های پروتئینی در سرتاسر سیتوپلاسم وجود دارد که به یکدیگر متصل می شوند و اسکلت سلولی را می سازند. سلول غشایی دارد که از فسفولیپید، کلسترول ( تنها در سلول جانوری ) و گلیکوپروتئین تشکیل شده است. یکی از ویژگی های غشای سلول، خاصیت نیمه تراوایی ( تراوایی نسبی ) آن است که تنها به مواد خاصی از جمله آب، پروتئین، یون ها و مواد مورد نیاز سلول اجازه گذشتن می دهد.
سیتوپلاسم سلول جانداران یوکاریوتی ( مانند سلول جانوران ) برخلاف جانداران پروکاریوتی ( مانند باکتری ) در برخی موارد به طور مستقیم با اندامک های درون سلول ارتباط مستقیم ندارند. بلکه این اندامک ها غشای مخصوص به خود را دارند.
• هستک
• هسته
• ریبوزوم
• وزیکول ( ریزکیسه )
• شبکه آندوپلاسمی خشن
• دستگاه گلژی
• اسکلت سلولی
• شبکه آندوپلاسمی صاف
• میتوکندری
• واکوئل
• سیتوزول
• لیزوزوم
• سانتروزوم
• غشای سلولی
تمامی محتوای سلول های موجودات زنده پروکاریوت ( جانداری که یاخته های آن هسته واقعی و غشای هسته ندارند ) ( مانند باکتری ها که فاقد هسته سلولی هستند ) درون سیتوپلاسم گنجانده شده اند.
درون سلول های موجودات زنده یوکاریوت، محتوای هسته سلولی از سیتوپلاسم جدا شده و نوکلئوپلاسم نامیده می شود. بیشتر فعالیت های سلولی درون سیتوپلاسم اتفاق می افتد مانند بسیاری از فعالیت های سوخت و ساز که شامل گلیکولیز ( فعالیتهای سلولی که به اکسیژن نیاز ندارند ) و فرایندهایی مانند تقسیم سلولی می شوند. قسمت درونی و دانه دانه، آندوپلاسم و لایه بیرونی و شیشه ای و روشن، پوسته سلولی یا طبقه خارجی سیتوپلاسم یا اکتوپلاسم نامیده می شود.

سیتوپلاسْم (cytoplasm)
(یا: میان مایه) بخشی از یاخته های گیاهی و جانوری. بیرون از هسته یاختۀ جانوری و واکوئول های بزرگ یاخته های گیاهی قرار دارد. سیتوپلاسم شامل همۀ اندامک ها، ازجمله میتوکندری ها و کلروپلاست هاست و بیشتر فعالیت های یاخته ای در آن صورت می گیرد. غالباً به مادۀ ژله مانندی اطلاق می شود که اندامک ها در آن غوطه ورند. نام صحیح این ماده سیتوزول یا شیرۀ یاخته ای است. بیشتر فعالیت های سیتوپلاسم واکنش های شیمیایی سوخت وساز، مانند ساخت پروتئین ها، است. در بیشتر یاخته ها، سیتوپلاسم از دو جزء ساخته شده است: اکتوپلاسم یا پلاسماژل که لایۀ بیرونی متراکم ژله ای و دخیل در حرکت یاخته ای است، و اِندوپلاسم یا پلاسماسُل که بخش درونی، سیال تر، و حاوی بیشتر اندامک های یاخته است.