سومر

با این حال برخی ار پژوهشگران همچون پیوتر میکالوسکی و گرد اشتاینر وجود یک زبان پیشافراتی یا یک زبان فرعی را به چالش می کشند. آن دو و برخی دیگر بر این باورند که زبان سومری متعلق به مردمانی شکارچی و ماهیگیر بوده که در هورها و ناحیهٔ ساحلی شرق شبه جزیرهٔ عربستان می زیستند و بخشی از دوره عبید به شمار می رفتند. مدارک قابل اعتماد تاریخی مربوط به سال ها بعد است؛ هیچ چیزی در سومر یافت نشده که حاکی از زمانی پیش از اینمیباراگیسی ( حدوداً ۲۶ سده پیش از میلاد ) باشد. پروفسور یوریس زارینش بر این باور است که سومریان پیش از آنکه در پایان عصر یخبندان دچار سیل شوند در منطقه ای در شرق شبه جزیرهٔ عربستان کنار خلیج فارس امروزی می زیسته اند.
تمدن سومر در دورهٔ اوروک ( هزارهٔ ۴ پیش از میلاد ) شکل گرفت و در دورهٔ جمدت نصر و دورهٔ دودمانی اولیه ادامه یافت. در طول هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی نزدیک بین سومریان ( که زبانی تک خانواده داشتند ) و اکدی های سامی زبان ایجاد شد که منجر به دوزبانی شدن وسیع در این ناحیه گردید. تأثیر سومریان بر اکدی ها و برعکس در تمام بخش های زبانی مشهود است و می توان آن را از وام گیری واژگان تا همگرایی صرفی، نحوی و واج شناسی مشاهده کرد. از این روست که پژوهشگران سومریان و اکدی های هزارهٔ سوم پیش از میلاد را ناحیه همگرایی زبانی می نامند. سومریان در حدود سال ۲۲۷۰ پیش از میلاد توسط شاهان سامی زبان امپراتوری اکد مغلوب شدند اما زبان آن ها به عنوان زبانی مقدس ادامهٔ حیات داد. حاکمیت بومی سومریان بار دیگر به مدت یک سده در قالب سلسله سوم اور ( رنسانس سومریان ) در حدود سال های ۲۱۰۰ تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد پدیدار شد اما زبان اکدی در آن دوران همچنان مورد استفاده قرار گرفت. شهر سومری اریدو در ساحل خلیج فارس نخستین شهر جهان بود که سه فرهنگ متفاوت در آن ترکیب شدند: کشاورزان عبیدی که در کلبه های آجری گلی می زیستند و از سامانهٔ آبیاری استفاده می کردند؛ چوپان های سامی نژاد که در چادرهای سیاه زندگی می کردند و گوسفند و بز می چراندند؛ و مردمان ماهیگیر که در مسکن های نی ساز در تالاب ها می زیستند و احتمالاً نیای سومریان بودند.
کشاورزیِ مبتنی بر آبیاری به همراه بازپرسازی سالانهٔ خاک و ذخیره سازی مازاد غذا در انبارهای غله باعث شد تا این مردم بر خلاف دیگر فرهنگ های نخستین که به زراعت گردشی می پرداختند، به حدی از پیشرفت دست یابند که پیش از آن متصور نبود. از سوی دیگر این حد از تراکم جمعیت به نیروی کار زیاد و تقسیم کار به هنرها و صنایع گوناگون نیاز داشت. در عین حال استفادهٔ بیش از حد از خاک باعث شوری خاک شد و بحران مالتوسی در طول زمان منجر به خالی شدن شهرها از سکنه گردید. این مسائل باعث شد تا این تمدن تحت الشعاع اکدی های میانرودان قرار گیرد.
همچنین سومر نخستین سامانهٔ نگارشی را ایجاد کردند که از مرحلهٔ پیشانگارشی در هزارهٔ ۴ پیش از میلاد به خط میخی در هزارهٔ ۳ پیش از میلاد رسید.
ریشه نام
اصطلاح سومری در حقیقت یک اصطلاحی همگانی بین اکدیان سامی زبان شرقی بود که به افراد غیرسامی ساکن بین النهرین داده می شد. سومریان خودشان را به عنوان اوگ ساگ گیگ گا ( �ĝ saĝ g�g ga ) ( cuneiform: 𒌦 𒊕 𒈪 𒂵 ) , آوانویسی /uŋ saŋ ɡi ɡa/, or سانگ - نگیگا , که معنی "مردم سیاه سر می دهد", و سرزمین خودشان را کی ان گیر ( 'مکان' 'اربابان' 'نجیب' ) , به معنی سرزمین اربابان نجیب می نامیدند. اکدیان نیز مردم سومری را �مردمان سیاه سر� یا تسالمات - قاقادی ( tsalmat - qaqqadi ) در زبان سامی اکدی می نامیدند.
واژه سومر در زبان اکدی ممکن است گویش آن منطقه جغرافیایی باشد. اما رواج اصطلاح اکدی سومر ( šumer� ) نامشخص است. اصطلاح شینار در کتاب مقدس، Sngr در مصری، شانهار Šanhar ( a ) در هیتی می تواند نوع گویش غربی شومر ( Shumer ) باشد. در کتاب �خاستگاه فنیقی بریتانیایی ها، اسکات ها و ساکسون ها� لارنس آستین وادل معتقد است، هیتی ها در واقع ادامه ای از سومر بوده اند.
شهرهای سومری
سومر ( به اکدی:شومرو Šumeru؛ به سومری: کی اِن گیر ( ki - en - ĝir ) تقریباً به معنی سرزمین اربابان متمدن یا سرزمین مادری ) تا چهار هزار سال پیش از میلاد دارای ۱۰ دولت شهر مستقل بود که توسط کانال ها و سنگ چین ها از یکدیگر مجزا شده بودند. هر کدام از این دولت شهرها گرداگرد یک معبد که به خدای خاص که محافظ شهر بود و یک فرماندار مذهبی ( انسی ) یا یک پادشاه ( لوگال ) که به صورت تنگاتنگی با مناسک مذهبی شهر گره خورده بودند تشکیل شده بودند.
پنج شهر اول سومری:
اریدو ( ابو شهراین )
بادتیبیرا ( احتمالاً المدائن امروزی )
لارسا ( سنکره )
سیپار ( ابو حباح )
شوروپاک ( فرا )
سایر شهرهای اصلی:
اوروک ( وارکا )
کیش ( اوحیمیر & اینقرار )
اور ( المقیر )
نیپور ( آفاق )
لاگاش ( الحیبا )
گیرسو ( تلوه یا تلو )
اوما ( جوخا )
خمازی 1
اداب ( بسمایا )
ماری ( حریری ) 2
اکشاک 1
اکد 1
ایسن ( ایشان البحریات ) ( 1منطقه نامشخص )
( 2دور از مرکز در شمال میان رودان )
شهرهای کوچکتر ( از جنوب به شمال ) :
کوآرا ( اللحم )
زابالا ( ایبزیخ )
کیسوررا ( ابوحتاب )
ماراد ( وننات اس سدوم )
دیلبات ( اد - دولیم )
بورسیپا ( بیرس نیمرود )
کوثا ( ابراهیم )
دِر ( البدره )
اشنونا ( اسمار )
ناگار ( براک ) 2
( 2دور از مرکز در شمال میان رودان
تاریخ
دولت شهرهای سومری در دوران های پیشاتاریخی عبید و اوروک به قدرت رسیدند. تاریخ مکتوب سومر به ۲۷ سده پیش از میلاد بازمی گردد اما مدارک تاریخی تا دورهٔ سوم دودمانی در حدود سدهٔ ۲۳ پیش از میلاد مبهم باقی ماند تا این که سامانهٔ نگارشی مبتنی بر هجابندی ایجاد شد و اکنون باستان شناسان می توانند این مدارک و کتیبه ها را بخوانند. سومر کلاسیک با ظهور امپراتوری اکد در سدهٔ ۲۳ پیش از میلاد به پایان می رسد. بعد از دورهٔ گوتی ها، رنسانس سومری در سدهٔ ۲۱ پیش از میلاد روی داد که با هجوم اموری های سامی نژاد در سدهٔ ۲۰ پیش از میلاد به پایان رسید. دودمان اموری ساکن در دولت شهر ایسن تا سدهٔ ۱۷۰۰ پیش از میلاد باقی ماندند تا این که میانرودان تحت حکومت بابل متحد شد. در نهایت سومری ها در جمعیت اکدی ( آشوری - بابلی ) حل شدند.
دورهٔ عبید: ۴۱۰۰–۵۳۰۰ پ. م. ( نوسنگی باسفال تا مس سنگی )
دورهٔ اوروک: ۲۹۰۰–۴۱۰۰ پ. م. ( از پایان مس سنگی تا اوایل عصر مفرغ )
اوروک ۱۴و۱۵: ۳۳۰۰–۴۱۰۰ پ. م.
اوروک ۵: ۳۱۰۰–۳۳۰۰ پ. م.
دورهٔ جمدت نصر ( اوروک ۳ ) : ۲۹۰۰–۳۱۰۰ پ. م.
دورهٔ دودمانی نخستین ( عصر مفرغ نخستین ۲ تا ۴ )
دورهٔ دودمانی نخستین ۱: ۲۸۰۰–۲۹۰۰ پ. م.
دورهٔ دودمانی نخستین ۲: ۲۶۰۰–۲۸۰۰ پ. م. ( گیلگمش )
دورهٔ دودمانی نخستین ۳الف: ۲۵۰۰–۲۶۰۰ پ. م.
دورهٔ دودمانی نخستین ۳ب: حدوداً ۲۳۳۴–۲۵۰۰ پ. م.
دورهٔ امپراتوری اکد: حدوداً ۲۲۱۸–۲۳۳۴ پ. م. ( سارگن بزرگ )
دورهٔ گوتیان: حدوداً ۲۰۴۷–۲۲۱۸ پ. م. ( عصر مفرغ نخستین ۴ )
دورهٔ اور سوم: حدوداً ۱۹۴۰–۲۰۴۷ پ. م.
دورهٔ عبید
دورهٔ عبید را می توان با سبک متمایز سفال های منقش و باکیفیتی که در تمام میانرودان و خلیج فارس گسترش یافته بودند شناخت. در همین زمان نخستین اسکان در جنوب میانرودان در اریدو ( به خط میخی: نون. کی ) انجام گرفت. ساکنین اریدو کشاورزانی بودند که در حدود سال ۵۳۰۰ پ. م. به این منطقه آمدند و با خود فرهنگ تل آویلیTell el - 'Oueili را آوردند که پیشگام در کشاورزی مبتنی بر آبیاری بود. به نظر می رسد این فرهنگ از فرهنگ سامرا در شمال میانرودان مشتق شده باشد اما هنوز مشخص نیست که این مردم همان سومریانی باشند که بعدها فرهنگ اوروک را به وجود آوردند. اریدو به عنوان شهر مذهبی مهم باقی ماند تا این که به تدریج تحت الشعاع اندازهٔ شهر اوروک قرار گرفت. ممکن است داستان اعطای می ( هدایای تمدن ) به اینانا، الههٔ اوروک و خدای عشق و جنگ توسط نکی، خدای خرد و در عین حال خدای اصلی اریدو، بازتابی از این تغییر هژمونی باشد.
دورهٔ اوروک
از دیدگاه باستان شناسی گذار از دورهٔ عبید به دورهٔ اوروک با تغییر تدریجی ظروف سفالی که روی چرخ های آرام کوزه گری در خانه ها ساخته و نقاشی می شدند به سفال های بدون نقاشی که توسط متخصصان در کارگاه های کوزه گری روی چرخ های سریع و به طور انبوه ساخته می شدند قابل تشخیص است. دورهٔ اوروک استمرار و نتیجهٔ دورهٔ عبید است و تغییر در شکل ظروف سفالی آن بارزترین شاخص به حساب می آید.
در دورهٔ اوروک ( حدوداً ۴۱۰۰ تا ۲۹۰۰ پ. م ) حجم انبوه کالاهایی که از راه کانال ها و رودخانه های جنوب میانرودان حمل می شد به ایجاد شهرهای بزرگ و چندقشری که جمعیت های بیش از ۱۰ هزار نفر داشتند و حول یک معبد ساخته می شدند کمک کرد. در این شهرها حاکمیتِ متمرکز از نیروی کار متخصص سود می جست. تقریباً با اطمینان می توان گفت که سومریان در همین دوره دست به گرفتن برده از روستاهای اطراف زدند. استفاده از برده به عنوان کارگر را به وضوح می توان در متون نخستین سومری دید. مصنوعات و حتی سکونتگاه های مربوط به دورهٔ اوروک در گسترهٔ وسیعی پخش شده اند: از کوه های توروس در ترکیه تا دریای مدیترانه در غرب و تا مرکز ایران در شرق. صدور تمدن دورهٔ اوروک توسط بازرگانان و استعمارگران سومری ( مانند چیزی که در تل براک کشف شده است ) روی تمام مردمان پیرامونی که به تدریج فرهنگ و اقتصاد مشابه و قابل رقابت با سومر ایجاد کردند تأثیر داشت. شهرهای سومر نمی توانستند با استفاده از نیروی نظامی مستعمره های دور را اداره کنند.
احتمالاً نظام حکومتی شهرهای سومری در دورهٔ اوروک دین سالارانه بوده و توسط یک شاه - کاهن ( ملقب به اِنسی ) اداره می شده اند. یک شورا متشکل از سالخوردگان مرد و زن نیز به وی مشاوره می دادند. به جرأت می توان گفت که پانتئون ( بتکده ) ی سومری که بعدها در آنجا ایجاد شد بر اساس همین الگو شکل گرفت. مدارک زیادی دال بر وجود خشونت رسمی یا سربازان حرفه ای در دورهٔ اوروک وجود ندارد و شهرها عمدتاً بدون دیوار بودند. اوروک در این دوره پرجمعیت ترین شهر دنیا شد و توانست ۵۰۰۰۰ نفر را در خود جای دهد.
فهرست باستانی شاهان سومر دربرگیرندهٔ نام چند شهر برجسته از این دوره است. گفته می شود که نخستین نام های این مجموعه به شاهانی اشاره دارد که پیش از وقوع یک سیل بزرگ حکومت می کردند. ممکن است برخی از این نام ها خیالی باشند و مانند الولیم و دومیزید به شخصیت های افسانه ای و اسطوره ای اشاره داشته باشند.
پایان دورهٔ اوروک هم زمان است با آغاز دوره ای آب و هوایی به نام نوسان پیورا ( Piora oscillation ) که دوره ای خشک بود و از حدود سال ۳۲۰۰ تا ۲۹۰۰ پ. م. طول کشید. آغاز این دوره پایانی بود بر دوره ای گرم و مرطوب که تقریباً از ۹۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش ادامه داشته و با عنوان Holocene climatic optimum شناخته می شود.
دورهٔ دودمانی نخستین
دورهٔ دودمانی از حدود سال ۲۹۰۰ پ. م. با شخصیت هایی نظیر اِنمرکار و گیلگمش آغاز می شود. به نظر می رسد این افراد کمی پیش از دورهٔ تاریخی فرمان رانده اند؛ دوره ای که از حدود ۲۷۰۰ پ. م. با گذر از تصویرنگاری به نگارش هجایی آغاز شد. هر چند در این دوره فرمانروایان سومری به زودی دست به گسترش قلمروی خود به سرزمین های همسایه زدند و برخی از گروه های سامی که در همسایگی سومریان می زیستند بخش بزرگی از فرهنگ آن ها را برای خود اقتباس کردند اما مرکزِیت فرهنگ سومری همچنان در جنوب میانرودان باقی ماند.
نخستین شاه دودمانی در فهرست شاهان سومر که نامش از منابع دیگر افسانه ای به دست آمده اِتَنَ، شاه سیزدهم دودمان نخست کیش می باشد. نخستین شاهی که وجودش از راه مدارک باستانی مورد گواهی قرار گرفته اینمیباراگیسی فرمانروای کیش ( حدوداً سده ۲۶ پ. م ) بوده که نامش در حماسهٔ گیلگمش نیز آمده است. از این رو برخی باستان شناسان این احتمال که گیلگمش نیز یکی از شاهان تاریخی اوروک بوده است را دور از حقیقت نمی دانند. حماسهٔ گیلگمش حاکی از بروز خشونت های روزافزون در این دوره است. شهرها بزرگتر و دارای حصار می شوند و روستاهای جنوب میانرودان محو می گردند. ( ساخت دیوارهای شهر اوروک به گیلگمش نسبت داده شده است )
نخستین دودمان لاگاش
هر چند نام دودمان لاگاش از فهرست شاهان سومر حذف شده اما وجود آن ها از راه مطالعهٔ آثار تاریخی متعدد و یافته های باستانی بی شمار به اثبات رسیده است. با این که عمر حکمرانی شاه مشهور لاگاش به نام ایانتوم کوتاه بود اما حکومت وی جزو نخستین امپراتوری های جهان به شمار می رود. این امپراتوری تقریباً توانست تمام دولت شهرهای سومر از قبیل کیش، اوروک، اور و لارسا را به خاک خود پیوست کند و اوما را که رقیب اصلی لاگاش بود باج گزار خود سازد. همچنین قلمرو این امپراتوری بخش هایی از ایلام در طول خلیج فارس را هم شامل می شد. به نظر می رسد سیاست او مبتنی بر ایجاد وحشت بوده است. از ایانتوم لوحی به نام سنگ یادبود کرکس ها به دست آمده که روایتگر رفتار وحشیانهٔ او با دشمنانش می باشد. امپراتوری او پس از مرگش به تندی فرو پاشید.
لوگال زاگیسی شاه - کاهن اوما به برتری دودمان لاگاش در این ناحیه پایان داد و اوروک را تسخیر کرد. وی این شهر را پایتخت خود نامید و در پی تصرف تمام سرزمین های میان خلیج فارس تا مدیترانه برآمد. او واپسین شاه بومی سومری پیش از رسیدن شاه سامی نژاد به نام سارگن اکدی بود.
امپراتوری اکد
زبان سامی اکدی برای نخستین بار در فهرست های نام شاهان کیش مربوط به ۲۸۰۰ پیش از میلاد دیده شد. این فهرست ها بعدها نوشته شدند. این متون که تماماً به زبان اکدی کهن نگارش یافته اند مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد هستند. کاربرد اکدی کهن هنگام فرمانروایی سارگن بزرگ ( حدوداً ۲۲۱۵–۲۲۷۰ پ. م ) جریان داشته اما حتی در آن زمان نیز بسیاری از الواح اداری به زبان سومری که زبان کاتبان و حکاکان بود نوشته می شد. گلب و وستنهولتز اکدی کهن را به سه دسته تقسیم می کردند: دوران پیش از سارگون، امپراتوری اکدی و دوران رنسانس سومری نو. زبان های اکدی و سومری به عنوان دو زبان بومی در کنار هم به مدت هزار سال زیستند اما در حدود ۱۸۰۰ پیش از میلاد سومری کم کم به زبان ادبی تبدیل شد و بیشتر ادیبان و حکاکان با آن آشنایی داشتند. ثورکید جاکوبسن معتقد است در این نقطه از تاریخ یک انقطاع بین دوران پیش و پس از سارگون وجود دارد. او همچنین بر این باور است که مورخین و باستان شناسان تأکید بیش از اندازه ای بر وجود اختلاف �سامی - سومری� داشته اند. اما به هر حال این نکته ثابت شده که در هنگام حکمرانی سارگن، زبان اکدی به اندازهٔ کمی بر نقاط مرزی ایلام که پیش از آن توسط او اشغال شده بودند، تحمیل شده است.
دوران گوتیان
این دوره از ۲۰۸۳ تا ۲۰۵۰ پیش از میلاد بوده است.
دودمان دوم لاگاش
از ۲۰۹۳ تا ۲۰۴۶
در پی سقوط امپراتوری اکد به دست گوتیان، یک شاه دیگر بومی به نام گوده آ در لاگاش به قدرت رسید و طبق سنت شاهان سارگُنی ادعای خدایی کرد. گوده آ و افرادی که پس از او آمدند سنت پدران خود را که حمایت از ساخت آثار هنری بود ادامه دادند و باعث شدند تعداد زیادی اثر هنری از این دوره باقی بماند.
رنسانس سومری
از ۲۰۴۷ تا ۱۹۴۰
بعدها دودمان سوم اور تحت فرمان اورنامو و شولگی توانست تا شمال میانرودان را در اختیار بگیرد. این دودمان آخرین قدرت نمایی سومریان بود که با عنوان رنسانس سومریان شناخته می شود. اما در همین زمان هم این منطقه بیشتر سامی بود تا سومری زیرا شاهان سامی زبان اکدی زیادی در آن به قدرت رسیده بودند و سامی های مارتو ( اموری ) زیادی به این منطقه آمده بودند که بعدها شهرهای رقیب نیرومندی نظیر ایسن، لارسا و بابل را ساختند. بابل در نهایت توانست تحت نام امپراتوری بابل تمام مناطق جنوبی میانرودان را تحت سیطرهٔ خود درآورد؛ آشوریان همین موفقیت را در شمال میانرودان به دست آوردند. زبان سومری توانست تا زمانی که استفاده از خط میخی ادامه داشت به صورت یک زبان کشیشی در مدارس بابل و آشور به حیات خود ادامه دهد؛ چیزی شبیه به وضعیت زبان لاتین در قرون وسطای اروپا.
فروپاشی
در این دوره جمعیت جنوب شروع به مهاجرت به شمال میانرودان می کند. از دیدگاه بوم شناختی، حاصلخیزی زمین های سومریان در این دوره به دلیل شوری، کم تر و کم تر می شود. شوری خاک در این نواحی همیشه باعث زحمت بوده است. زهکشی ناقص برای آبیاری خاک در آب و هوایی که به شدت مستعد تبخیر است باعث رشد نمک حل شده در خاک گردید و در نهایت منجر به کاهش شدید محصولات کشاورزی شد. در طول دوران اکدی و سلسله سوم اور کاشت گندم به تدریج جای خود را به کاشت جو که تا حدودی مقاومت بیشتری به نمک دارد داد. اما به نظر می رسد این تغییر کاشت کافی نبوده زیرا از حدود سال ۲۱۰۰ تا ۱۷۰۰ پیش از میلاد جمعیت این منطقه تقریباً به میزان سه پنجم کاهش یافته است. این وضعیت باعث شد که توازن قدرت در منطقه به هم بریزد و نواحی سومری زبان تضعیف شوند و در عوض اکدی زبان ها وضعیت بهتری پیدا کنند.
به دنبال یورش ایلامیان و تسخیر اور هنگام حکمرانی اِبیسین ( حدوداً ۱۹۴۰ پ. م ) ، سومر زیر فرمان اموری ها قرار گرفت. این دوره را آغاز عصر مفرغ میانی در این منطقه می دانند. حکومت های مستقل اموری در سده های ۲۰ تا ۱۸ پ. م. در فهرست شاهان سومر، تحت عنوان دودمان ایسن قرار می گیرند که حکومتشان با ظهور بابل تحت فرمان حمورابی در حدود سال ۱۷۰۰ پ. م. پایان یافت.
جمعیت
تخمین زده می شود یکی از بزرگترین شهرهای سومر به نام اوروک در دوران اوجِ خود بین ۵۰ تا ۸۰ هزار نفر جمعیت داشته است. با احتساب دیگر شهرهای سومر و جمعیت زیاد کشاورزان می توان به طور تقریبی به جمعیت بین ۸۰۰ هزار تا ۱٫۵ میلیون نفر برای کل سومر رسید. بر اساس تخمین ها جمعیت جهان در آن دوره ۲۷ میلیون نفر بوده است. سومری ها مردمانی غیرسامی بودند و به زبانی تک خانواده سخن می گفتند. شماری از زبان شناسان بر این باورند که می توانند زبانی زیرلایه را تحت زبان سومری تشخیص دهند. نام برخی از شهرهای بزرگ سومری به زبان سومری نیست که نشان از تأثیر ساکنین پیشین دارد. با این حال یافته های باستان شناسی نشان از تداوم روشن و لاینقطع فرهنگی از زمان دورهٔ عبید ( ۴۷۰۰–۵۳۰۰ پ. م. کربن ۱۴ ) در جنوب میانرودان دارند. مردمان سومری که در این مناطق سکونت گزیدند در مزارعی به کشت پرداختند که توسط رسوبات رودهای دجله و فرات بارور گشته بودند.
برخی از باستان شناسان احتمال می دهند سومری زبان ها کشاورزانی بوده باشند که پس از تکامل آبیاری به جنوب آمده اند ( توجه کنید که پژوهشگران هیچ اجماعی در مورد خاستگاه اصلی سومریان ندارند ) . سفالگری دورهٔ عبید در جنوب میانرودان توسط سفال های چوگامامی به سفالگری فرهنگ سامرا ( حدوداً ۴۹۰۰–۵۷۰۰ پ. م. کربن ۱۴ ) در شمال که برای اولین بار توانست ابتدایی ترین شکل آبیاری کنار رود دجله و انشعابات آن را تجربه کند مرتبط می شود. این ارتباط را می توان به روشنی در تل اوایلی نزدیک لارسا که در دههٔ ۱۹۸۰ توسط فرانسوی ها مورد کاوش قرار گرفت مشاهده کرد. در پی کاوش ها در هشت لایه سفال های دورهٔ پیش از عبید به دست آمد که شبیه به سفال های فرهنگ سامرا بودند. بر اساس این دیدگاه، دلیل مهاجرت مردمان کشاورز به سمت جنوب دستیابی به نوعی ساختار اجتماعی معبدمحور برای بسیج نیروی کار و فناوری به منظور کنترل آب بود که به آن ها توانایی می داد در شرایط سخت زنده بمانند و پیشرفت کنند.
دیگران به پیوستگی سومریان اعتقاد دارند؛ پیوستگی که ریشه در سنت های بومیان شکارچی - ماهیگیر دارد که وابسته به اجتماعات دووجهی عربی کرانه های خلیج فارس بودند. سومریان خود را خویشاوند مردمان دیلمون در بحرین امروزی می دانستند. پروفسور یوریس زارینش بر این باور است که سومری ها مردمانی بوده اند که پیش از عزیمت به جنوب میان رودان در خلیج فارس سکونت داشته اند تا این که سکونتگاه شان در پایان آخرین عصر یخبندان تحت هجوم سیل قرار می گیرد.
ژنتیک
نزدیکترین مردم امروزی به سومریان از دید ژنتیکی عرب های هور هستند. منبع. https://www. ncbi. nlm. nih. gov/pmc/articles/PMC3215667/
فرهنگ
زندگی اجتماعی و خانوادگی
تصویرنگاشت های بدَوی چنین برداشت هایی از زندگی سومریان نخستین ( مثل اوروک ) ارائه می دهند:
�سفالگری بسیار فراوان بوده و شکل کوزه ها، کاسه ها و بشقاب ها متنوع بوده است. ظروف خاصی برای نگهداری عسل، کره، روغن و شراب وجود داشته است. به نظر می رسد سومری ها شراب خود را از خرما تهیه می کرده اند. یک نوع از ظرف های سومری دارای دهانه ای بود که از کنارهٔ آن بیرون زده بود. برخی از کوزه ها دارای پایه های نوک دار بودند و روی چهارپایه قرار می گرفتند. بقیه دارای کف صاف بودند و روی قاب های چوبی مربعی یا مستطیلی گذاشته می شدند. کوزه های روغن ( و احتمالاً بقیه کوزه ها ) مانند دوران نخستین مصر با دقت توسط خاک رس بسته می شدند. کوزه ها و بشقاب های سنگی به تقلید از نمونه های سفالی ساخته می شدند و سبدها از نی بافته یا از چرم ساخته می شدند. �
�نوعی سرپوش پردار به عنوان لباس سر استفاده می شده است. سومری ها از تخت خواب، چارپایه و صندلی که دارای پایه هایی کنده کاری شده شبیه به پای گاو نر استفاده می کردند. آن ها از اجاق، آتش دان و ظاهراً دودکش استفاده می کرده اند. �
�چاقو، مته، گووه و ابزارهایی شبیه به اره در تمام سومر استفاده می شده در حالی که نیزه، تیر، کمان و خنجر ( اما نه شمشیر ) در جنگ ها کاربرد داشتند. �
�از لوح ها برای کار نگارش استفاده می شده و آهنگران روی مس، طلا و نقره کار می کرده اند. سومریان خنجرهایی با تیغ فلزی و دستهٔ چوبی همراه خود داشتند. آن ها مس را تبدیل به بشقاب می کردند و گردنبندها را از طلا می ساختند. �
�سومریان زمان را با تغییرات ماه می سنجیدند. �
مدارک قابل توجهی مبنی بر علاقهٔ شدید سومریان به موسیقی وجود دارد. به نظر می رسد موسیقی بخش مهمی از زندگی مدنی و مذهبی سومریان بوده است. چنگ، سازی پرطرفدار در سومر بوده است. مشهورترین نمونه، چنگ های اور می باشد.
سنگ نبشته های بدست آمده از سومر از اصلاحات اوروکاگینا، شاه لاگاش ( حدود ۲۳۰۰ پ. م ) حکایت دارند. وی سنت چندشوهری را برانداخت و دستور داد هر زنی که چند شوهر اختیار کند با سنگ هایی که گناه وی رویشان حکاکی شده سنگسار شود.
هر چند زنان تحت حمایت قانون متأخر سومر بودند و می توانستند به نسبت دیگر تمدن های معاصر از وضعیت بهتری برخوردار شوند اما به طور کلی فرهنگ سومر مردسالار بود. قانون اورنامو کهن ترین نمونهٔ قانون نویسی سومری است که تا به حال کشف شده و به عصر رنسانس سومری تعلق دارد. این قانون گوشه ای از ساختار اجتماعی سومر را نشان می دهد. طبق این قانون، لوگال ( �مرد بزرگ� یا شاه ) بالاتر از همه قرار داشت و تمام اعضای جامعه به دو طبقهٔ ساده تقسیم می شدند: �لو� یا فرد آزاد و برده ( مرد: آراد، زن: جِم ) . پسر لو تا پیش از ازدواج دومونیتا خوانده می شد. زن ( مونوس ) را تا هنگامی که دختر بود �دومومی� می خواندند و پس از زناشویی ( دام ) می نامیدند. اگر زن بیشتر از شوهر زنده می ماند او را بیوه یا �ناماسو� می خواندند و وی حق داشت بار دیگر ازدواج کند.
زبان و نگارش
زبان اکدی جانشین زبان سومری شد اما سومری تا سدهٔ ۱ میلادی زبان مقدس، تشریفاتی، ادبی و علمی بابل و آشور باقی ماند.
وام واژه های سومری در دیگر زبان ها
ویرایش
دیپی: واژه سومری دوب DUB که معنی کتیبه و سنگ نوشته را دارد، در زبان ایلامی ( خوزی ) به گونهٔ Tup - pi - me به همان معنا دیده می شود. در زبان فارسی باستان نیز به گونهٔ دیپی دیده می شود؛ و از آن مشتقات گوناگونی درست شد مانند دیپیر ( دبیر ) ، دیپیستان ( دبستان ) و دیپی وان ( دیوان ) . اما این که این واژه از کدام زبان است شاید براستی نتوان مشخص کرد، زیرا ایلامی ها هم همپای سومریان بوده اند.
تصورات دینی سومریان
باستان شناسان براین باورند که سومریان دارای دین پگانی بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و… همه چندخدایی بوده اند. ذکر این نکته لازم است که پگانیسم سومریان با نوع پگانیسم اکدیان و آشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب النوع مشترک نیز داشته اند:
آنو: فرمانروای آسمان ها
بئل: خدای زمین
اِآ: خدای دره عمیق
خدایان مذکور الهه روح های پاک و نجیب بودند و سومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث، عفریت و دیو قربانی نموده و نذر و نیاز می کردند. به بیان دیگر ایشان به مثابهٔ تعلیمات پسین دین زرتشت به دو نیروی خیر و شر اعتقاد داشتند. آن ها به روح و غلبهٔ نهایی خیر بر شر اعتقاد داشته و برای در امان ماندن از شر، قربانی می کردند. بعضی از خدایان دارای همسر بودند و بسیاری از رب النوع ها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.
از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی میان توده های مردم داشتند.
شاهان سومر پیشوای دین هم بودند و خود را قائم مقام و کاهن اعظم خداوند شهر خویش می خواندند. آن ها بیشتر دارایی خود را صرف ساختن معابد خدای شهر می کردند و تا می توانستند عبادتگاه را بزرگ و زیبا می ساختند.
سومریان اعتقاد داشتند که خدایان نیز چون شاهان زندگی توأم با رفاه و آسایش دارند و به همین دلیل عبادتگاه هایشان را مزین به اشیای قیمتی و جواهرات و وسایل زینتی می کردند.
سومریان معتقد به سرزمینی پاک و مقدس به نام دیلمون بودند که مظهر روشنایی و پاکی و سلامتی بود در این سرزمین باغ مقدسی بود که خدایان در آن زندگی می کردند. آنچه برای زنده ماندن در این باغ لازم بود آب تازه بود که اوتو خدای خورشید باید از زمین به آن باغ بیاورد.
آنان بزرگِ شهر را �پاتئسی� می نامیدند و اعتقاد داشتند که او به نیابت از خدایان به رتق و فتق امور شهر می پردازد.
ادبیات سومری
از میان همهٔ هنرها، شاید عالی ترین دستاورد سومریان ادبیات بوده باشد. پژوهشگران ادبیات سومری را به هشت گفتار تقسیم کرده اند: اساطیر، داستان های حماسی، سروده ها، مرثیه ها، اسناد تاریخی، رسالات، احکام ( دستورهای اخلاقی ) و ضرب المثل ها. نوشته های سومری در سراسر خاور نزدیک باستان ترجمه و نسخه برداری شدند و بر نوشته های عبری و یونانی تأثیر نهادند.
از میان اساطیر پرشمار سومری، سه اسطوره به داستان های عهد عتیق شباهت دارند. یکی از این اسطوره ها داستان آدمیانی را می گوید که از گل آفریده شده بودند و در سرزمینی پربار موسوم به نام دیلمون می زیسته اند که در آن نه بیماری بود و نه مرگ، ولی از آب شیرین هم خبری نبود. انکی فرمان می دهد آب شیرین را از زمین، چونان نهری که از باغ بهشت جاری است بیاورند. بدین سان دیلمون باغی ملکوتی می شود. این اسطوره از زنی می گوید که به انکی گیاهانی پیشکش می کند که نفرین برایش می آورند و سبب درد دنده اش می شوند. آن گاه یک �بانوی دنده� برای درمان آن آفریده می شود. دو داستان دیگر، توفان نوح و صبر ایوب هستند.
منابع ها.
"Ancient Mesopotamia. Teaching materials". Oriental Institute in collaboration with Chicago Web Docent and eCUIP, The Digital Library. Archived from the original on 5 November 2013. Retrieved 5 March 2015.
"The Ubaid Period ( 5500–4000 B. C. ) " In Heilbrunn Timeline of Art History. Department of Ancient Near Eastern Art. The Metropolitan Museum of Art, New York ( October 2003 )
"Ubaid Culture", The British Museum
�"Beyond the Ubaid", ( Carter, Rober A. and Graham, Philip, eds. ) , University of Durham, April 2006� ( PDF ) . بایگانی شده از اصلی ( PDF ) در ۲۱ مارس ۲۰۱۴. دریافت شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۵.
"Sumer ( ancient region, Iraq ) ". Britannica Online Encyclopedia. Britannica. com. Retrieved 2012 - 03 - 29.
Kleniewski, Nancy; Thomas, Alexander R ( 2010 - 03 - 26 ) . "Cities, Change, and Conflict: A Political Economy of Urban Life". ISBN 978 - 0 - 495 - 81222 - 7.
Maisels, Charles Keith ( 1993 ) . "The Near East: Archaeology in the "Cradle of Civilization"". ISBN 978 - 0 - 415 - 04742 - 5.
Maisels, Charles Keith ( 2001 ) . "Early Civilizations of the Old World: The Formative Histories of Egypt, the Levant, Mesopotamia, India and China". ISBN 978 - 0 - 415 - 10976 - 5.
Shaw, Ian; Jameson, Robert ( 2002 ) . "A dictionary of archaeology". ISBN 978 - 0 - 631 - 23583 - 5.
Margarethe Uepermann ( 2007 ) , "Structuring the Late Stone Age of Southeastern Arabia" ( Arabian Archaeology and Epigraphy Arabian Archaeology and Epigraphy Volume 3, Issue 2, pages 65–109 )
Late Stone Age of Southeastern Arabia" ( Arabian Archaeology and Epigraphy Arabian Archaeology and Epigraphy Volume 3, Issue 2, pages 65–109 )
Hamblin, Dora Jane ( May 1987 ) . "Has the Garden of Eden been located at last?" ( PDF ) . Smithsonian Magazine. 18 ( 2 ) . Archived from the original ( PDF ) on 9 January 2014. Retrieved 8 January 2014.
Deutscher, Guy ( 2007 ) . Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. pp. 20–21. ISBN 978 - 0 - 19 - 953222 - 3.
Prof. Piotr Michalowski University of Michigan Ann Arbor
Prof. Steve Tinney, Middle Eastern Languages, Sumerian specialist
Prof. Larry Tras COGS University of Sussex Brighton BN1 9QH UK
Steven Schaufele, Ph. D. , Asst. Prof. of Linguistics, English Department Soochow University, Waishuanghsi Campus, Taipei 11102, Taiwan
Streck, Michael P. "Sumerisch[پیوند مرده]. " Der Neue Pauly. Herausgegeben von: Hubert Cancik und Helmuth Schneider ( Antike ) , Manfred Landfester ( Rezeptions - und Wissenschaftsgeschichte ) . Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 03 November 2008.
Leick, Gwendolyn ( 2003 ) , "Mesopotamia, the Invention of the City" ( Penguin )
Diakonoff, I. M. ; D'I︠A︡konov, Igor' Mik︠h︡a�lovich ( 1991 ) . Early Antiquity. University of Chicago Press. p. 102. ISBN 978 - 0 - 226 - 14465 - 8.
W. Hallo; W. Simpson ( 1971 ) . The Ancient Near East. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich. p
Sumerian Questions and Answers�
means "native, local", in some contexts also is "noble"[۱] بایگانی شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine. Literally, "land of the native ( local, noble ) lords". Stiebing ( 1994 ) has "Land of the Lords of Brightness" ( William Stiebing, Ancient Near Eastern History and Culture ) . Postgate ( 1994 ) takes en as substituting eme "language", translating "land of the Sumerian tongue" ( John Nicholas Postgate ( 1994 ) . Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History. Routledge ( UK ) . . Postgate believes it likely that eme, 'tongue', became en, 'lord', through consonantal assimilation ) .
Ernst Herzfeld, Die vorgeschichtlichen T�pfereien von Samarra, Die Ausgrabungen von Samarra 5, Berlin 1930
Stanley A. Freed, Research Pitfalls as a Result of the Restoration of Museum Specimens, Annals of the New York Academy of Sciences, Volume 376, The Research Potential of Anthropological Museum Collections pages 229–245, December 1981.
Wolkstein, Dianna and Kramer, Samuel Noah "Innana: Queen of Heaven and Earth".
Elizabeth F. Henrickson, Ingolf Thuesen, I. Thuesen ( 1989 ) . Upon this Foundation: The N̜baid Reconsidered: Proceedings from the U̜baid Symposium, Elsinore, May 30th - June 1st 1988. p. 353.
Jean - Jacques Glassner ( 2003 ) . The Invention of Cuneiform: Writing in Sumer. p. 31.
Algaze, Guillermo ( 2005 ) "The Uruk World System: The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization", ( Second Edition, University of Chicago Press )
Jacobsen, Thorkild ( Ed ) ( 1939 ) , "The Sumerian King List" ( Oriental Institute of the University of Chicago; Assyriological Studies, No. 11. , 1939 )
Lamb, Hubert H. ( 1995 ) . Climate, History, and the Modern World. London: Routledge. ISBN 0 - 415 - 12735 - 1
Roux, Georges ( March 1, 1993 ) . Ancient Iraq. Harmondsworth: Penguin. ISBN 978 - 0 - 14 - 012523 - 8.
Toward the Image of Tammuz and Other Essays on Mesopotamian History and Culture by T. Jacobsen
Thompson, William R. ; Hay, ID ( 2004 ) . "Complexity, Diminishing Marginal Returns and Serial Mesopotamian Fragmentation" ( PDF ) . Journal of World Systems Research. 10 ( 3 ) : 612–652. doi:10. 1007/s00268 - 004 - 7605 - z. PMID 15517490. Archived from the original ( PDF ) on 19 February 2012. Retrieved 25 June 2015.
�Harmansah, �m�r, The Archaeology of Mesopotamia: Ceremonial centers, urbanization and state formation in Southern Mesopotamia, 2007, p. 699�. بایگانی شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۱۵. دریافت شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۱۵.
Colin McEvedy and Richard Jones, 1978, Atlas of World Population History, Facts on File, New York, ISBN 0 - 7139 - 1031 - 3.
Karen Rhea Nemet - Nejat ( 30 September 1998 ) . Daily life in ancient Mesopotamia. Greenwood Publishing Group. p. 13. ISBN 978 - 0 - 313 - 29497 - 6. Retrieved 29 November 2011.
�نسخه آرشیو شده�. بایگانی شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۵. دریافت شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۱۵.
�In search of the genetic footprints of Sumerians: a survey of Y - chromosome and mtDNA variation in the Marsh Arabs of Iraq�. national library of medicine.
Sayce, Rev. A. H. ( 1908 ) . The Archaeology of the Cuneiform Inscriptions ( 2nd revised ed. ) . London, Brighton, New York: Society for Promoting Christian Knowledge. pp. 98–100.
Gender and the Journal: Diaries and Academic Discourse p. 62 by Cinthia Gannett, 1992
دکتر فراس سواح. نخستین کنجکاوی خرد ( پژوهشی در اساطیر شامات و میانرودان ) . ترجمهٔ احمدرضا حیدریان شهری، بهار صدیقی. ص. ۵۴. شابک ۹۷۸۶۰۰۱۷۶۲۷۱۰.
John Hayes, University of California, Berkeley "Sumerian" 2nd printing June 1999, Languages of the World/Materials 68, LINCOM EUROPA, Paul - Preuss - Str. 25, D - 80995 Muenchen, Germany.
language in existence. First attested about 3100 BC in southern Mesopotamia, it flourished during the 3rd millennium BC. About 2000 BC, Sumerian was replaced as a spoken language by Semitic Akkadian ( Assyro - Babylonian ) but continued in written usage almost to the end of the life of the Akkadian language, around the beginning of the Christian era. Sumerian never extended much beyond its original boundaries in southern Mesopotamia; the small number of its native speakers was entirely out of proportion to the tremendous importance and influence Sumerian exercised on the development of the Mesopotamian and other ancient civilizations in all their stages. Sumerian language - britannica
Woods C. 2006 “Bilingualism, Scribal Learning, and the Death of Sumerian” بایگانی شده در ۲۹ آوریل ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. In S. L. Sanders ( ed ) Margins of Writing, Origins of Culture: 91 - 120 Chicago
Campbell, Lyle; Mauricio J. Mixco ( 2007 ) . A glossary of historical linguistics. Edinburgh University Press. p. 196. ISBN 978 - 0 - 7486 - 2379 - 2.
�akhbare - rooz ( iranian political Bulletin ) �. بایگانی شده از اصلی در ۱۵ آوریل ۲۰۰۸. دریافت شده در ۱۴ آوریل ۲۰۰۸.
کلاریس سویشر. خاور نزدیک باستان. ترجمه عسکر بهرامی. تهران: ققنوس، ۱۳۸۳
Sumerian
Ancient Sumer History
Adams, R. McC. ( 1981 ) . Heartland of Cities. University of Chicago Press
مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. ( جلد ۱ ) - ۱۶۸–۱۷۳
کتیبهٔ بیستون بند ۷۰ و همچنین ستون چهارم. =
محل سرزمین اساطیری دیلمون

سومری به عنوان یک زبان محلی جدا شده پذیرفته شده است . [39] [40] [41] [42] زمانی سومری به طور گسترده به عنوان یک زبان هندواروپایی شناخته می شد ، اما این دیدگاه تقریباً به طور جهانی رد شده است. [43] از زمان رمزگشایی آن در اوایل قرن بیستم، محققان سعی کرده اند زبان سومری را به زبان های مختلفی مرتبط کنند. از آنجایی که سومری به عنوان اولین زبان نوشتاری تایید شده دارای اعتبار است، پیشنهادهایی برای قرابت زبانی گاهی اوقات رنگ و بوی ناسیونالیستی دارند که منجر به تلاش هایی برای پیوند سومری با طیفی از گروه های بسیار متفاوت مانند زبان های اتریش ، [44] زبان های دراویدی ، [45] اورالیک می شود. زبان هایی مانند مجارستانی و فنلاندی ، [46] [47] [48] [49] و زبان های سینو - تبتی . [50] ملی گرایان ترک ادعا کرده اند که سومری یک زبان ترکی به عنوان بخشی از نظریه زبان خورشید است . [51] [52] علاوه بر این، پیشنهادهای دوربرد سعی کرده اند سومری را در خانواده های کلان گسترده بگنجانند . [53] [54] چنین پیشنهادهایی در میان زبان شناسان مدرن، سومر شناسان و آشورشناسان تقریباً از هیچ حمایتی برخوردار نیستند و معمولاً به عنوان نظریه های حاشیه ای دیده می شوند . [55]
در این جهان همه دنبال این هستند که نخستین تمدن هارا برای خود کنند .
نژاد پرستان جهان از توهم تورچی بودن جهان تا همه آریایی بودن جهان بچرخند تا مردمی که زمانی در عراق کنونی زندگی میکردند برای خود کنند .
نه ترک ها می توانند نه نژاد پرت های دیگر.
سومر یک زبان تک خانواده و تنهاست .
و اگر سومری ها ترک بودند الان باید عراق و عربستان تمام ترکی می بود.

وا نفهمیدم در آلتای آمدند ؟
یا سومر؟
اگر در سومر هم می آمدم نباید رنگ پوست سفید و چشمان بور داشته باشند .
رنگ پوست مردم میانرودان گندمی است و چشمان بور هم بسیار کم .
اگر بنا به این باشه؟
الان ترک ها باید توی عراق و عربستان و جنوب ایران بیشتر باشند .
تا ترکیه و آذربایجان و سرزمین های سمت چین.
خودتون کاندید کجایی هستید میانرودانی و آلتای تبار.

عده ای گفتند سومریان از بین النهرین بعدها به سمت آذربایجان مهاجرت کردند
عده ای هم گفتند سومریان از آذربایجان یا آسیای میانه به بین النهرین اومدن. مثل پروفسور اوپر که ایشون اولین بار رابطه بین زبان تورکی با زبان سومریان رو کشف کرد و ۳۵۰ لغت مشترک رو پیدا کرد . البته این در قرن ۱۷ بوده و در قرن حاضر همان طور ک گذشت بالای ۵۰۰۰ لغت مشترک با زبان تورکی کشف شده
پروفسور ساموئل نوح کریمر و پسروفسور معزز کتاب تورکان سومر رو در این مورد نوشتند
مضافا این ک همه تمدن های ساکن ایران مثل هوری ها و لولوبی ها و مادها و پارت ها قوتی و ساکاها تورک زبان بودند و فقط پارس ها ک از هندوستان اومدن زبانشون از شاخه زبان های هندی اروپایی هس

شهرهای سومر/شومر عبارت بود از �اور�، �اوروک �، یا �ارخ �، �نیب پور�، �لارسا�. در سفر پیدایش این ناحیه را سرزمین �شنعار� نامیده اند. حکومت آن در حدود ۳۰۰۰ ق . م . تشکیل گردید و در هزاره ٔ دوم ( ۲۱۱۵ ق . م . ) منقرض شد و قلمرو آنان ضمیمه ٔ آشور و بابل گردید.
سومری ها قومی بودند که خود شاخه ای جدا از نظر نژادی و زبانی تشکیل می دادند و با هیچ یک از اقوام امروزی خویشاوندی ندارند. زبان آن ها نیز تک خانواده است.
محتویات
ریشه نام
اصطلاح سومری به ساکنان غیرسامی جنوب میان رودان توسط اکدیان سامی داده می شد. سومریان خود را با ناماوگ ساگ گیگا ( �ĝ saĝ g�g - ga ) به معنی مردمان سیاه سر می نامیدند. واژه سومر در زبان اکدی ممکن است گویش آن منطقه جغرافیایی باشد. اما رواج اصطلاح اکدی سومر ( šumer� ) نامشخص است. اصطلاح شینار درکتاب مقدس ، Sngr در مصری، شانهار ( ( Šanhar ( a ) در هیتی می تواند نوع گویش غربی شومر ( Shumer ) باشد.
ورود سومریان
درباره خاستگاه سومریان پیش از آمدن ایشان به میانرودان هیچ سند و گواه و راهنمای تاریخی وجود ندارد . ولی بر پایه کاوش های باستان شناسی سومریان حدودا ۴۵۰۰سال پ. م نخستین تمدن درخشان بشری را پایه گذاری کردند و دولت شهرهای باشکوهی چون اور، اوروک، نیپور، کیش، لاگاش، اریدو و غیره بنا نهادند، لازمه ایجاد چنین تمدنی اینست که سومریان حداقل ۵۰۰ سال قبل از به وجود آوردن دولت شهرها، در منطقه حضورداشته باشند یعنی می توان گفت سومریان ۴۵۰۰ - ۵۰۰۰ سال پ. م در منطقه میانرودان بوده اند. این باور که چرا سومریان را نخستین قوم شکل یافته می خوانند چند علت دارد. ابتدایی ترین و برترین آثار کشاورزی که نشانه زندگی اجتماعی آنان است، ابزار سازی ودانش استفاده از فلزات، خط و نوشته که مهم ترین اختراع بشری است ( خط سومریان میخی بوده و حدود ۴۵۰۰_۵۰۰۰ سال قدمت دارد. ) و وجود شهرهای مستقل.
شهرهای سومری
نقشه سومر
سومر ( به اکدی:شومرو Šumeru؛ به سومری: کی اِن گیر ( ki - en - ĝir ) تقریبا به معنی سرزمین اربابان متمدن یا سرزمین مادری ) تا چهار هزار سال پیش از میلاد دارای ۱۰ دولت شهر مستقل بود که توسط کانال ها و سنگ چین ها از یکدیگر مجزا شده بودند. هر کدام از این دولت شهرها گرداگرد یک معبد که به خدای خاص که محافظ شهر بود و یک فرماندار مذهبی ( انسی ) یا یک پادشاه ( لوگال ) که بصورت تنگاتنگی با مناسک مذهبی شهر گره خورده بودند تشکیل شده بودند.
پنج شهر اول سومری:
1. اریدو ( ابو شهراین )
2. باد - تیبیرا ( احتمالا المدائن امروزی )
3. لارسا ( سنکره )
4. سیپپارا ( ابو حباح )
5. شوروپپاک ( فرا )
سایر شهرهای اصلی:
6. اوروک ( وارکا )
7. کیش ( اوحیمیر & اینقرار )
8. اور ( المقیر )
9. نیپپور ( آفاق )
10. لاگاش ( الحیبا )
11. گیرسو ( تلوه یا تلو )
12. اوما ( جوخا )
13. همازی 1
14. آداب ( بیسمیا )
15. ماری ( حریری ) 2
16. آکشاک 1
17. آککاد 1
18. ایسین ( ایشان البحریات )
( 1منطقه نامشخص )
( 2دور از مرکز در شمال میان رودان ) شهرهای کوچکتر ( از جنوب به شمال ) :
1. کوآرا ( اللحم )
2. زابالا ( ایبزیخ )
3. کیسوررا ( ابوحتاب )
4. ماراد ( وننات اس سدوم )
5. دیلبات ( اد - دولیم )
6. بورسیپا ( بیرس نیمرود )
7. کوتها ( ابراهیم )
8. دِر ( البدره )
9. اشنونا ( اسمار )
10. ناگار ( براک ) 2
( 2دور از مرکز در شمال میان رودان )
زبان سومری
نوشتار اصلی: زبان سومری
زبان سومری یک زبان پیوندی است. زبانشناسان زبان سومری را جزء زبان های تک خانواده ( منفرد ) یعنی بدون خویشاوندی در میان زبان های امروزی دسته بندی کرده اند.
لوحه سومری دربرگیرنده نام های خدایان سومری به خط میخی حدود سده ۲۴ پیش از میلاد.
دانشنامه بریتانیکا می نویسد: �زبان سومری، زبانی منفرد و کهن ترین زبان مکتوب موجود است. این زبان برای نخستین بار در حدود ۳۱۰۰ پ. م در جنوب میانرودان گواهی گردیده و در طول هزاره سوم پ. م. رشد و توسعه یافته است. در حدود ۲۰۰۰ پ. م، زبان سومری به عنوان زبانی محاوره ای، با زبان سامی اکدی ( آشوری - بابلی ) جای گزین شد اما کاربرد کتبی آن کمابیش تا پایان حیات زبان اکدی، در حوالی آغاز عصر مسیحیت، ادامه داشت. زبان سومری هرگز بسیار فراتر از مرزهای اصلی خود در جنوب میان رودان توسعه نیافت؛ شمار اندک گویندگان بومی این زبان، تناسبی با اهمیت عظیم و تأثیرات زبان سومری بر توسعه تمدن میان رودان و تمدن های دیگر، در همه مراحل آنان، نداشت�.
وام واژه های سومری در دیگر زبان ها
دیپی: واژه سومری دوب DUB که معنی کتیبه و سنگ نوشته را دارد، در زبان ایلامی ( خوزی ) به گونهٔ Tup - pi - me به همان معنا دیده می شود. در زبان فارسی باستان نیز به گونهٔ دیپی دیده می شود. و از آن مشتقات گوناگونی درست شد مانند دیپیر ( دبیر ) ، دیپیستان ( دبستان ) و دیپی وان ( دیوان ) . اما این که این واژه از کدام زبان است شاید براستی نتوان مشخص کرد، زیرا ایلامی ها هم همپای سومریان بوده اند.
تصورات دینی سومریان
کاسه سامرا متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد نگهداری شده در موزه پرگامون برلین. نمادسواستیکا در مرکز آن مشخص است.
باستان شناسان براین باورند که سومریان دارای دین پگانی بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و. . . همه چندخدایی بوده اند. ذکر این نکته لازم است که پگانیسم سومریان با نوع پگانیسم اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب النوع مشترک نیزداشته اند:
تصورات دینی سومریان
کاسه سامرا متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد نگهداری شده در موزه پرگامون برلین. نمادسواستیکا در مرکز آن مشخص است.
باستان شناسان براین باورند که سومریان دارای دین پگانی بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و. . . همه چندخدایی بوده اند. ذکر این نکته لازم است که پگانیسم سومریان با نوع پگانیسم اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب النوع مشترک نیزداشته اند:
۱ - آنو – فرمانروای آسمانها
۲ - بئل – خدای زمین
۳ - اِآ – خدای دره عمیق
خدایان مذکور الهه روح های پاک ونجیب بودند وسومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث، دعفریت و دیو قربانی نموده و نذرونیاز می کردند. به بیان دیگر ایشان به مثابه تعلیمات پسین دین زرتشت به دو نیروی خیر وشر اعتقاد داشتند، آنها به روح و غلبه نهایی خیر بر شر اعتقاد داشته و برای در امان ماندن از شر، قربانی می کردند. بعضی از خدایان دارای همسر بودند و بسیاری از رب النوع ها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.
از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و مانند روحانیان زرتشتی خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی در توده های مردم داشتند.
سومریان معتقد به سرزمینی پاک و مقدس به نام دیلمون ( Dilmun ) بودند که مظهر روشنایی و پاکی و سلامتی بود. باغ مقدس که خدایان در آن زندگی می کردند. آنچه برای زنده ماندن این باغ لازم بود آب تازه بود که اوتو ( Utu ) خدای خورشید باید از زمین به آن باغ مقدس بیاورد.
آنان بزرگِ شهر را “پاتئسی” می نامیدند و اعتقاد داشتند که او به نیابت از خدایان به رتق وفتق امور شهر می پردازد.
ادبیات سومری
از میان همه هنرها، شاید عالی ترین دستاورد سومریان ادبیات بوده باشد. پژوهشگران ادبیات سومری را به هشت مقوله تقسیم کرده اند: اساطیر، داستان های حماسی، سروده ها، مرثیه ها، اسناد تاریخی، رسالات، احکام ( دستورات اخلاقی ) و ضرب المثل ها. نوشته های سومری در سراسر خاور نزدیک باستان ترجمه و نسخه برداری شدند و بر نوشته های عبری و یونانی تاثیر نهادند. از میان اساطیر متعدد سومری، سه اسطوره به داستان های عهد عتیق شباهت دارند. یکی از این اسطوره ها داستان آدمیانی را می گوید که از گل آفریده شده بودند و در سرزمینی پر بار موسوم به دیلمون می زیسته اند که در آن نه بیماری بود و نه مرگ، ولی از آب شیرین هم خبری نبود. انکی فرمان می دهد آب شیرین را از زمین، چونان نهری که از باغ بهشت جاری است بیاورند. بدین سان دیلمون باغی ملکوتی می شود. این اسطوره از زنی می گوید که به انکی گیاهانی پیشکش می کند که نفرین برایش می آورند و سبب درد دنده اش می شوند. آن گاه یک �بانوی دنده� برای درمان آن خلق می شود. دو داستان دیگر طوفان نوح و صبر ایوب هستند.
منابع
Sumerian
Ancient Sumer History
Adams, R. McC. ( ۱۹۸۱ ) . Heartland of Cities. University of Chicago Press
مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. ( جلد ۱ ) - ۱۶۸ - ۱۷۳
کتیبهٔ بیستون بند ۷۰ و همچنین ستون چهارم. =
محل سرزمین اساطیری دیلمون
1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ لغت نامه دهخدا
2. ↑ Prof. Piotr Michalowski University of Michigan Ann Arbor
3. ↑ Prof. Steve Tinney, Middle Eastern Languages, Sumerian specialist
4. ↑ Prof. Larry Tras COGS University of Sussex Brighton BN1 9QH UK
5. ↑ Steven Schaufele, Ph. D. , Asst. Prof. of Linguistics, English Department Soochow University, Waishuanghsi Campus, Taipei 11102, Taiwan
6. ↑ Streck, Michael P. "Sumerisch. " Der Neue Pauly. Herausgegeben von: Hubert Cancik und Helmuth Schneider ( Antike ) , Manfred Landfester ( Rezeptions - und Wissenschaftsgeschichte ) . Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 03 November 2008.
7. ↑ W. Hallo, W. Simpson ( 1971 ) . The Ancient Near East. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich. p. 28.
8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Sumerian Questions and Answers
9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ K. van der Toorn, P. W. van der Horst ( Jan 1990 ) . "Nimrod before and after the Bible". The Harvard Theological Review 83 ( 1 ) : 1–29.
10. ↑ ĝir15 means "native, local", in some contexts also is "noble". Literally, "land of the native ( local, noble ) lords". Stiebing ( 1994 ) has "Land of the Lords of Brightness" ( William Stiebing, Ancient Near Eastern History and Culture ) . Postgate ( 1994 ) takes en as substituting eme "language", translating "land of the Sumerian tongue" ( John Nicholas Postgate ( 1994 ) . Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History. Routledge ( UK ) . . Postgate believes it likely that eme, tongue, became en, lord, through consonantal assimilation ) .
11. ↑ John Hayes, University of California, Berkeley "Sumerian" ۲nd printing June ۱۹۹۹, Languages of the World/Materials ۶۸, LINCOM EUROPA, Paul - Preuss - Str. ۲۵, D - ۸۰۹۹۵ Muenchen, Germany.
12. ↑ language isolate and the oldest written language in existence. First attested about 3100 BC in southern Mesopotamia, it flourished during the 3rd millennium BC. About 2000 BC, Sumerian was replaced as a spoken language by Semitic Akkadian ( Assyro - Babylonian ) but continued in written usage almost to the end of the life of the Akkadian language, around the beginning of the Christian era. Sumerian never extended much beyond its original boundaries in southern Mesopotamia; the small number of its native speakers was entirely out of proportion to the tremendous importance and influence Sumerian exercised on the development of the Mesopotamian and other ancient civilizations in all their stages. Sumerian language - britannica
13. ↑ Ernst Herzfeld, Die vorgeschichtlichen T�pfereien von Samarra, Die Ausgrabungen von Samarra 5, Berlin 1930
14. ↑ Stanley A. Freed, Research Pitfalls as a Result of the Restoration of Museum Specimens, Annals of the New York Academy of Sciences, Volume 376, The Research Potential of Anthropological Museum Collections pages 229–245, December 1981.
15. ↑ akhbare - rooz ( iranian political Bulletin )
16. ↑ کلاریس سویشر. خاور نزدیک باستان. ترجمه عسکر بهرامی. تهران: ققنوس، ۱۳۸۳

شما هنوز برای نامهای کوروش و داریوش معنی درست درمانی پیدا نکردین.

خانه در سومری tuš می شود که با اِو ترکی هیچ اشتراکی ندارد. چه بسا اگر به گفته کاربر بالا سومری ها به خانه، آب هم بگویند به اِو ترکی هیچ گونه اشتراک آوایی ندارد. ( حتی در این واژه دو سه آوایی )
سومریان به سگ، ur و در ترکی به واق واق کردن سگ، havlama می گویند. چنانچه اگر این کاربر هم درست بگوید، این دو واژه نه به یکدیگر همانند هستند و نه مصداق یکسانی دارند. ( همانند سازی به هر شیوه ای کار پانمغولان هست ) .
در سومری به چه ( what ) :a - na ، و همچنینam ) ( داشتن علامت روی a ) :
am[A. AN]: the Sumerian enclitic copula - 'to be', occurs after a noun [e. g. , William king - is]; who, which
what; ( same ) as, like ( in scholarly lists ) . ( این واژگان با آنچه ترکان می گویند اشتراک آوایی ندارند. فاجعه اینجاست که واژه ای دو آوایی یا سه آوایی از سومری می اورد که تنها با یک آوای ترکی برابری می کند، و برابر دانستن واژه دو یا سه آوایی با آن مغلطه محض است. )
برای امتحان کردن ( examine ) در سومری واژگان زیر را بکار می بردند:umuš, uš ) . ( bar. . . aka ) . . . ( igi. . . kar ) ) . من واژه دانو را در زبان سومری جستجو کردم و چیزی پیدا نکردم. با آوردن خاستگاه و شماره برگه داوش ( ادعا ) خود را بیاُستانید. منبع موثق درباره همین واژه.
bar. . . aka: to choose; to examine ( 'to open; to see; to select' 'to do' ) .
igi. . . kar: to look upon; to examine, inspect; to select ( often with - si - ) ( 'eyes' 'to illuminate' ) .
umuš, uš: discernment; intelligence; reflection, consideration; decision ( u6
, 'to be impressed' m�s, 'to
examine, inspect' ) .
اینکه در سومری به شنا کردن چه می گویند، برای من روشن نیست ولی چه همانندی آوایی وجود دارد اینکه واژه دو آوایی با واژه پنج آوایی تنها یک آوای مشترک داشته باشند، نشان از ریشه یکسان آن است؟؟
به سقف در زبان سومری: ur: roof; entrance; mountain pass; beam, rafter ( با علامت بالای u ) و نه آنچه کاربر بالا می گوید ( تا ) . واژه برابر ترکی آن نیز از بام پارسی گرفته شده است ( واژگان پارسی همخانواده با بام: بام، بامداد، بامشاد، پشت بام ) .
در زبان سومری واژه de معناهای بسیار زیادی می دهد، اگر هم علائم آواساز روی e را در زبان سومری در نظر بگیریم، معناهای دیگر را نیز باید افزود: برای نمونه:de: to pour ( often with - ni - ) ; to water; to increase, be full; to shape, form; to instruct; to sink ( علامت روی آوای e ) ، این یک واژه دو آوایی تنها در یک آوا با واژه مورد نظر بیش از سه آواییِ این کاربر برابر است، خود گویای مغلطه است.
سومریان به شن و گرد وخاک چنین می گفتند:
sahar: silt, dust, sand, earth, mud, loam; rubbish; sediment ( علامت زیر h ) ( شن و. . . . )
ukum: dust ( devil ) ( گردو خاک و غبار )
در زبان ترکی به شن kum و به گرد و خاک ( toz ) می گویند: ( مغالطه کاربر بالا: اینهمان و برابر قرار دادن شن با گرد و خاک. افزون بر این در زبان انگلیسی به شن sand می گویند که با واژه sahar سومری در دو آوا همانند هست، پس آیا باید گفت زبان سومری و انگلیسی از یک ریشه هستند؟خیر. )
در سومری به سیاه و تاریک :gig, gig, gi, ge, gi, ge . ( روی آوای نخستین گ در دومین واژه و پنجمین و ششمین واژه علامت هست و در هیچکدام از آنها واژه قیق به چشم نمی خورد ) . با فرض درستی دیدگاه کاربر مغول بالا آیا همانندی با یک آوا سنجه وملاک بر همانندی آن واژه است؟
در سومری به دست su ( با علامت روی s ) می گفتند ( که سومری ها خود به دست چنین می گفتند ) . واژگان دیگری نیز هست که یک نمونه آن
silig: hand
kisib: n. , hand; fist; seal; sealed bulla; receipt ( cf. , kes, 'to snatch; to bind' ) .
v. , to seal. ( اگر مراد ایشان این واژه است، این واژه بیشتر به معنای مهر و موم کردن است و با مشت چسباندن می باشد. و هیچ پیوندی با پا و بخش های دیگر پا ندارد. ) نگاه به استدلال کنید:در سومری به دست کیش گویند در ترکی به بدنه ی پا قیش!!! ( ما هم به پشمهای چهره ریش می گوییم. خخ هنوز ساده ترین اصل استدلال را نمی دانند که باید درباره مصداق یکسانی سخن گفته شود. ( مغالطه ) .
چون حوصله پاسخ به این هرزه گویی ها را ندارم، دربارۀ چند واژه بنابر گفته خود کاربران پانمغول پیش می روم:درباره تاب و داغ بگویم که واژه تاب یا تابیدن یا تاباندن در کنار واژه داغ که در پارسی میان به گونه های
داغ= daq داغ، نشان، علامت، نشانی که به روگای ( = در اثر ) سوختن در پوست پدیدار می شود
داک= dak ( = داغ )
داکِکونَتَن= dakekunatan کوفتن، کوبیدن
بکار می رفته از واژگان پارسی هستند. نخست اگر فرمایش این کاربر درست باشد و در سومری به سوزاندن تاب گفته شود، آنگاه می توان این واژه را با واژه تابیدن از یک بُن گرفت. ( خوب اینکه نزدیکی پارسی را به سومری می رساند تا زبان دیگری. ) مو به سو نزدیکی بیشتری دارد یا به ساچ؟؟در زبان سومری به سدا، سا می گویند و در ترکی سس! خوب پارسی که نزدیکتر شد. ولی ما بمانند این کاربر مغالطه نمی کنیم.
یکی از دوستان در همین تارنما در بخش دیدگاه ها درباره واژه ( ( من ) ) واژگان مشترک سومری و پارسی را نشان داده اند ولی آیا باید گفت این دو زبان از یک ریشه اند؟؟خیر. نیاز به برهان و استدلال های قوی است.
پانمغولان در نظر داشته باشید، با مغلطه کاری و همانندی یک آوا از یک واژه دوآوایی با یک واژه چهار پنج آوایی نمی توان چیزی را اثبات کرد.
برای اینکه دو زبان را از یک ریشه دانست، نیاز هست که نخست به خود شمارگان و عددها نگاه شود ( بویژه 1 تا 10 ) اگر همانندی میان عددها در زبان ها وجود داشت، دلیل بسیار استواری برای یک ریشه بودن دو زبان است همانند زبان های هندواروپایی. ولی در زبان ترکی و سومری همپوشانی و اشتراک عددی وجود ندارد. درباره فرم اعداد نیز باید گفت یا باید عدد 10 سمت چپ باشد یا راست بمانند موصوف و صفت. در زبان چینی نیز اعداد به همان صورتی که کاربر بالا درباره زبان سومری گفت، بکار می رود، پس آیا باید گفت زبان چینی و سومری از یک بُن و ریشه هستند؟؟خیر . و آیا چون در زبان پارسی موصوف و صفت وارونۀ زبانهای اروپایی یا تاتی بکار می رود، نشان از این دارد که از یک ریشه نیستند؟خیر.
در پایان با این برهان ( !! ) های آبدوخیاری ره به جایی نخواهید برد. باور کنید که نیاز به زمان فراوانی است تا دیگر مغالطه ها این کاربران را در اینجا نشان دهم. یا کاربر نخستین به نام علی اصغر که قشقائی را به زبان سومری پیوند داده و واژگانی که ردیف کرده، بیشترشان اصلا به این شکلی که گفته نیستند و دلبخواهی در آوای واژگان سومری دست برده است. برای پژوهش خودتان می توانید منبع زیر را بخوانید:
Sumerian Lexicon Version 3. 0 by John A. Halloran.
این سخن دکارت است که می گوید هیچگاه از حکم به فرض نرسید بلکه باید از فرض به حکم رسید حتی اگر این حکم به زیانتان باشد. چرا که در مورد نخست، فرض ها را آنجور که دوست داریم می چینیم و این یک مغالطه یا پاراگویی خواهد بود. بمانند شما کاربران پانمغول که نخست حکم می دهید سومری مغولی است، سپس بدنبال فرض های پوچ و بی درونمایه می گردید.