سنس و مرجع

در فلسفه زبان، تفاوت بین سنس و مرجع یا سنس و مدلول و یا معنا و مدلول ( به انگلیسی: sense and reference، به آلمانی: sinn und bedeutung ) ابتکاری از فیلسوف و ریاضیدان آلمانی، گوتلوب فرگه در سال ۱۸۹۲ ( در مقاله اش "دربارهٔ معنا و مرجع"؛ به آلمانی: "Über Sinn und Bedeutung" ) ، بود که باور وی را مبنی بر اینکه یک ترمِ تکین ( singular term ) می تواند به دو روش معنی ( meaning ) داشته باشد، بازتاب می داد.
مرجع ِ ( یه آلمانی: Bedeutung ) یک اسم خاص ( proper name ) ، شیء ایست که به آن اشاره کرده یا آن را برمی گزیند ( به آلمانی: bedeuten ) ، سنسِ ( به آلمانی: Sinn ) آن، آن چیزیست که نام، تبیین می کند. مرجع یک جمله، ارزش صدق آن است است و سنس آن، اندیشه ایست که آن جمله تبیین می کند. [ ۱] فرگه، تمایز سنس و مرجع را به روشهای گوناگونی توجیه می کند:
• سنس، چیزیست که یک نام آن را دارد، چه آن نام مرجع داشته باشد چه خیر. برای نمونه، نام «اودیسه» روشن است و لذا دارای سنس است، گرچه هیچ شیء متمایزی ( مرجع آن ) وجود ندارد که با آن نام مطابقت کند.
• سنسِ نامهای گوناگون، متفاوت است، حتی اگر مرجع یکسانی داشته باشند. فرگه باور داشت که اگر یک گزارهٔ تساوی ( identity ) مانند «هسپروس همان سیارهٔ فسفروس است» اطلاع رسان ( informative ) باشد، نامهای خاصِ طرفین تساوی باید سنس یا معنای متفاوتی داشته باشند. اما روشن است که اگر آن جمله درست باشد، نامها باید مرجع یکسانی داشته باشند. [ ۲] سنس، یک «طرز ارائه» ( mode of presentation ) است که به عنوان تنها یک جنبه از مرجع، خدمت می کند. [ ۳]
بخش زیادی از فلسفه تحلیلی قابل ردیابی به فلسفه زبان فرگه است. [ ۴] دیدگاه فرگه درباب منطق ( یعنی این ایده که بخشهایی از زبان به خودی خود کامل اند، و مشابه آرگومان های یک تابع ریاضیاتی عمل می کنند ) منجر به نظرات او دربارهٔ آنچه که ما امروزه نظریه مرجع می نامیم شد.