معزالدین سلطان اویس بن حسن بن حسین بن آغبوغا بن ایلکا بن جلایر ( زادهٔ ۱۳۳۸ میلادی / ۷۳۹ هجری – درگذشتهٔ ۱۳۷۴ میلادی / ۷۷۶ هجری ) شاعر، موسیقی دان، نقاش و دومین پادشاه از دودمان جلایریان ( ایلکانیان ) است. [ ۱] [ ۲] [ ۳] او مشهورترین پادشاه جلایری و فرزند شیخ حسن بزرگ و دلشاد خاتون بود و قبرش در شادباد مشایخ در شش کیلومتری مرکز شهر تبریز قرار دارد. [ ۴]
سلطان اویس در آبادانی تبریز و بغداد بسیار کوشید و بازارها، مساجد و ساختمان های فراوانی در این شهرها بنا کرد که از جملهٔ آن ها می توان به کاخ بزرگ و شاهانهٔ دولتخانهٔ تبریز اشاره کرد که ۲۰ هزار اتاق داشته و امروزه به کلی ویران شده است. در زمان سلطنت او، قلمرو دولت ایلکانی به وسیع ترین حد خود رسید و در شهرهای تبریز، اردبیل، خوی، نخجوان، شروان، شیراز، کاشان، بغداد و واسط به نام او و دولتش سکه ضرب می شد و حتی والی مکه هم به نام او خطبه خواند. [ ۴]
سلطان اویس نخست در سال ۱۳۵۶ میلادی ( ۷۵۷ هجری ) در شهر بغداد، پایتخت نخست دولت ایلکانی، به تخت پادشاهی نشست. پیش از او پدرش شیخ تاج الدین حسن بزرگ جلایر در سال ۱۳۴۰ میلادی ( ۷۴۰ هجری ) در بغداد تاجگذاری کرده و دودمان آل جلایر ( ایلکانی ) را تأسیس نموده بود. ایلکا بن جلایر یکی از فرماندهان مغول بود که نوادگان او با تأسیس دودمان ایلکانی ( جلایری ) به مدت ۷۳ سال در عراق عرب، عراق عجم، آذربایجان، اران، شروان و ارمنستان حکومت کردند. [ ۲]
سلطان اویس ۲ سال بعد از تاجگذاری در بغداد و در سال ۱۳۵۸ میلادی، شهر تبریز را فتح کرد، آن را مقر حکومت خود قرار داد، در ربع رشیدی ساکن شد و به مدت ۱۶ سال ( تا سال ۱۳۷۴ ) در این شهر فرمانروایی نمود. البته با حساب ۲ سال پادشاهی در بغداد، مجموع دوران سلطنت او ۱۸ سال بوده است. [ ۴] [ ۲]
نادر میزرای قاجار دربارهٔ شیوع بیماری وبا در پایتخت در سال ۱۳۷۰ میلادی ( ۷۷۱ هجری ) و در دوران حکومت سلطان اویس می نویسد:[ ۲]
با این همه کشتار مرض، در شهر تبریز پیدا نبود که کسی مرده، از بسیاری جمعیت و مردم.
سلطان اویس که به شعر و شاعری علاقهٔ بسیار داشت، خود را شاگرد سلمان ساوجی می دانست و سلمان نیز اشعار بسیاری در مدح او، پدرش حسن بزرگ و همسرش دلشاد خاتون سروده است. [ ۴] [ ۱] سلطان اویس نقاشی هم می کرد و بهترین نقاشان آن دوره از جمله عبدالحی و شمس الدین ( شاگرد احمد موسی ) از درباریان او بودند. عبدالقادر مراغه ای موسیقی دان مشهور آن دوره که از نزدیکان سلطان اویس و فرزندانش بود، باعث بالارفتن سطح موسیقی در دورهٔ ایلکانی گشت. نامه های سلطان اویس به سلاطین دیگر معمولاً به نظم بوده و او خط خوبی هم داشته است. [ ۴] محمدعلی تربیت دربارهٔ هنرهای او می نویسد:[ ۲]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفسلطان اویس در آبادانی تبریز و بغداد بسیار کوشید و بازارها، مساجد و ساختمان های فراوانی در این شهرها بنا کرد که از جملهٔ آن ها می توان به کاخ بزرگ و شاهانهٔ دولتخانهٔ تبریز اشاره کرد که ۲۰ هزار اتاق داشته و امروزه به کلی ویران شده است. در زمان سلطنت او، قلمرو دولت ایلکانی به وسیع ترین حد خود رسید و در شهرهای تبریز، اردبیل، خوی، نخجوان، شروان، شیراز، کاشان، بغداد و واسط به نام او و دولتش سکه ضرب می شد و حتی والی مکه هم به نام او خطبه خواند. [ ۴]
سلطان اویس نخست در سال ۱۳۵۶ میلادی ( ۷۵۷ هجری ) در شهر بغداد، پایتخت نخست دولت ایلکانی، به تخت پادشاهی نشست. پیش از او پدرش شیخ تاج الدین حسن بزرگ جلایر در سال ۱۳۴۰ میلادی ( ۷۴۰ هجری ) در بغداد تاجگذاری کرده و دودمان آل جلایر ( ایلکانی ) را تأسیس نموده بود. ایلکا بن جلایر یکی از فرماندهان مغول بود که نوادگان او با تأسیس دودمان ایلکانی ( جلایری ) به مدت ۷۳ سال در عراق عرب، عراق عجم، آذربایجان، اران، شروان و ارمنستان حکومت کردند. [ ۲]
سلطان اویس ۲ سال بعد از تاجگذاری در بغداد و در سال ۱۳۵۸ میلادی، شهر تبریز را فتح کرد، آن را مقر حکومت خود قرار داد، در ربع رشیدی ساکن شد و به مدت ۱۶ سال ( تا سال ۱۳۷۴ ) در این شهر فرمانروایی نمود. البته با حساب ۲ سال پادشاهی در بغداد، مجموع دوران سلطنت او ۱۸ سال بوده است. [ ۴] [ ۲]
نادر میزرای قاجار دربارهٔ شیوع بیماری وبا در پایتخت در سال ۱۳۷۰ میلادی ( ۷۷۱ هجری ) و در دوران حکومت سلطان اویس می نویسد:[ ۲]
با این همه کشتار مرض، در شهر تبریز پیدا نبود که کسی مرده، از بسیاری جمعیت و مردم.
سلطان اویس که به شعر و شاعری علاقهٔ بسیار داشت، خود را شاگرد سلمان ساوجی می دانست و سلمان نیز اشعار بسیاری در مدح او، پدرش حسن بزرگ و همسرش دلشاد خاتون سروده است. [ ۴] [ ۱] سلطان اویس نقاشی هم می کرد و بهترین نقاشان آن دوره از جمله عبدالحی و شمس الدین ( شاگرد احمد موسی ) از درباریان او بودند. عبدالقادر مراغه ای موسیقی دان مشهور آن دوره که از نزدیکان سلطان اویس و فرزندانش بود، باعث بالارفتن سطح موسیقی در دورهٔ ایلکانی گشت. نامه های سلطان اویس به سلاطین دیگر معمولاً به نظم بوده و او خط خوبی هم داشته است. [ ۴] محمدعلی تربیت دربارهٔ هنرهای او می نویسد:[ ۲]
wiki: سلطان اویس جلایر