سِری لانْکا (Sri Lanka)
نمایی از شهر کولومبو
نمایی از شهر کولومبو
نمایی از شهر کولومبو
(نام سابق: سیلان) موقعیت. جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سری لانکا کشور ـ جزیره ایدر جنوب آسیا است. این کشور با
مساحت ۶۵,۶۱۰ کیلومتر مربع در اقیانوس هند و در دورابهای جنوب شرقی شبه جزیرۀ هند قرار دارد و بندر کولومبوپایتخت آن است.سیمای طبیعی. جزیرۀ سری لانکا، که قبلاً سیلاننامیده می شد و اعراب آن سرندیبمی خوانند، شکلی مانند گلابی دارد که رأس آن در شمال و قاعدۀ آن در جنوب است. انتهای شمالی آن، با نام شبه جزیرۀ جَفنهبه وسیلۀ تنگۀ پالکاز سرزمین هند جدا می شود و پل آدم، که از جزایر کنار هم تشکیل شده و تنگۀ مزبور را از خلیج مانارجدا می کند، این سرزمین را به شبه جزیرۀ هند پیوند می دهد. درازای این جزیره از شمال به جنوب ۴۴۰ کیلومتر و حداکثر پهنای آن از شرق به غرب ۲۲۰ کیلومتر است. علاوه بر جزیرۀ مانار(نخستین جزیرۀ
پل آدم از سوی سری لانکا) جزایر دِلفت، و کاچّا تیوونیز بخشی از این کشور محسوب می شوند. سرزمین سری لانکا از نظر جغرافیایی به سه بخش جداگانه به شرح زیر تقسیم می شود: الف ـ ارتفاعات مرکزی که از کوه ها و دره هایی چند تشکیل شده و کوه پیدوروتالاگالابا ارتفاع ۲,۵۲۴ متر بلندترین نقطۀ سری لانکا به حساب می آید. ب ـ جلگه های پست که در پیرامون ارتفاعات مرکزی جا دارند و ارتفاع آن ها بین ۹۰ متر در کوهپایه ها تا صفر در ساحل دریا متغیر است و جلگۀ شمالی پهناورترین آن ها محسوب می شود. پ ـ نوار ساحلی که غالباً از صخره ها و پرتگاه های مرتفعی با بلندی ۳۰ متر تشکیل شده و مرداب ها، تالاب ها، و شنزارهای چندی در آن دیده می شود. رودخانه های سری لانکا، که همگی از ارتفاعات مرکزی سرچشمه می گیرند و به صورت خطوط شعاعی به اطراف روان می شوند، کوتاه و متلاطم اند و در آبکندهایی که در جلگه ها پدید آورده اند جریان دارند. بسیاری از آن ها ضمن عبور از صخره های کوهستانی، آبشارهای زیبا و باشکوهی را به وجود می آورند و در انتهای مسیر خود رودپیچ هایی را ایجاد می کنند و با دلتاهای کوچک و بزرگ به دریا می پیوندند. طویل ترین رود سری لانکا مَهاوِلینام دارد که درازای آن به ۳۳۰ کیلومتر می رسد. این رودخانه از ارتفاعات مرکزی سرچشمه می گیرد، به سوی شمال شرقی روان می شود و از طریق خلیج ترینکومالیبه خلیج بنگال می ریزد. دومین رود مهم سری لانکا آراوی آروبا درازای ۲۲۰ کیلومتر، است که به سوی
شمال غربی جریان دارد و به خلیج مانار می ریزد. علاوه بر رودهای مزبور، دِدوروو ماهانیز از دیگر رودهای این کشور به شمار می آیند. سری لانکا دریاچۀ طبیعی ندارد و سدهای چندی که بر رودخانۀ مَهاوِلی و رودخانه های دیگر بسته شده، دریاچه های مصنوعی متعددی پدید آورده اند. افزون بر آن آب انبارهایی برای ذخیرۀ آب باران به ویژه در جلگۀ شمالی ساخته شده که قدمت بعضی از آن ها بیش از ۲۰۰۰ سال است. کشور سری لانکا به نُه
استان تقسیم می شود و شهرهای مهم آن عبارت اند از کولومبو، کوتِه، موراتووا، جَفنه، کَندی، گال، ترینکومالی، راتناپورا، و باتیکالوآ. اقلیم سری لانکا در سراسر سال بسیار گرم و مرطوب است و ارتفاعات مرکزی تا حدی موجب اعتدال و تحمل پذیری آن می شود. باد تابستانه (مونسون) که از اردیبهشت تا مهر از سوی جنوب
غربی می وزد، بارندگی فراوانی را به همراه می آورد و در پاییز، هنگامی که جهت این باد از جنوب غربی به شمال شرقی تغییر می یابد، رطوبت خلیج بنگال به صورت باران به نواحی شمال شرقی و شرق فرو می ریزد. میانگین دمای شهر کولومبو در دی ماه۲۶.۶ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه۲۷.۶ درجۀ سانتی گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۲,۴۲۴ میلی متر است. مرطوب ترین بخش این کشور از جنگل های بارانی پوشیده شده و جنگل های نواحی خشک تر از درختان ارزشمند آبنوس و ساتن تشکیل شده است. فیل، پلنگ، ببر، خرس، شغال، گراز، و میمون و انواع پرندگان زیبا و آبزیانی چون لاک پشت و قورباغه و نیز مارهایی مانند کبرا، افعی، و اژدر حیات وحش آن را تشکیل می دهند.
اقتصاد. عمده ترین اقلام صادراتی سری لانکا، چای، رزین، نارگیل، و برنج است و افزون بر آن میوه و سبزیجات و ادویه علاوه بر تأمین نیازهای داخلی به خارج نیز صادر می شوند. صنعت شیلات این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است و درختان جنگلی بیشتر برای تأمین سوخت و مصارف صنعتی قطع می شوند. مهم ترین منبع زیرزمینی سری لانکا
گرافیت است که عمدتاً به خارج صادر می شود و سنگ آهن و خاک چینی و سنگ های گران قیمت از دیگر کانی های این کشورند. تولید سیمان و مصالح ساختمانی، منسوجات، چرم، و کاغذ نیز بخشی از فعالیت های صنعتی این کشور را تشکیل می دهند. گردشگری که از منابع عمدۀ عایدی کشور سری لانکا است، به سبب جنگ ها و کشمکش های داخلی و به ویژه تسونامی ۲۰۰۵ آسیب بسیار دیده و شمار گردشگران آن به نحو محسوسی کاهش یافته است. میزان تولید الکتریسته در این کشور به حدود ۶ میلیارد کیلووات ساعت می رسد و مصرف سرانۀ آن ۲۴۵ کیلووات ساعت است. ۹۵درصد از نیروی الکتریسیتۀ سری لانکا به شیوۀ برقابی تأمین، و سوخت نیروگاه های حرارتی از خارج وارد می شود. مساحت زمین های زیر کشت آن به حدود ۱ میلیون هکتار بالغ می شود و۴۷.۵ درصد از نیروی کار کشور مذکور به کشاورزی مشغولند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر سری لانکا جمهوری سوسیالیستی چندحزبی با یک مجلس قانون گذاری است.
رئیس جمهور را مردم برای یک دورۀ هفت ساله برمی گزینند و رهبر حزبِ حائز اکثریت نیز سمت اجرایی نخست وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد. نمایندگان مجلس ملی سری لانکا ۲۲۵ نفرند که آنان را نیز مردم برای یک دورۀ شش ساله انتخاب می کنند.
مردم و تاریخ. جمعیت سری لانکا حدود ۲۰,۶۵۳,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به۳۱۴.۸ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۱.۲ درصد است و سینهالی ها ۷۴ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دهند. ۶۹ درصد از مردم این کشور بودایی اند و ۸۵ درصد از آنان در روستاها به سر می برند و زبان رسمی آنان سینهالی و تامیلی است. وِداها بومیان اصلی سری لانکا بودند و در قرن ۵ پ م به وسیلۀ
آریایی هایی که به این سرزمین هجوم آوردند، ازمیان رفتند و سینهالی های آریایی نژاد جانشین آنان شدند. آیین بودا در قرن ۳ م در این سرزمین گسترش یافت و دولت سینهالی، که بر سراسر جزیره تسلط داشت، تا قرن ۱۰ م دوام آورد؛ سپس مغلوب تامیلی های جنوب هند شد و در نواحی جنوب غربی جزیره پناه گرفت. تامیلی ها در قرن ۱۴ م به اوج اقتدار رسیدند و گروهی از هندوهای هندوستان را به این جزیره فراخواندند. پرتغالی ها در ۱۵۰۵ م به سری لانکا وارد شدند و به جز نواحی کَندی، که در اختیار سینهالی ها باقی مانده بود، بر سراسر جزیرۀ مزبور استیلا یافتند. سری لانکا تا ۱۶۵۸ بین پرتغالی ها و هلندی ها دست به دست شد و انگلیسی ها که در ۱۷۹۶ پا در میدان رقابت گذارده بودند در ۱۸۱۵ سراسر جزیره را با نام سیلان به مستعمرات خود ضمیمه کردند. جنبش های ملی گرایانه و استقلال طلبانۀ مردم سری لانکا، که رفته رفته شدت یافته بود، سرانجام در ۴ فوریۀ ۱۹۴۸ به نتیجه رسید و سرزمین مزبور به استقلال کامل دست یافت و با نام سری لانکا به عضویت جامعۀ ملل مشترک المنافع بریتانیا پیوست. ازجمله مسائلی که دولت سری لانکا از زمان کسب استقلال تاکنون با آن دست به گریبان بوده است، مسئلۀ تامیلی های مقیم سری لانکا است که از هند به این سرزمین مهاجرت کرده اند و با این که فقط حدود ۱۸ درصد از جمعیت کشور مذکور را تشکیل می دهند، خواهان حقوق اجتماعی بیشتر و حتی استقلال هستند.
