سرریز یا اسپیل وی ( به انگلیسی: Spillway ) سازه ایست که برای عبور آب های اضافی و سیلاب ها از بالادست سد یا سراب به پایین دست سد یا پایاب ساخته و مورد استفاده قرار می گیرد.
سرریزهایی که مجهز به دریچه هستند را سرریز کنترل دار و آن هایی که فاقد دریچه هستند را سرریز بدون کنترل گویند. [ ۱]
انوع سرریزها معمولاً با عناوین: ریزشی، اوجی، جانبی، شوت، مجرایی، تونلی، نیلوفری، سقوطی با بار شکن، آبرو، سیفونی و زیگزاگی
در این سرریز، آب به صورت آزاد از روی تاج سد عبور می کند. از این نوع سرریز در سدهای وزنی، قوسی و پایه دار استفاده می شود ولی نباید تراز آب مخزن با پایاب از شش متر تجاوز کند.
• سد کوروش کبیر در بوکان
• سد قشلاق ( وحدت ) در سنندج
• سد شهید یعقوبی در تربت حیدریه
سرریز اوجی یا لبه آبریز معمولی ترین و شاید در عین حال ارزان ترین سرریز است که مقدار زیادی آب را از روی خود عبور می دهد. در این نوع سرریز پس از پرشدن سد، آب از بالای آن سرریز می شود. این نوع سرریز می تواند جزئی از بدنه سد وزنی، قوسی یا پایه دار باشد. از این نوع سرریز در سدهای انحرافی به منظور بالا بردن سطح آب و انحراف آن به مزرعه استفاده می شود.
• سد جیرفت
سرریز پلکانی سازه ای هیدرولیکی است که از حدود ۳۵۰۰ سال پیش مورد استفاده قرار گرفته اند. سرریز پلکانی متشکل از پله هایی است که ازنزدیکی تاج سرریز شروع شده و تا پاشنه پایین دست ادامه دارد. این نوع سرریزها به دلیل تأثیر قابل ملاحظه بر میزان استهلاک انرژی جریان مورد توجه می باشد. این امر باعث کاهش هزینه های اجرایی این نوع سرریز می شود.
سرریز جانبی عبارتست از یک سرریز با جریان آزاد که در دیواره کانال تعبیه شده است و اجازه می دهد در مواردی که ارتفاع آب بالاتر از تاج سرریز قرار دارد، مقداری از آب از روی آن خارج شود. این نوع سرریز برای محافظت از خاکریزها در زمان وقوع سیل کاربرد دارد. این نوع سرریز پر هزینه می باشد.
در سرریزهای شوت جریان آب مخزن اصلی از طریق یک کانال باز که در طول تکیه گاه سد یا قسمت فرورفته بین دو قله قرار می گیرد، به رودخانه می رسد. این تعریف را می توان بدون توجه به تأسیسات کنترلی که برای تنظیم جریان مورد استفاده قرار گرفته است، به کار برد؛ بنابراین، سازه کنترلی سرریز شوت می تواند به صورت تاج آزاد، روزنه دریچه دار، تاج جانبی یا انواع دیگر باشد. تنها شرط لازم این است که کانال تخلیه آن ها به صورت شوت باشد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفسرریزهایی که مجهز به دریچه هستند را سرریز کنترل دار و آن هایی که فاقد دریچه هستند را سرریز بدون کنترل گویند. [ ۱]
انوع سرریزها معمولاً با عناوین: ریزشی، اوجی، جانبی، شوت، مجرایی، تونلی، نیلوفری، سقوطی با بار شکن، آبرو، سیفونی و زیگزاگی
در این سرریز، آب به صورت آزاد از روی تاج سد عبور می کند. از این نوع سرریز در سدهای وزنی، قوسی و پایه دار استفاده می شود ولی نباید تراز آب مخزن با پایاب از شش متر تجاوز کند.
• سد کوروش کبیر در بوکان
• سد قشلاق ( وحدت ) در سنندج
• سد شهید یعقوبی در تربت حیدریه
سرریز اوجی یا لبه آبریز معمولی ترین و شاید در عین حال ارزان ترین سرریز است که مقدار زیادی آب را از روی خود عبور می دهد. در این نوع سرریز پس از پرشدن سد، آب از بالای آن سرریز می شود. این نوع سرریز می تواند جزئی از بدنه سد وزنی، قوسی یا پایه دار باشد. از این نوع سرریز در سدهای انحرافی به منظور بالا بردن سطح آب و انحراف آن به مزرعه استفاده می شود.
• سد جیرفت
سرریز پلکانی سازه ای هیدرولیکی است که از حدود ۳۵۰۰ سال پیش مورد استفاده قرار گرفته اند. سرریز پلکانی متشکل از پله هایی است که ازنزدیکی تاج سرریز شروع شده و تا پاشنه پایین دست ادامه دارد. این نوع سرریزها به دلیل تأثیر قابل ملاحظه بر میزان استهلاک انرژی جریان مورد توجه می باشد. این امر باعث کاهش هزینه های اجرایی این نوع سرریز می شود.
سرریز جانبی عبارتست از یک سرریز با جریان آزاد که در دیواره کانال تعبیه شده است و اجازه می دهد در مواردی که ارتفاع آب بالاتر از تاج سرریز قرار دارد، مقداری از آب از روی آن خارج شود. این نوع سرریز برای محافظت از خاکریزها در زمان وقوع سیل کاربرد دارد. این نوع سرریز پر هزینه می باشد.
در سرریزهای شوت جریان آب مخزن اصلی از طریق یک کانال باز که در طول تکیه گاه سد یا قسمت فرورفته بین دو قله قرار می گیرد، به رودخانه می رسد. این تعریف را می توان بدون توجه به تأسیسات کنترلی که برای تنظیم جریان مورد استفاده قرار گرفته است، به کار برد؛ بنابراین، سازه کنترلی سرریز شوت می تواند به صورت تاج آزاد، روزنه دریچه دار، تاج جانبی یا انواع دیگر باشد. تنها شرط لازم این است که کانال تخلیه آن ها به صورت شوت باشد.
wiki: سرریز سد