سختی موس

سختی یکی از ویژگی های مهم مواد است، چرا که با اندازه گیری آن می توان بسیاری از خواص دیگر ماده را تخمین زد. به همین دلیل، تاکنون روش های گوناگونی برای گزارش مقدار عددی سختی ابداع شده است. روش سختی سنجی موس که بیشتر در زمینه سرامیک و زمین شناسی کاربرد دارد، یکی از این روش ها است. قابلیت های این روش در کنار سادگی آن، باعث شده که از آن در سختی سنجی طیف گسترده ای از مواد استفاده شود.
سختی، مقاومت یک ماده در برابر تغییر شکل پلاستیک در سطح آن است. تا به حال روش های متنوعی برای اندازه گیری سختی مواد ابداع شده است. به عنوان مثال برخی از این روش ها بر مبنای سایش و ایجاد خراش و برخی دیگر بر مبنای میزان فرورفتگی جسمی خارجی، سختی ماده را اندازه گیری می کنند. آزمایش سختی سنجی موس یکی از مهم ترین آزمایش ها برای تعیین سختی کانی ها و مواد معدنی است. به منظور سنجش سختی کانی ها ده کانی به عنوان مبنای سختی انتخاب شده است که از لحاظ سخت بودن هر کدام یک درجهٔ کامل فرق دارند. زیرا بعضی کانی ها از هم دیگر نیم درجه یا به صورت کسری تفاوت دارند؛ و با خراشیدن یکی بر روی یکی دیگر از این ده کانی می توان سختی سایر کانی ها را با آن ها مقایسه کرد. این مقیاس توسط کانی شناس آلمانی فردریک موس ابداع شد. در این مقیاس، نرم ترین کانی تالک یا پودر بچه با درجه سختی ۱ و سخت ترین کانی الماس با درجه سختی ۱۰ می باشد. کانی ها در طبیعت به سه شکل ساخته شده اند: آذرین، رسوبی و دگرگونی. در جدول زیر سختی مطلق ( به انگلیسی: Turner - Sclerometer ) چند کانی بعنوان نمونه آورده شده است:
در سال 1812 میلادی شخصی به نام فردریش موهس که کانی شناسی آلمانی بود مقیاسی را برای تعیین سختی کانی ها و مقایسه و رتبه بندی آن ها معرفی کرد. این روش که با هدف رسیدن به ارزیابی نسبی سختی مواد معدنی معرفی شده بود نیازی به تجهیزات تخصصی نداشت. چرا که در مرحله اول سختی مواد بر اساس مشاهدات ذهنی ارزیابی می شد. مثل پاسخ به این سوال که آیا یک کانی می تواند کانی دیگری را خراش دهد یا خیر. به همین دلیل این روش فاقد دقت لازم بوده و مقایسه دقیق سختی در کانی های مختلف را دشوار می کند.
بنا به تعریف گفته شده روش کار مقیاس موس بر اساس توانایی یک ماده معدنی در خراشیدن ماده ای دیگر است. روش او به این صورت بود که 10 کانی را انتخاب کرده و آن ها را از نرم ترین تا سخت ترین کانی مرتب کرد. بر اساس مقیاس موهس تالک، سنگ گچ، کلسیت، فلوریت، آپاتیت، فلدسپات ارتوکلاز، کوارتز، توپاز، کوروندوم، الماس به ترتیب نرم ترین تا سخت ترین مواد معدنی می باشند. این مقیاس به دلیل سادگی و کاربردی بودن در بین کانی شناسان و زمین شناسان محبوب شد. کم کم و با گذر زمان این مقیاس به رسمیت شناخته شده و کاربردهایی فراتر از کانی شناسی پیدا کرد. به عنوان مثال صنایعی مثل گوهرشناسی، باستان شناسی، علم مواد و مهندسی برای مقایسه سختی مواد از این روش استفاده می کنند.