زین العابدین اصفهانی

زین العابدین بن محمدتقی اصفهانی ( ۱۱۸۷–۱۳۰۰ه‍. ق/۱۷۷۳–۱۸۸۲م ) معروف به اشرف الکتاب از استادان مسلم خط نسخ در سده سیزدهم هجری و از خوشنویسان در بار ناصرالدین شاه قاجار بود. [ ۱] [ ۲] [ ۳] وی در سال ۱۱۸۷ هجری قمری در اصفهان دیده به جهان گشود و فرزند محمد تقی اصفهانی است.
آقا زین العابدین اصفهانی لقب اشرف الکتاب را از ناصرالدین شاه دریافت کرد و همچنین برخی از آثارش را سلطانی رقم یا امضاء می کرده است. [ ۴] همچنین او از سوی استادان و خطاطان زمان خود به لقب «سلطان الخطاطین» گرفته بود. [ ۵]
استادان او آقا محمود خوشنویس اصفهانی و آقا عبدالغفار اصفهانی بوده اند و از روی آثار میرزا احمد نیریزی هم بسیار مشق کرده است. [ ۴]
از شاگردان وی نیز می توان از شرف المعالی سید محمد اصفهانی مشهور به بقا، میرزا محمد علی خوشنویس ( جد خاندان قدسی ) ، میرزا علی رضا معروف به آقا جان پرتو، زین العابدین محلاتی و میرزا محمد علی سلطان الکتاب اصفهانی نام برد. [ ۴] همچنین زین العابدین محلاتی، میرزا محمد علی تنباکو فروش، میرزا محمد علی مطلق و سید علی اکبر اردستانی را از جمله شاگردان او نام برده اند. [ ۶]
هم عصران نسخ نویس وی نیز میرزا غلام علی اصفهانی خوشنویس پرتوان عهد قاجاریه و آقا هاشم و محمد حسن نسخ نویس بوده اند. [ ۴]
اشرف الکتاب عمری طولانی داشته و تذکره نویسان سن وی را بیش از صد سال و حداقل ۱۰۲ سال ذکر کرده اند که ظاهراً تا سنین بالا هم به کتابت و مشق اشتغال داشته است. او بنا به نقلی در سال ۱۲۹۶ یا قولی دیگر ۱۳۰۰ قمری درگذشته است.
قرآنی از وی که به تاریخ ۱۲۷۸ و در کهولت سن و ضعف جسمانی، به گواه خود در رقم انتهای آن، باقی مانده از کثرت هم و لطافت طبعش خبر می دهد. البته قرآنی نیز در نهایت زیبایی از وی بجا مانده که تاریخ اتمام آن سال ۱۲۴۸ قمری، و مشهور به مصحف زرین است که احتمالاً در موزه ملک نگهداری می شود. [ ۴]
مدفن او در اصفهان است[ ۷]
قابل ذکر است که در نسخ نویسان مشهور ایرانی، کاتبان و خوشنویسان دیگری نیز به نام زین العابدین بوده اند مانند زین العابدین محلاتی، زین العابدین قزوینی معروف به معجزنگار، زین العابدین شریفی قزوینی معروف به صدرالکتّاب و ملک الخطاطین، زین العابدین خوانساری، زین العابدین حسینی، زین العابدین یزدی، زین العابدین گرگانی یا جرجانی.