زندگی نامه

[ویکی فقه] زندگی نامه اثری است که بر پایه ی واقعیت و به یاری اسناد و مدارک، خاطرات و شواهد در دسترس، به شرح حال و بازآفرینی سیمای برجستگان و فرهیختگان می پردازد.
زندگی نامه اثری است که بر پایه ی واقعیت و به یاری اسناد و مدارک، خاطرات و شواهد در دسترس، به شرح حال و بازآفرینی سیمای برجستگان و فرهیختگان می پردازد. زندگی نامه را «ترجمه ی حال»، «کارنامه» نیز گویند و «صاحب ترجمه» کسی است که ترجمان حال او را می نویسند. زندگی نامه هر قدر که مفصل یا مختصر باشد، باید سهم خود را از نظر پژوهش علمی و مقایسه ی حوادث و گفتار و ارزیابی آنها ادا کند تا از هرگونه تمایلات و تعصبات شخصی احتمالی نسبت به صاحب ترجمه عاری باشد. وقتی سرگذشت شخصیت های مختلف را می نویسیم باید با بی طرفی کامل، جانب احتیاط و انصاف را نگه داریم.
تفاوت زندگی نامه با حسب حال
تفاوت زندگی نامه با حسب حال در این است که حسب حال شرح زندگانی شخص به قلم خود اوست حال آن که زندگی نامه شرح زندگانی شخص به قلم دیگران است.
انواع کتاب های زندگی نامه ای
...

زندگی نامه یا سرگذشت نامه یا تذکره یا بیوگرافی ( به انگلیسی: Biography ) سبکی در ادبیات و دیگر رسانه ها از جمله فیلم های مستند است که مربوط می شود به شرح و توصیف رخدادها و روند زندگی یک یا چند نفر. بیشتر زندگی نامه ها بر پایه یادداشت های شخصی افراد ترتیب داده می شوند و داستان هایی واقعی هستند و نه تخیلی. یک زندگی نامه به فهرست کردن اطلاعات در مورد یک شخص مانند زادگاه و زادروز و تاریخ رخدادها محدود نمی شود و به توضیح و گاه تحلیل رویدادها می پردازد.
به زندگی نامه ای که توسط خود شخص مورد نظر نوشته شود خودزندگی نامه یا زندگی نامه خودنوشت یا حسب حال یا اتوبیوگرافی گفته می شود.
از کهن ترین نمونه های زندگی نامه می توان به کتاب های تاریخ نگاران یونان دربارهٔ شرح زندگی شاهنشاهان ایران اشاره کرد از جمله کوروش نامه نوشته گزنفون.
نخستین کتاب زندگی نامه در زبان فارسی نو کتاب لباب الالباب محمد عوفی است. [ نیازمند منبع] در ادبیات فارسی کتاب های تألیف شده در سبک زندگی نامه را تذکره می گفتند.
در ابتدا، زندگی نامه ها به عنوان یک بخش از تاریخ با تمرکز بر یک فرد خاص، با اهمیت تاریخی در نظر گرفته شد. انواع مستقل زندگی نامه نویسی با تمایز از تاریخ عمومی از قرن ۱۸ ام شروع شده و فرم های معاصر آن به قرن بیستم می رسد.
یکی از اولین زندگی نامه نویسان پلوتارک بود و «زندگی موازی» او در حدود سال ۸۰ بعد از میلاد مسیح، چهره های برجسته جهان کلاسیک را پوشش می دهد. در سال ۴۴ قبل از میلاد مسیح کورنلیوس نپوس زندگی نامه ای را به نام «زندگی فرمانروایان» منتشر کرد. اما شاید «زندگی امپراتوران روم» اثر «سوتونیوس» اولین زندگی نامه ای باشد که حاوی داستان های اساطیری نیست. در اوایل قرون وسطی ( ۴۰۰ تا ۱۴۵۰ بعد از میلاد ) کاهش آگاهی از فرهنگ کلاسیک اروپا وجود دارد. در طول این دوره، تنها مخازن دانش و سوابق اولیه تاریخی اروپا در اختیار افراد کلیسای کاتولیک روم بود. هرمیتس، مونکس و پریتس در این دوره تاریخی زندگی نامه ها را می نوشتند. موضوعات آن ها معمولاً به پدران کلیسا، شهدا، پاپها و قدیسان محدود می شد. آثار آن ها قرار بود الهام بخش مردم و وسیله ای برای گرویدن به مسیحیت باشد شرح حال قدیسین را ببینید. یکی از نمونه های سکولار قابل توجه از بیوگرافی در این دوره زمانی، زندگی شارلمانی است که توسط درباریان او نوشته شده است.

زندگی نامه (biography)
نوشته یا اثری دربارۀ شرح احوال و زندگی یک شخصیت، بر پایۀ واقعیت و به یاری اسناد، مدارک، خاطرات و شواهد موجود. اگر زندگی نامه را خود شخص نوشته باشد آن را زندگی نامۀ خودنوشت می گویند. زندگی نامه ممکن است صرفاً شامل جزئیاتِ مبتنی بر واقعیت های زندگی شخص باشد که به ترتیب رویدادها بازگو می شود، اما معمولاً موضوع تفسیر و دقت تاریخی نیز قرار می گیرد، و اگر آراسته به پیرایه های هنری باشد به ادبیات نزدیک می شود. پیشینۀ زندگی نامه نویسی به روزگار باستان بازمی گردد. کتیبه های برجای مانده از تمدن های مصر، بین النهرین و ایران از نخستین نمونه های زندگی نامه نویسی به شمار می روند؛ کتیبۀ داریوش اول هخامنشی در بیستون نمونه ای از زندگی نامۀ خودنوشت است. آغازگر زندگی نامه نویسی در اروپا ایون، مورخ یونانی (قرن ۵پ م)، است که زندگی نامۀ برخی از شخصیت های برجستۀ معاصر خود را نوشت، اگرچه امروزه فقط صفحاتی از آن ها باقی مانده است. زندگی نامه نویسی در اروپا تا تجزیۀ امپراتوری روم در قرن ۵ م رونق داشت. از زندگی نامه نویسان دورۀ باستان می توان سوما ـ چی ین (۱۴۵ ـ ۸۷ پ م) معروف به هردوتِ چین، پلوتارکِ و گزنفون یونانی، کورنلیوس نپوس، گایوس سوئنونیوس و یوبلیوس کورنلیوسِ رومی را نام برد. با گسترش و رواج مسیحیت در اروپا، توجه به نوشتنِ زندگی نامۀ قدیسان بیشتر شد که زندگی نامۀ خودنوشت اوگوستین قدیس (۳۵۴ ـ ۴۳۰م) با نام اعترافات از برجسته ترین نمونه های آن است. زندگی نامه هایی که از این دوره تا دورۀ رنسانس در اروپا پدید آمدند، به سبب رواج روزافزون مسیحیت و باور عمیق به آن بیشتر شکل مناقب نامه داشتند تا گزارشی از یک زندگی واقعی. در قرون میانه نوعی زندگی نامه نویسی شکل گرفت که شرح زندگانی و دلاوری های شهسواران در جنگ های صلیبی بود؛ افسانۀ نیبلونگن، سرودۀ شاعری اتریشی، نمونه ای از چنین زندگی نامه هایی است. زندگی آنسلم اثر ایدفر، تاریخ فرانک ها از اسقف گریگوری توری، و تاریخ کلیسایی ملت انگلیس نوشتۀ قدیس بید ازجمله آثار این دوره با موضوع زندگی واقعی اشخاص اند. مهم ترین زندگی نامۀ غیردینی قرون میانه، زندگی شارلمانی نوشتۀ آینهارد است. با آغاز دورۀ رنسانس زندگی نامه نویسی تحول یافت. در نیمۀ اول قرن ۱۶، زندگی نامه نویسانی پیشرو در انگلستان ظهور کردند که سِر تامس مور، ویلیام روپر، و جورج کاوندیش از آن جمله اند. در عهد الیزابت، زندگی نامه نویسی با بی اقبالی روبه رو شد، اما در قرن های ۱۷ و ۱۸ دوباره رونق گرفت و کسانی چون جیمز بازولِ اسکاتلندی آثاری بدیع در این زمینه آفریدند. در قرن ۱۹ نیز زندگی نامه های بسیاری در اروپا خلق شد که زندگی شارلوت برونته نوشتۀ الیزابت گسکل و زندگی مهندسان اثر سیموئل اسمایلز اسکاتلندی از مهم ترین آن هاست. قرن بیستم شکوفاترین دورۀ زندگی نامه نویسی در طول تاریخ است، به ویژه از سال های پس از جنگ جهانی اول که با خاطره نویسی همراه شد و با ابتکار زیگموند فروید که خود زندگی لئوناردو داوینچیرا نوشت، تحلیل روان شناسانه و روان کاوانه پا به عرصۀ زندگی نامه نویسی گذاشت. از برجسته ترین نویسندگان غربی در قرن ۲۰ می توان الیزابت لانگفورد و لیتن استراچی انگلیسی، امیل لودویگ آلمانی و آلبرت چین امریکایی را نام برد. همچنین، ویلیام منچستر، لئون ایدل، جوزف لَش، و ریچارد اِلمان از دیگر زندگی نامه نویسان معروف امریکایی اند. امروزه زندگی نامه نویسی از انواع مهم ادبی است که طرفداران و خوانندگان فراوانی یافته است. نخستین کسی که به زندگی نامه نویسی اسلامی پرداخت، عبیدالله بن ابراهیم ابورافع بوده که در اثری، فهرستی از یاران امام علی (ع) که در جنگ ها وی را همراهی کرده اند، فراهم آورده است. از آن پس انواع گوناگونی از زندگی نامه ها پدید آمد که سبب زندگی نامه نویسی اسلامی شد؛ ازجمله کتاب های تراجم احوال (شرح زندگی واقعی اشخاص بدون اغراق) و مناقب نامه ها (شرح زندگی اشخاص آمیخته با گزافه گویی ها و داستان های باورنکردنی). زندگی نامه نویسی در عرصۀ ادبیات ایرانی ـ اسلامی انواع گوناگونی دارد که سیره، مقتل، نسب نامه، طبقات، مزارات، خاطرات، سفرنامه، زندگی نامۀ خودنوشت و زندگی نامه های زنان، بزرگان، پادشاهان، وزیران، دیوان سالاران و دیگر شخصیت های برجسته از مهم ترین آن هاست. برخی نمونه های آن عبارت اند از: سرگذشت ابن سینا به قلم خود او، المنقذ من الضلال غزالی، حالات و سخنان ابوسعید ابی الخیر. در ادبیات معاصر ایران زندگی نامه های مهمی در دست است که بیشتر به لحاظ تاریخی قابل بررسی اند تا از دیدگاه ادبی؛ ازجمله زندگی شاه عباس نوشته نصرالله فلسفی (۵ جلد)؛ ابومسلم نوشته غلامحسین یوسفی و معمای هویدا نوشته عباس میلانی.