زنبورک

زنبورک (جنگ افزار). زنبورک یا زنبوره گونه ای توپ سرپر کوچک و دستی بود. در میدان جنگ آن را معمولاً بر پشت چهارپایان و اغلب شتر حمل می کردند. اختراع این سلاح در ایران و در دوره صفویه اتفاق افتاد و تا پایان سلطنت رضا شاه پهلوی از جنگ افزارهای رایج بود. این سلاح در هند و عثمانی نیز به کار می رفت و ارتش امپراتوری بریتانیا در مستعمرات خود مانند هند و مصر از آن استفاده می برد. به کسی که زنبورک را بکار می برد «زنبورک چی» می گفتند. جای ساختن و نگاهداری زنبورک ها «زنبورک خانه» نام داشت.
تا قبل از ورود سلاح گرم، سلاح سرد به ویژه شمشیر جایگاه خاصی در میدان های رزم داشت؛ اما با ورود این سلاح و توسعه و پیشرفت آن ها، به کار گیری سلاح سرد در جنگ ها کمرنگ شد و تنها هنگامی که جنگ مغلوبه می شد و نیز در نبردهای تن به تن از آن ها استفاده می شد.
ارتش صفوی تا زمان شاه عباس از توپخانه بی بهره بود و استفاده از سلاح آتشین را در زمان شاه اسماعیل اول ناجوانمردانه می دانست، و در برابر بیگانه قدرتی که در پیش رو داشت یعنی امپراطوری عثمانی که مجهز به سلاح گرم بود و سازمان منظم و مرتبی که در ارتش خود داشت، عقب مانده بودند، به طوری که به واسطه فقدان چنین نیرویی، شکست هایی نیز نصیب ارتش صفوی شد. تا این که در زمان شاه طهماسب، سربازان در میدان نبرد شمشیر، نیزه و تفنگ بکار بردند. " سربازان ایرانی مردان بلند قامت و نیرومندی هستند که معمولا در میدان نبرد شمشیر و نیزه و تفنگ به کار می بردند. . . . تفنگداران ایرانی مسلح به تفنگ هایی هستند که عموما شش وجب درازای لوله آن هاست. " ( 1 )
این مطلب نشان می دهد که قبل از ورود برادران شرلی و آوردن توپ و تفنگ به ایران، در جنگ ها از تفنگ استفاده می شده است. "خانبابا بیانی" اظهار می دارد که نخستین کسانی که به مشق و تعلیم ارتش ایران پرداختند، پرتغال ها بودند. چرا که پرتغالی ها سیاست نیرومند کردن ارتش ایران را در برابر قدرت عثمانیان انتخاب نمودند: "پرتغالی های مقیم هرمز بودند که نخستین تفنگداران ارتش صفوی را تربیت کردند. " ( 2 ) و اما تهیه توپ و توپخانه در ایران مستلزم وقت و کوششی مضاعف بود و این رسته نیز با آمدن برادران شرلی در زمان شاه عباس به قوت رسید. زنبورک نوعی توپ کوچک بود که نخستین بار توسط افغان ها ساخته شد و بعدها نادر شاه از آن به خوبی در رزم استفاده می کرد؛ و یکی از علت های پیروزی نادر را می توان به کار گیری ماهرانه این سلاح دانست.

زنبورک (ساز). زنبورک یا چنگ یهودی ( به انگلیسی: Jew's Harp ) یکی از کهن ترین سازهای موسیقی جهان است. زنبورک سازی فلزی یا چوبی است با بدنه ای نعل شکل و زبانه ای که یک سر آن به وسط انحنای ساز وصل می شود.
زنبورک یکی از سازهای تیغه ای[ ۱] از ردهٔ خودصداهای[ ۲] دهانی است. این ساز از یک میله یا زبانه قابل انعطاف فلزی یا از جنس خیزران تشکیل شده که به یک قاب متصل است. ساززننده این میله را در دهان خود قرار داده و با انگشتش میله را به لرزش در می آورد و تولید نت هایی می کند. نوازنده، قاب زنبورک را در میان دندان هایش می گیرد و با اینکار آرواره و دهان او به عنوان تشدیدگر صدای ساز عمل می کند.
زنبورک در بسیاری از فرهنگ های گوناگون حضور دارد و دست کم ۴۰ نام گوناگون در زبانهای مختلف برای آن وجود دارد. ساز زنبورک با جادوباوری و آیین های شمنی ارتباط دارد زیرا صدای لرزشی آن را خلسه آور می دانند.
برخی ریشه زنبورک را از خاورمیانه و اقوام یهودی دانسته و برخی آن را به آسیا شرقی نسبت می دهند . در هر حال ساختمان ساده این ابزار نشان می دهد که می تواند منشا واحد نداشته و توسط اقوام گوناگون به شکل جداگانه ساخته شده باشد .
زنبورک با اصول حاکم بر موسیقی کلاسیک و موسیقی مدرن مطابقت ندارد و توانایی اجرای نت های گام های موسیقی مثل مینور و ماژور را ندارد. از این رو در ساز نامیدن یا ننامیدن آن اختلاف نظر وجود دارد و در منابع آکادمیک رشته موسیقی و در کتب سازشناسی به عنوان ساز محسوب نمی گردد.
محمد حسین بیگل یکی از بهترین زنبورک نوازهای ایران بوده است. حسن عطائیان و حامد اسلامیه هم از نوازندگان در قید حیات این آلت موسیقی خاص می باشند .

زنبورک (قم). زنبورک، روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان قم در استان قم ایران.
این روستا براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۳۱۵ نفر ( ۷۴خانوار ) بوده است. [ ۲]

زَنبورَک
سلاحی آتشین در قدیم، جنگ افزاری بزرگ تر از تفنگ و کوچک تر از توپ. در واقع توپی کوچک و قابل حمل بود که در آن باروت و گلوله می ریختند و با آتش زدن فتیله ای که در عقب آن قرار داشت، گلوله را به سمت هدف شلیک می کردند. حمل زنبورک به کمک شتر انجام می گرفت. زنبورک را بر جهاز شتر می بستند و زنبورکچی در پشت سلاح می نشست و در همان حال آتش می کرد. از دورۀ صفویه تا عهد قاجار سپاهیان ایران این جنگ افزار را به کار می بردند. زنبورک چیان صنفی از لشکریان ایران بودند که فرماندۀ آنان عنوان زنبورک چی باشی داشت و محل نگهداری زنبورک ها را زنبورک خانه می گفتند. زنبورک دراصل نوعی کمان فولادی با تیر و پیکانی نوک تیز و آهنین بود که برد آن گاه تا ۳۰۰ متر می رسید و در بُرد مؤثر می توانست از جوشن دشمن بگذرد و حتی دو تن را به یکدیگر بدوزد.

زنبورک (موسیقی).
زنبورک (Jew's harp)
زنبورک (Jew's harp)
زنبورک (موسیقی) (Jew's harp)ساز موسیقی تشکیل شده از یک قاب فلزی با دو چنگک که بین دندانها قرار می گیرد و زبانه ی فنرمانند آن با انگشت زخمه می خورد. واخوان حاصل از آن موجب ایجاد هم نوایی هایی در حفره ی دهان می شود. تغییرشکل داخل حفره ی دهان زیرایی این هم نوایی ها را تغییر می دهد و بدین ترتیب یک ملودی به وجود می آید.