زریاب
/zaryAb/
فرهنگ اسم ها
معنی: یابنده ی زر، زر، آب زر، زرباف، به تعبیری یابنده ی زر، ( اَعلام ) علی ابن نافع، زریاب: [قرن هجری] موسیقیدان ایرانی، که از بغداد به اندلس رفت و گفته می شود عود را تکمیل کرد و سیم پنجمی به آن افزود و ده فرزند از جمله حمدونه داشت که همه موسیقیدان بودند
برچسب ها: اسم، اسم با ز، اسم پسر، اسم فارسی
لغت نامه دهخدا
زریاب. [ زَ ] ( اِخ ) لقب علی بن نافع مولای مهدی و معلم ابراهیم موصلی که در 136 هَ.ق. به اندلس نزد علی عبدالرحمن اوسط رفت و علی عبدالرحمن به تن خویش سواره به استقبال او شد. ( تاج العروس ، از ابن خلدون ، یادداشت بخط مرحوم دهخدا ). موسیقی دانی است ایرانی و وی به اندلس می زیست و نزد اهل اندلس منزلت اسحاق بن ابراهیم موصلی را به عراق دارد در صنعت غناء و معرفت وی بدین علم. و او را اصوات مدونه ای است که در آن کتابها نوشته اند و به زریاب مثلها زنند، چنانکه احمدبن عبدربه در مدح خواننده ای گوید:
لو کان زریاب حیاثم اسمعه
لذاب من حسد او مات فی کمد.
اغانی او را ابوالحسن اسلم بن احمدبن سعید ابن قاضی الجماعة اسلم بن عبدالعزیز کتابی کرده است. ( از یادداشتهای بخط مرحوم دهخدا ). رجوع به اعلام زرکلی ، عقد الفرید ج 7 ص 36، 80 و ج 8 ص 145، ترجمه مقدمه ابن خلدون ، اطلاعات ماهانه بهمن ماه 1329 شماره 11، مجله ایرانشهر سال سوم شماره 3 ص 166 و شماره 6 ص 346 و شماره 8 ص 495 و دزی ج 1 ص 590 شود.
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
ابوالحسن علی بن نافع نام دار به زریاب کبیر و ملقب به بصری موسیقی دان، خواننده و بربط نواز ایرانی تبار است. او ایجادکننده مکتب موسیقی ایرانی آندلس و ترویج دهنده موسیقی عربی ابداعی پارسیان در قرطبه، اشبکیه، مصر و شمال آفریقا است. او آگاه از علوم هندسه، زمین شناسی و جغرافیا بوده است. [۱] گفته می شود عود و طرز نواختن آن را به اندلس و سپس اروپا برده است.
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نمایش]
زندگی [ویرایش]
بنابر روایت هایی که چندان مستند نیست زریاب در بغداد زاده شد و خانواده او اصلاً از کردهای ایران یا از دشت ارژن در فارس[۱] بودند. او شاگرد اسحاق موصلی موسیقی دان مشهور دربار هارون الرشید بود و پس از آن که اسحاق در اثر برتری زریاب در فن موسیقی و نیز فتنه انگیزی حاسدان به او بی لطف شد ترک بغداد کرد و به مغرب و بالاخره کوردوبا ( قرطبه ) در آندلس رفت.
زریاب در قرطبه با حمایت عبدالرحمن دوم ملک هنرپرور آندلس مدرسه ای برای آموزش موسیقی در قرطبه برپا کرد.
در تاریخ آورده اند که زریاب شاگرد اسحاق و اسحاق از فرزندان
ابراهیم موصلی ( متولد 125 هجری قمری و متوفی 188 هجری قمری ) بوده که در کوفه دیده بجهان گشود. . . ابراهیم موسیقی را نزد استادی بنام جوانویه زرتشتی که در آنروزگار در شهر ری زندگی میکرد آموخت!وی پس گذشت اندکی با دختری بنام شاهک رازی ازدواج کرد که حاصل این وصلت کودکی شد بنام اسحاق . . . میگویند ابراهیم موصلی از گوش حساسی برخوردار بوده و. . . داستان فوق در کتاب ابوالفرج اصفهانی در کتابی بنام اغانی به تفصیل موجود است.
ابراهیم فرزند خویش اسحاق را که بعدا بنام اسحاق موصلی شهرت یافت تحت آموزش و پرورش خویش قرار داد تا جائیکه شهره آفاق گشت و به دربارهارون الرشید و سپس مامون ومعتصم . . . راه یافت . وی در تاریخ 150 هجری قمری دیده بجهان گشود و در تاریخ 251 دیده از جهان فروبست . . . در طی دوران حیات زندگی خویش شاگردان زیادی را پرورش داد امااز بین شاگردان او زریاب نامی بناگه اعجوبه ای گشت که آهسته آهسته شهرتش از استاد هم پیشی گرفت و فراتر رفت همین امر باعث برانگیختن حس حسادت به وی وکلا خاندان موصلیان گردید تا جائیکه . . . اورا مجبور به ترک یار و دیار نمود زریاب اول عازم مغرب که درشمال آفریقا بود وبعد از آنجا به اسپانیا رفت. . . زریاب با شیوه مخصوص خود روش تدریسی را که خود مخترع آن بود در آن ناحیه آموزش و رواج داد ابتدا اوزان موسیقی را با نواختن دست به شاگردان خویش القا و آموزش میداد . . . او سیم پنجمی به سیم های عود خود افزود گفته اند که در اصل خود او مخترع گیتار بوده است. . . در سفرنامه ابن خلدون از او مطالبی به نگارش در آمده که حاکی از عظمت دانش او در زمینه موسیقی میباشد. . . ( سفرنامه ابن خلدون صفحات 855 و856 چاپ چهارم بنگاه ترجمه و نشر کتاب ) زریاب در شهر کوردوبا مدرسه ای برقرار نمود تا جائیکه شهرتش در اندلس و نواحی آن دیار نیز زبانزد خاص و عام گردید.
وی بخاطر شهرتی که پیدا نمود به دربار امیر اندلس راه یافت. . . حمایت های امیر اندلس باعث آنشد که زریاب سبک و موسیقی خود را تثبیت و گسترش دهد. . . گسترش سبک و سیاق او در موسیقی سرزمین های اسپانیا مغرب و کلا شمال افریقا را تحت الشعاع قرار داد
امروزه موسیقی ما بخاطر عوامل بسیار شکوه و عظمت گذشته خود را از دست داده باشد که از این رهگذر کسی پیدا شود که همچون زریاب دوباره بدرخشد و جلال و شکوهش را باز گرداند.
قطعه زیر آهنگی است که توسط پاکو د لوسیا بپاس گرامیداشت زریاب اجرا و نواخته گردیده است
http://www. youtube. com/watch?v=amkhfgGJAmY&playnext=1&list=PLF2083ADA8B2231CB&index=40
محققین عزیز جهت شنیدن بعضی از مقامات زریاب به آدرس زیر مراجعه فرمایند.
http://nj180degree. com/2009/05/01/naseer - shamma
نوآوری ها [ویرایش]
نوازندگان عود و گیتار در کشورهای مغرب ( الجزایر و مراکش ) و اسپانیا معتقدند که فن عودنوازی و ابداع گیتار از کارهای زریاب بوده است. زریاب را همچنین آورنده آداب و آشپزی و لباس های شرقی، وحتی خمیر دندان، به اروپا می دانند.
برخی نوآوری های زریاب در روش آموزش و ترمیم سازها بر این پایه اند:[۱]
پیش از او یک روش آموزش سامان مند از روی قعده موجود نبوده. زریاب سه مرحله در مدرسه موسیقی قرطبه برای هنرجویان در نظر گرفت:
آموزش وزن ها و پایه های ایقاعی ( ریتمیک ) ، بحور و کلام آواز.
نغمه های موسیقی آوازهای بدون تزئین و به گونه تازه کار و ساده.
در این مرحله که شاگرد ناچیز چیرگی ای می یابد، تحشیه یا زائده ها و تزئین ها آموزش داده می شد.
افزودن سیم پنجمی به بربط چهار وتره که مبدل به سازی پنج وتره می گردید. او از تارهای ابریشمی استفاده می نمود زیرا دگرگونی های آب و هوایی و شیمیایی، زیاد بر آن تاثیر نمی گذاشت و آن را در برابر ضربه و زخمه پایدارتر می نمود.
ساختن زخمه بربط از پرهای بال کرکس ( بال عقاب هم نوشته اند ) ، جهت کامل کردن ایجاد صدادهی بهتر. او در گذشته و در زمان سکونت در دربار هارون الرشید نیز دگرگونی های در بربط داده بود. بربط او با آنکه مساوی سازهای دیگر و از همان چوب بود ولی از لحاظ وزن، یک سوم از وزن بربط های معمولی، سنگین تر بود. سیم اول از ابریشم تافته و بهتر از تارهای دیگر بربط می نمود و سیم های سوم و چهارم را از روده بچه شیر می تافت. که بر این باور بود که دوام و پایداری آنها بهتر است.
آثار [ویرایش]
کتاب فی اغانی زریاب از آثار عربی در موسیقی را اسلم بن عبدالعزیز یا اسلم بن احمد بن سعید به همراه حمدونه دختر زریاب، گرداوری نموده اند. [۱]
پانویس [ویرایش]
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ستایشگر، ۲۶۲ - ۲۶۰
منابع [ویرایش]
ستایشگر، مهدی. نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم. چاپ اوّل. تهران: اطلاعات، ۱۳۷۶. ISBN 964 - 423 - 377 - 8 ( جلد ۳ ) .
Zaryab the Persian, in: Titus Brukhardt, "Die Maurische Kultur in Spanien
نصیری فر، حبیب ا . . .
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نمایش]
زندگی [ویرایش]
بنابر روایت هایی که چندان مستند نیست زریاب در بغداد زاده شد و خانواده او اصلاً از کردهای ایران یا از دشت ارژن در فارس[۱] بودند. او شاگرد اسحاق موصلی موسیقی دان مشهور دربار هارون الرشید بود و پس از آن که اسحاق در اثر برتری زریاب در فن موسیقی و نیز فتنه انگیزی حاسدان به او بی لطف شد ترک بغداد کرد و به مغرب و بالاخره کوردوبا ( قرطبه ) در آندلس رفت.
زریاب در قرطبه با حمایت عبدالرحمن دوم ملک هنرپرور آندلس مدرسه ای برای آموزش موسیقی در قرطبه برپا کرد.
در تاریخ آورده اند که زریاب شاگرد اسحاق و اسحاق از فرزندان
ابراهیم موصلی ( متولد 125 هجری قمری و متوفی 188 هجری قمری ) بوده که در کوفه دیده بجهان گشود. . . ابراهیم موسیقی را نزد استادی بنام جوانویه زرتشتی که در آنروزگار در شهر ری زندگی میکرد آموخت!وی پس گذشت اندکی با دختری بنام شاهک رازی ازدواج کرد که حاصل این وصلت کودکی شد بنام اسحاق . . . میگویند ابراهیم موصلی از گوش حساسی برخوردار بوده و. . . داستان فوق در کتاب ابوالفرج اصفهانی در کتابی بنام اغانی به تفصیل موجود است.
ابراهیم فرزند خویش اسحاق را که بعدا بنام اسحاق موصلی شهرت یافت تحت آموزش و پرورش خویش قرار داد تا جائیکه شهره آفاق گشت و به دربارهارون الرشید و سپس مامون ومعتصم . . . راه یافت . وی در تاریخ 150 هجری قمری دیده بجهان گشود و در تاریخ 251 دیده از جهان فروبست . . . در طی دوران حیات زندگی خویش شاگردان زیادی را پرورش داد امااز بین شاگردان او زریاب نامی بناگه اعجوبه ای گشت که آهسته آهسته شهرتش از استاد هم پیشی گرفت و فراتر رفت همین امر باعث برانگیختن حس حسادت به وی وکلا خاندان موصلیان گردید تا جائیکه . . . اورا مجبور به ترک یار و دیار نمود زریاب اول عازم مغرب که درشمال آفریقا بود وبعد از آنجا به اسپانیا رفت. . . زریاب با شیوه مخصوص خود روش تدریسی را که خود مخترع آن بود در آن ناحیه آموزش و رواج داد ابتدا اوزان موسیقی را با نواختن دست به شاگردان خویش القا و آموزش میداد . . . او سیم پنجمی به سیم های عود خود افزود گفته اند که در اصل خود او مخترع گیتار بوده است. . . در سفرنامه ابن خلدون از او مطالبی به نگارش در آمده که حاکی از عظمت دانش او در زمینه موسیقی میباشد. . . ( سفرنامه ابن خلدون صفحات 855 و856 چاپ چهارم بنگاه ترجمه و نشر کتاب ) زریاب در شهر کوردوبا مدرسه ای برقرار نمود تا جائیکه شهرتش در اندلس و نواحی آن دیار نیز زبانزد خاص و عام گردید.
وی بخاطر شهرتی که پیدا نمود به دربار امیر اندلس راه یافت. . . حمایت های امیر اندلس باعث آنشد که زریاب سبک و موسیقی خود را تثبیت و گسترش دهد. . . گسترش سبک و سیاق او در موسیقی سرزمین های اسپانیا مغرب و کلا شمال افریقا را تحت الشعاع قرار داد
امروزه موسیقی ما بخاطر عوامل بسیار شکوه و عظمت گذشته خود را از دست داده باشد که از این رهگذر کسی پیدا شود که همچون زریاب دوباره بدرخشد و جلال و شکوهش را باز گرداند.
قطعه زیر آهنگی است که توسط پاکو د لوسیا بپاس گرامیداشت زریاب اجرا و نواخته گردیده است
محققین عزیز جهت شنیدن بعضی از مقامات زریاب به آدرس زیر مراجعه فرمایند.
نوآوری ها [ویرایش]
نوازندگان عود و گیتار در کشورهای مغرب ( الجزایر و مراکش ) و اسپانیا معتقدند که فن عودنوازی و ابداع گیتار از کارهای زریاب بوده است. زریاب را همچنین آورنده آداب و آشپزی و لباس های شرقی، وحتی خمیر دندان، به اروپا می دانند.
برخی نوآوری های زریاب در روش آموزش و ترمیم سازها بر این پایه اند:[۱]
پیش از او یک روش آموزش سامان مند از روی قعده موجود نبوده. زریاب سه مرحله در مدرسه موسیقی قرطبه برای هنرجویان در نظر گرفت:
آموزش وزن ها و پایه های ایقاعی ( ریتمیک ) ، بحور و کلام آواز.
نغمه های موسیقی آوازهای بدون تزئین و به گونه تازه کار و ساده.
در این مرحله که شاگرد ناچیز چیرگی ای می یابد، تحشیه یا زائده ها و تزئین ها آموزش داده می شد.
افزودن سیم پنجمی به بربط چهار وتره که مبدل به سازی پنج وتره می گردید. او از تارهای ابریشمی استفاده می نمود زیرا دگرگونی های آب و هوایی و شیمیایی، زیاد بر آن تاثیر نمی گذاشت و آن را در برابر ضربه و زخمه پایدارتر می نمود.
ساختن زخمه بربط از پرهای بال کرکس ( بال عقاب هم نوشته اند ) ، جهت کامل کردن ایجاد صدادهی بهتر. او در گذشته و در زمان سکونت در دربار هارون الرشید نیز دگرگونی های در بربط داده بود. بربط او با آنکه مساوی سازهای دیگر و از همان چوب بود ولی از لحاظ وزن، یک سوم از وزن بربط های معمولی، سنگین تر بود. سیم اول از ابریشم تافته و بهتر از تارهای دیگر بربط می نمود و سیم های سوم و چهارم را از روده بچه شیر می تافت. که بر این باور بود که دوام و پایداری آنها بهتر است.
آثار [ویرایش]
کتاب فی اغانی زریاب از آثار عربی در موسیقی را اسلم بن عبدالعزیز یا اسلم بن احمد بن سعید به همراه حمدونه دختر زریاب، گرداوری نموده اند. [۱]
پانویس [ویرایش]
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ستایشگر، ۲۶۲ - ۲۶۰
منابع [ویرایش]
ستایشگر، مهدی. نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم. چاپ اوّل. تهران: اطلاعات، ۱۳۷۶. ISBN 964 - 423 - 377 - 8 ( جلد ۳ ) .
نصیری فر، حبیب ا . . .