زبان ولوف

وُلوف ( Wolof làkk، وࣷلࣷفْ لࣵکّ ) یکی از زبان های آفریقایی است که در سنگال، گامبیا و موریتانی رایج است. ولوف یک زبان سنگامبیایی و از خانواده زبان های اطلسی و زیرشاخه زبان های نیجر - کنگو است.
زبان ولوف رایج ترین زبان در سنگال است. ( نه تنها زبان قوم ولوف بلکه زبان تقریباً ۴۵ درصد از جمعیت سنگال، و همچنین زبان مردم غیرولوف )
این زبان که همچنین در کشورهای گامبیا و موریتانی رایج است، دربردارنده یک گسترش فرهنگی است. این به خاطر وحدت آن است؛ ولوف زبانان در مناطق مختلف جغرافیایی زبان یکدیگر را به خوبی می فهمند و تفاوت آنها چیزی جز لهجه نیست.
اولین آثار نوشتاری از دستور زبان و زبان شناسی ولوف در اوایل قرن بیست و یکم توسط مهاجران ایجاد شده است. معلم فرانسوی Jean Dar اولین دیکشنری فرانسوی - ولوف را در سال ۱۸۲۵ منتشر کرد و در سال بعد از آن، یک دستور زبان وولوف را به انتشار گذاشت.
امروزه، زبان ولوف بیشتر به خط لاتین و با قوانین خاصی برای احترام و رعایت صداهای خاص این زبان نوشته می شود. ف
زبان ولوف مدتها به الفبای عربی و با نام «ولوفال» نوشته می شد. اما امروزه با گسترش الفبای لاتین و آموزش رسمی در مدارس، استفاده از الفبای عربی محدود شده و تنها در مدارس اسلامی دیده می شود. با این وجود، دولت سنگال و وزارت آموزش و پرورش آن کشور در راستای استانداردسازی الفبای ولوفال، در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی قدمهای جدی برداشت، و الفبای واحد عربی برای تمامی زبان های این کشور، منجمله ولوف را تنظیم کرد. اما دولت سنگال از تصویب حکمی برای رسمیت بخشیدن به الفبای عربی خودداری نمود چرا که قصد بر این بود که تلاش برای استانداردسازی الفبای عربی، پروسه ای بین المللی، در منطقهٔ غرب آفریقا بماند، و نه یک پروژهٔ ملی. از زمان استانداردسازی الفبای ولوفال، بیش از ۲۰ هزار نفر معلم و دانش آموزان آنها در مدارس مذهبی به این الفبا آموزش دیده شدند. [ ۳]
سیستم شمارش ولوف سیستم ده دهی است ولی از یک سیستم پنج پنجی نیز کمک می گیرد. برای مثال عدد بیست و شش در ولوف نوشته می شود: «ñaar fukk ak juróom benn / ݧَارْ فُکّ جُرࣸومْ بࣹنّ» که یعنی: ( ۲×۱۰ ) + ۵ + ۱ = ۲۶ )
ولوف بر خلاف بیشتر زبان های آفریقایی جزو زبانهای نواخت بر نیست.
الفبای ولوفال دارای ۲۳ حرف می باشد. حروفی مثل «ص» و «ث» که در عربی کاربرد دارند، در زبان ولوف وجود ندارند. در این الفبا همین طور دونگارههایی با میم «م» و «ن» برای نشان دادن همخوان های پیش دماغی ( مثل «مبـ»، «نجـ» ) وجود دارد.