در زبان شناسی اجتماعی، زبان دور گونه یا دسته ای از گونه های یک زبان با فاصله زبانی قابل توجه از سایرین است، در حالی که زبان گسترده یک گونه معیار، احتمالاً با گونه های وابسته مرتبط، است. هاینتس کلوس این اصطلاحات را در سال ۱۹۵۲ برای نشان دادن دو مجموعه جداگانه و عمدتاً مستقل از معیارهای شناخت «زبان» معرفی کرد: [ ۱]
• یکی بر اساس خصوصیات زبانی در مقایسه با گونه های مرتبط
• دیگری بر اساس کارکردهای سیاسی - اجتماعی
این چارچوب شرایطی را نشان می دهد که در آن ها چندین گونه از یک زنجیره گویشی معیار شده اند و به گونه ای درآمده اند که معمولاً زبان های متفاوتی در نظر گرفته می شوند حتی اگر برای یکدیگر قابل درک باشند. زبان های اسکاندیناوی قاره ای نمونه ای معمول از این وضعیت را ارائه می دهند. یکی از کاربردهای این چارچوب نظری، معیارسازی زبان است ( همچون نمونه هایی از دهه ۱۹۶۰ از جمله باسکی و رومانش ) .
کلوس سه درجه جدایی بین زبان های گسترده را تشخیص داد. [ ۱]
هنگامی که دو زبان معیار مبتنی بر گویش های یکسان یا تقریباً یکسان از یک زبان باشند، می توان آن ها را به عنوان گونه های یک زبان معیار چندکانونی در نظر گرفت. به عنوان مثال می توان به انگلیسی بریتانیایی و آمریکایی و پرتغالی اروپایی و برزیلی را نام برد. [ ۱] زبان های هندی و اردو نیز گویش مشترکی دارند ( دهلوی ) . همین مورد در مورد صربی، کرواتی، بوسنیایی و مونته نگرویی حاکم است، که آن ها نیز از یک گویش ( اشتوکاوی ) ریشه می گیرند، و در نتیجه چهار گونه معیار از زبان چند محوری صربی کرواتی را تشکیل می دهند. [ ۲]
زبان های معیاری که از گویش های مختلفی ایجاد شده اند، اما به دلیل کم بودن فاصله، زبان های جداگانه در نظر گرفته نمی شوند، زبان های گسترده هستند، همانند دانمارکی، سوئدی و نروژی. مفهوم گسترده به ویژه در مواردی که گونه های محلی یک زنجیره گویشی را تشکیل می دهند، بسیار مهم است. در چنین مواردی، این سؤال که یک زبان در کجا پایان می یابد و زبان دیگر از کجا آغاز می شود، معمولاً بیشتر به زبان گسترده مربوط است. در برخی موارد، زبان های گسترده در اصل برای ملت سازی از لهجه های یک زبان ایجاد شده اند. برای نمونه گونه های فارسی ایران، افغانستان و تاجیکی چنین وضعی دارند. نمونه های دیگری از گروه های بومی که در درون فاقد دوری هستند اما عوامل بیرونی باعث ایجاد زبان های گسترده مختلف شده اند عبارتند از: لوکزامبورگی در برابر آلمانی و مقدونی در برابر بلغاری زیرا آن ها پایه های گویشی مختلفی دارند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف• یکی بر اساس خصوصیات زبانی در مقایسه با گونه های مرتبط
• دیگری بر اساس کارکردهای سیاسی - اجتماعی
این چارچوب شرایطی را نشان می دهد که در آن ها چندین گونه از یک زنجیره گویشی معیار شده اند و به گونه ای درآمده اند که معمولاً زبان های متفاوتی در نظر گرفته می شوند حتی اگر برای یکدیگر قابل درک باشند. زبان های اسکاندیناوی قاره ای نمونه ای معمول از این وضعیت را ارائه می دهند. یکی از کاربردهای این چارچوب نظری، معیارسازی زبان است ( همچون نمونه هایی از دهه ۱۹۶۰ از جمله باسکی و رومانش ) .
کلوس سه درجه جدایی بین زبان های گسترده را تشخیص داد. [ ۱]
هنگامی که دو زبان معیار مبتنی بر گویش های یکسان یا تقریباً یکسان از یک زبان باشند، می توان آن ها را به عنوان گونه های یک زبان معیار چندکانونی در نظر گرفت. به عنوان مثال می توان به انگلیسی بریتانیایی و آمریکایی و پرتغالی اروپایی و برزیلی را نام برد. [ ۱] زبان های هندی و اردو نیز گویش مشترکی دارند ( دهلوی ) . همین مورد در مورد صربی، کرواتی، بوسنیایی و مونته نگرویی حاکم است، که آن ها نیز از یک گویش ( اشتوکاوی ) ریشه می گیرند، و در نتیجه چهار گونه معیار از زبان چند محوری صربی کرواتی را تشکیل می دهند. [ ۲]
زبان های معیاری که از گویش های مختلفی ایجاد شده اند، اما به دلیل کم بودن فاصله، زبان های جداگانه در نظر گرفته نمی شوند، زبان های گسترده هستند، همانند دانمارکی، سوئدی و نروژی. مفهوم گسترده به ویژه در مواردی که گونه های محلی یک زنجیره گویشی را تشکیل می دهند، بسیار مهم است. در چنین مواردی، این سؤال که یک زبان در کجا پایان می یابد و زبان دیگر از کجا آغاز می شود، معمولاً بیشتر به زبان گسترده مربوط است. در برخی موارد، زبان های گسترده در اصل برای ملت سازی از لهجه های یک زبان ایجاد شده اند. برای نمونه گونه های فارسی ایران، افغانستان و تاجیکی چنین وضعی دارند. نمونه های دیگری از گروه های بومی که در درون فاقد دوری هستند اما عوامل بیرونی باعث ایجاد زبان های گسترده مختلف شده اند عبارتند از: لوکزامبورگی در برابر آلمانی و مقدونی در برابر بلغاری زیرا آن ها پایه های گویشی مختلفی دارند.
wiki: زبان های دور و گسترده