زبان اکدی

زبان اَکَدی ( به اکدی: lišānum akkadītum ) یک زبان سامی ( از خانواده بزرگ تر زبان های آفریقایی - آسیایی ) است که در دوران باستان، از هزارهٔ سوم پیش از میلاد[ ۲] در میانرودان ( بین النهرین ) بین آشوریان و بابلیان رایج بود. اکدی نخستین زبان سامی است که برای نوشتن به کار رفت و خط نگارشی آن خط میخی است که از زبان سومری گرفته شده است.
اکدی از دید گیتاشناسی و بازه تاریخی به چند دوره بخش می شد:
• اکدی کهن، از ۲۵۰۰–۱۹۵۰ پیش از زایش مسیح
• بابلی کهن/آشوری کهن؛ ۱۹۵۰–۱۵۳۰
• بابلی میانه/آشوری میانه؛ ۱۵۳۰–۱۰۰۰
• بابلی نو/آشوری نو؛ ۱۰۰۰–۶۰۰
• بابلی پسین؛ ۶۰۰ پیش از میلاد–۱۰۰ پس از میلاد
نام زبان اکدی از شهر اکد یکی از مراکز تمدن کهن در جنوب میانرودان گرفته شده است، عنوان اکدی همچنین برای قوم و تمدن اکدی هم به کار می رود.
با اینکه خط میخی از سومری وارد زبان اکدی شده است، این زبان وابستگی نزدیکی با زبان سومری ندارد.
گویش 'بابلی نو' از زبان اکدی در کتیبه ها و نوشته های ایران باستان پرکاربرد بوده و دورتادور استوانه کوروش ( استوانه گلین بیانیه کوروش ) را نوشته هایی به خط اَکَدی ( گویش بابلی نو ) دربر گرفته است. کتیبه داریوش در بیستون به سه زبان و خطِ پارسی باستان، عیلامی نو و اَکَدی ( گویش بابلی نو ) و در مجموع در ۱۱۱۹ سطر نوشته شده است. زبان اکدی با آغاز دورهٔ مسیحیت به کلی از بین رفت. [ ۲]
به دست آوردن آوای درست به جا مانده از نوشته های میخی اکدی دشوار است، چرا که بسیاری از آواهای پیشاسامی در اکدی از دست رفته است. ایستهای نایی و گلویی *ʾ و *ʿ ( الف و عین ) و خراشی *h ( ه ) ، *ḥ ( ح ) ، و *ġ ( غ ) به عنوان واجهای همخوان گم شده اند و همچنین صداها یا از دست رفته اند یا دگرش نگارشی یافته اند؛ ولی همچنین واکه e در این زبان در زبان پیشاسامی ناشناخته است. همچنین ص و ض مانند زبان های کنعانی با هم آمیخته شده اند. نوزده واج به جا مانده است:
همچنین واکه های زیر: